Sáng 7/11, tiếp tục trả lời chất vấn về lĩnh vực giao thông vận tải tại chương trình Kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XV, Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thắng tiếp tục trả lời các thắc mắc của các đại biểu liên quan việc ngành giao thông đã làm, đang làm và một số cái vấn đề còn phải tiếp tục cần có thời gian để ban hành cơ chế, chính sách để triển khai nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn cũng như mong mỏi của cử tri đặt ra.
Hai lý do chính hiện nay khiến nhiều dự án phải điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư?
Theo đó, một là liên quan đến thay đổi giá đền bù khi khảo sát và triển khai thực tế.
Thứ hai, liên quan đến quá trình tư vấn thiết kế, khảo sát không chính xác, nhất là nơi có địa chất yếu. Trong khi đó, nếu không khảo sát thận trọng, cẩn thận thì có thể dẫn đến việc sau này có sai khác trong quá trình triển khai thi công.
Thực tế, từ khi có Luật Đầu tư công đã khắc phục cơ bản tình trạng phải điều chỉnh tổng mức đầu tư đối với các dự án đầu tư hạ tầng giao thông. Hiện chỉ có 3 dự án ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long tăng tổng mức đầu tư cao là dự án cầu Rạch Miễu 2, dự án đường cao tốc Mĩ An – Cao Lãnh, dự án đường cao tốc An Hữu – Cao Lãnh.
Đối với các dự án này, về phía Bộ Giao thông Vận tải đã tham mưu cho Chính phủ để ban hành chỉ thị yêu cầu các đơn vị phải nâng cao trách nhiệm, bảo đảm chất lượng tư vấn đầu tư xây dựng công trình. Theo đó, nâng cao chất lượng khảo sát, thiết kế, đặc biệt là khảo sát địa chất mỏ, mỏ vật liệu, bãi đổ thải, điều tra làm rõ diện tích mặt đất, cũng như thỏa thuận với địa phương về đơn giá, kinh phí đền bù, giải phóng mặt bằng để không làm tăng tổng mức đầu tư.
Bên cạnh đó, các đơn vị tăng cường kiểm tra, quản lý chặt chẽ định mức xây dựng, sản xuất, đầu tư và kiểm tra chặt chẽ năng lực của đơn vị khảo sát thiết kế.
Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, nội dung này trong giai đoạn vừa qua, Bộ Giao thông Vận tải đã làm rất chặt. Công tác điều tra, khảo sát của đơn vị tư vấn cũng được nâng lên một bước.
Về phía các địa phương, Bộ Giao thông Vận tải kiến nghị phải thường xuyên theo dõi, bám sát diễn biến của thị trường để kịp thời cập nhật, công bố giá các vật liệu xây dựng cũng như là chỉ số giá để đảm bảo phù hợp với tình hình thực tế.
Theo thống kê, trong kỳ trung hạn 2021-2025, Bộ Giao thông Vận tải được giao 64 dự án với tổng kinh phí là 300 nghìn tỷ đồng. Đến nay, bộ đã phê duyệt 60 dự án và đang triển khai. Về cơ bản các dự án tương đối tốt, không tăng tổng mức đầu tư, nếu có thì rất ít.
Thay đổi tư duy, cách tiếp cận mới trong đầu tư PPP giao thông
Vấn đề được Đại biểu Quốc hội đặt ra là, việc nâng tỷ lệ vốn góp của nhà nước so quy định hiện hành là vẫn chưa đủ để tăng sức hấp dẫn đối với các dự án giao thông. Nhà đầu tư hiện trăn trở nhất chính là việc thực hiện các cam kết, nghĩa vụ hợp đồng được quy định trong Luật PPP và hợp đồng ký kết, đặc biệt là cơ chế chia sẻ rủi ro về doanh thu.
Bên cạnh đó, các bên liên quan tại dự án PPP cần chú trọng tới cả vòng đời dự án; trong đó có công tác vận hành, bảo trì, thu phí hoàn vốn,… tránh tình trạng chỉ tập trung vào giai đoạn xây dựng.
Bộ trưởng Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thắng cho rằng, hiện nay nhiều nước không quy định về trần vốn góp, về tỷ lệ vốn góp của nhà nước. Điều này cho phép nhà nước có thể tham gia tới 70-80% tổng mức đầu tư đối với dự án vùng sâu, vùng xa có lưu lượng phương tiện thấp nhưng đối với dự án có lưu lượng phương tiện cao, tỷ lệ vốn góp Nhà nước chỉ dao động từ 20-30%.
“Vấn đề là cần phải thay đổi tư duy, cách tiếp cận mới. Trong thời gian tới, bên cạnh việc áp dụng các hình thức đầu tư PPP mới như nhượng quyền, đấu giá quyền thu phí, Bộ Giao thông vận tải sẽ tổ chức các đợt xúc tiến đầu tư thực chất, nhằm đưa dự án tới nhà đầu tư thay vì thụ động chờ đợi”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết.
Theo vị “Tư lệnh” ngành giao thông vận tải, trong thời gian qua, ngành giao thông đã triển khai được 70 dự án BOT nhưng hiện có khá nhiều dự án đang gặp khó khăn, vướng mắc ảnh hưởng tới phương án tài chính như: chưa được tăng phí theo lộ trình, thậm chí có dự án chưa được thu phí. Các tồn tại, vướng mắc nói trên vì nhiều lý do chậm được xử lý, làm ảnh hưởng tới niềm tin của nhà đầu tư.
“Trong khi đó, đằng sau các nhà đầu tư là các ngân hàng, tổ chức tín dụng, điều này cũng khiến việc tiếp cận nguồn vốn cho các dự án PPP trong thời gian qua gặp nhiều khó khăn”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng thông tin.
Giải quyết dứt điểm những vướng mắc, bất cập về trạm thu phí BOT?
Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, việc giải quyết dứt điểm những vướng mắc, bất cập về trạm thu phí BOT đã được Bộ Giao thông Vận tải triển khai từ lâu nhưng nhiều vấn đề phức tạp chưa thể tháo gỡ. Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã yêu cầu Chính phủ, Bộ Giao thông vận tải làm rõ bên cạnh 8 dự án của Trung ương, cấp địa phương còn bao nhiêu dự án BOT gặp vướng mắc tương tự. Hiện chưa quyết định được nguồn vốn để xử lý 8 dự án này, từ tăng thu hay đầu tư công trung hạn.
Cả 8 dự án được triển khai trước khi Luật PPP có hiệu lực. Các dự án không chỉ liên quan nhà đầu tư mà còn cả ngân hàng. Ngân hàng yêu cầu nhà đầu tư hy sinh lợi nhuận, nhưng nhà đầu tư lại mong muốn ngân hàng hy sinh lãi suất để bảo toàn và thu hồi vốn.
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng thông tin, vừa qua Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã làm việc với Bộ, dự kiến sẽ báo cáo nội dung này với Chính phủ trước ngày 15/11, trình Quốc hội tháo gỡ cho 8 dự án BOT này.
Bộ đề nghị có 5 dự án nhà nước mua lại và 3 dự án nhà nước hỗ trợ. Quá trình đàm phán được thực hiện trên nguyên tắc lợi nhuận hài hòa, khó khăn chia sẻ, đồng thuận không áp đặt nhà đầu tư. “Các bên đang khẩn trương hoàn tất quá trình xây dựng phương án tối ưu để sớm xử lý dứt điểm 8 dự án BOT gặp khó khăn”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nói.
Đối với 5 dự án kiến nghị chấm dứt hợp đồng, mức vốn thanh toán dự kiến khoảng 6.812 tỷ đồng. Theo đó, 5 dự án được đề xuất chấm dứt hợp đồng trước hạn, thanh toán chi phí cho nhà đầu tư gồm: Dự án BOT cầu đường sắt Bình Lợi và cải tạo luồng sông Sài Gòn; Dự án BOT đường vành đai phía Tây TP. Thanh Hóa; Dự án BOT nâng cấp, cải tạo Quốc lộ 91, TP. Cần Thơ; Dự án BOT Thái Nguyên – Chợ Mới và cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 3; Dự án BOT nâng cấp, mở rộng đường Hồ Chí Minh qua Đắk Lắk.
Còn 3 dự án bổ sung vốn nhà nước hỗ trợ dự kiến khoảng 3.530 tỷ đồng, tương ứng khoảng 49% tổng vốn đầu tư theo kết quả kiểm troán, quyết toán vốn đầu tư, nhà đầu tư chia sẻ giảm lợi nhuận đó là: Dự án BOT cầu Thái Hà; Dự án BOT cầu Việt Trì – Ba Vì; Dự án BOT hầm đường bộ Đèo Cả.
Có thể nâng tốc độ các tuyến cao tốc quy định 80 km/giờ lên 90 km/giờ
Với nội dung chất vấn liên quan tới tốc độ ở đường cao tốc nói chung và mục tiêu là giảm áp lực lưu thông, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, từ đầu năm 2023, Bộ Giao thông Vận tải đã cho nghiên cứu rà soát các tiêu chuẩn có phù hợp với thực tế hay chưa và kết quả nghiên cứu cho thấy rằng các tuyến quy định 80 km/giờ có thể nâng lên 90 km/giờ.
“Bộ Giao thông Vận tải đã điều chỉnh tiêu chuẩn thiết kế đường cao tốc và dự kiến quý I/2024 có thay đổi giới hạn tốc độ tối đa”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng khẳng định.
Hiện Việt Nam có tiêu chuẩn thiết kế đường cao tốc với 4 giới hạn tốc độ là 120 – 100 – 80 – 60 km/giờ. Nhiều tuyến đường nếu đầu tư đồng bộ hoàn chỉnh theo quy hoạch có thể chạy tối đa 120 km/giờ như tuyến Hạ Long – Móng Cái, Hà Nội – Hải Phòng.
Tuy vậy, có ý kiến cử tri phản ánh nhiều tuyến đường cao tốc đã hoàn thành, đi vào vận hành khai thác chỉ cho phép tối đa là 80 km/giờ, chưa giảm thiểu tối ưu vận tải và thời gian lưu thông.
Chu Văn
