Ngày 08/10/2021, The Diplomat dựa trên một báo cáo mới của AidData về các chương trình hỗ trợ kinh tế của Trung Quốc nhận định rằng các khoản nợ ngày càng tăng của Việt Nam đối với Trung Quốc đang tạo ra các rủi ro chính trị và ảnh hưởng đến chính sách của Việt Nam đối với Trung Quốc. Báo cáo cho rằng có 385 tỷ đô la nợ không được khai báo hoặc khai báo thiếu trong 13.000 dự án do Trung Quốc tài trợ, trị giá 843 tỷ đô la tại 165 nước trong giai đoạn 2000-2017. Các khoản cho vay và viện trợ của Trung Quốc đã tăng đáng kể từ khi thực hiện Sáng kiến “Vành đai & Con đường” (BRI) năm 2013. Các chính phủ thường đánh giá thấp các khoản này do phía Trung Quốc ít dùng hình thức viện trợ hay cho vay cấp chính phủ, 70% các khoản vay là cho các doanh nghiệp hoặc ngân hàng của nhà nước, các định chế đặc biệt, các liên doanh hoặc các tổ chức tư nhân thực hiện. Các khoản vay này có lãi suất cao hơn 4 lần so với các khoản vay của Nhật hay Châu Âu và thường đi kèm với các ràng buộc kiểm soát của phía Trung Quốc.
Việt Nam đứng thứ 8 về tiếp nhận các khoản vay chính thức khác (OOF) của Trung Quốc giai đoạn 2000-2017 với tổng vay 16,35 tỷ USD, đứng thứ hai Đông Nam Á sau Indonesia. Việt Nam luôn né tránh và thận trọng với các khoản vay thuộc BRI và hiện chưa có dự án hạ tầng mới nào thuộc BRI. Tuy vậy, Việt Nam đứng thứ 5 về chậm hoàn thành các dự án do Trung Quốc tài trợ, với điển hình là dự án đường sắt Cát Linh – Hà Đông, 866 triệu USD và thuộc tốp 10 nước có dự án BRI được biết đến là “bê bối, tranh cãi hoặc bị coi là vi phạm”.
Báo cáo cho rằng Việt Nam đang kiểm soát tốt các khoản nợ chính thức với Trung Quốc nhưng cần chú ý hơn tới các khoản vay OOF. Báo cáo cho rằng, các khoản vay OOF của Việt Nam tính theo GDP hiện chỉ thấp hơn Lào, Campuchia, Brunei và Myanmar. Chừng nào Việt Nam vẫn vay và trả các khoản vay này của khu vực doanh nghiệp/ngân hàng của nhà nước hoặc khối tư nhân thì Trung Quốc vẫn để yên. Tuy nhiên, nếu Trung Quốc động đến thì Hà Nội sẽ phải đối mặt với sự phản ứng mạnh mẽ của người dân theo chủ nghĩa dân tộc, những người rất thiếu lòng tin đối với Trung Quốc.
(Đại sứ quán Việt Nam tại Mỹ)
