Theo phân tích trên Inside Trade, chính sách thương mại trong 4 năm qua dưới thời Tổng thống Trump được đánh dấu bằng những hành động đơn phương, lẻ tẻ tạo ra môi trường bất ổn cho cộng đồng doanh nghiệp và các đối tác thương mại.
Các cựu quan chức chính phủ, luật sư và nhà phân tích dự đoán chiến thắng của cựu Phó Tổng thống Joe Biden trong cuộc đua vào Nhà Trắng tuần này cho thấy sự chuyển hướng sang một cách tiếp cận đa phương hơn đối với thương mại và một chương trình nghị sự ít tham vọng hơn để tạo ra các thỏa thuận mới. Tuy nhiên, sự không chắc chắn về thuế quan đã được áp đặt dưới chính quyền Trump và căng thẳng Mỹ-Trung vẫn tồn tại dưới thời Biden.
Biden không đưa chính sách thương mại vào trọng tâm trong chiến dịch tranh cử của mình hay đưa ra các kế hoạch chi tiết, thay vào đó tập trung vào đại dịch corona virus và các vấn đề trong nước. Sự ưu tiên của Biden đối với các vấn đề trong nước, nhất là dịch corona virus có nghĩa là ít khả năng chính quyền Biden sẽ theo đuổi thỏa thuận thương mại mới, ít nhất là trong năm đầu tiên. Biden nói rằng ông cam kết khôi phục công nghệ và sản xuất của Mỹ.
Francisco Sanchez luật sư thương mại, đối tác của Holland & Knight, từng là Thứ trưởng thương mại thời Chính quyền Obama cho rằng Biden sẽ buộc phải quan tâm đến thương mại. “Tôi tin rằng bất chấp các vấn đề khác, thương mại là vấn đề mà Tổng thống Biden sẽ phải đối đầu và phải giải quyết”, lưu ý rằng xuất khẩu chiếm khoảng 12,2% GDP của Mỹ và thương mại hỗ trợ 39 triệu việc làm của Mỹ.
Về Trung Quốc, Biden cũng không né tránh nói về Trung Quốc, nhưng chưa rõ có duy trì thuế quan với Trung Quốc hay không. Ông đã nhiều lần nói rằng ông sẽ tranh thủ các đồng minh theo một cách tiếp cận chiến lược, rộng lớn hơn để đối phó với các hoạt động kinh tế của Trung Quốc, mặc dù đại diện thương mại của Trump, Robert Lighthizer, cho rằng cách tiếp cận này đã thất bại trong quá khứ. Các nhà phân tích thương mại đồng ý rằng một lập trường cứng rắn chắc chắn sẽ tiếp tục dưới thời Biden.
Luật sư Kelly Ann Shaw của Hogan Lovells, cựu cố vấn thương mại cấp cao cho Trump, đóng vai trò quan trọng trong các cuộc đàm phán thỏa thuận giai đoạn một giữa Mỹ và Trung Quốc cho rằng “Đó sẽ là một con đường khó khăn và tôi không nghĩ có hy vọng trở lại mối quan hệ trước năm 2016 với Trung Quốc trong ngắn hạn”. Ví dụ, Biden có thể tham gia liên minh D-10 do Vương quốc Anh đề xuất, tổ chức này sẽ tập hợp 10 nền dân chủ lớn nhất thế giới để tập trung vào việc triển khai 5G và bảo mật chuỗi cung ứng. Việc tham gia một liên minh như vậy có thể được thực hiện nhanh chóng thông qua hành động hành pháp.
Đối với hàng tỷ đô la thuế quan đối với Trung Quốc, Warren Maruyama, người từng là cố vấn của USTR trong chính quyền George W. Bush, cho biết ông không hy vọng chúng sẽ sớm được dỡ bỏ. Mức thuế suất Mục 232 đối với thép cũng “sẽ cực kỳ khó khăn” nếu điều chỉnh, lưu ý mối quan hệ chặt chẽ của Biden với các công đoàn và sự ủng hộ mạnh mẽ của United Steelworkers đối với thuế này.
Jennings cho biết Biden có thể khôi phục một số thuế quan, đặc biệt là những mức thuế áp đặt theo điều khoản 301, “bởi vì nó có thể giúp đỡ tầng lớp trung lưu đang gặp khó khăn ở Mỹ”. Biden cũng có thể áp đặt các mức thuế mới dựa trên các tiêu chí về môi trường. Một số nhân vật đã kêu gọi “phí điều chỉnh carbon”, nhắm vào các quốc gia không đáp ứng các cam kết nhất định về khí hậu và môi trường.
Liên quan tới khu vực Ấn Độ Dương, Biden có khả năng sẽ tiếp tục cuộc điều tra theo điều khoản 301 của chính quyền Trump về cáo buộc Việt Nam thao túng tiền tệ.
Kelly Ann Shaw, cựu cố vấn thương mại dưới thời chính quyền Trump cho rằng “Tiếp tục cứng rắn và giải quyết các vấn đề tiền tệ từ lâu cũng là ưu tiên của các đảng viên Dân chủ. Tôi sẽ không ngạc nhiên nếu chính quyền Biden cuối cùng ủng hộ chính sách đó hoặc tiến xa hơn nữa”, lưu ý rằng cuộc điều tra theo điều khoản 301 có thể kéo dài đến 12 tháng. Tuy nhiên, Bộ Tài chính “thực sự phản đối” việc Bộ Thương mại tham gia vào các vấn đề tiền tệ, Maruyama nói – một quyết định của chính quyền Trump cho phép Bộ Thương mại coi việc định giá thấp tiền tệ như một khoản trợ cấp đối ứng. “Vì vậy, phần lớn điều này sẽ phụ thuộc vào ai là Bộ trưởng Tài chính… và họ thực sự có ảnh hưởng như thế nào?”. Jonathan Stoel, một đối tác tại Hogan Lovells, lưu ý rằng Tổng thống Trump có thể có hành động chống lại Việt Nam trước khi Biden tiếp quản. Ông nói: “Hành động mạnh đối với Việt Nam” có thể khiến chính quyền sắp tới của Biden “rơi vào tình thế khó xử” nếu họ cố gắng tập hợp các đồng minh – bằng cách gia nhập lại một Hiệp định TPP hoặc tạo dựng một liên minh rộng lớn để đối phó với Trung Quốc.
Biden, người đã vận động mạnh mẽ cho TPP với tư cách là cựu Phó Tổng thống của Tổng thống Barack Obama, đã nói rằng ông sẽ không cho phép Mỹ tham gia hiệp định mà không đảm bảo các thay đổi. Ông nói trong cuộc tranh luận sơ bộ của đảng Dân chủ: “chúng ta đàm phán lại các vấn đề đó với các quốc gia Thái Bình Dương … để chúng ta có thể tập hợp họ lại và buộc Trung Quốc phải chịu trách nhiệm”.
Thẩm quyền đàm phán nhanh, dự kiến hết hạn vào ngày 01/7/2021, sẽ phải được Quốc hội gia hạn nếu Biden muốn gia nhập lại TPP, Maruyama lưu ý.
Về Châu Âu, mặc dù Biden sẽ không ngay lập tức tập trung vào việc tham gia các thỏa thuận thương mại mới, nhưng các cuộc đàm phán với Vương quốc Anh có thể sẽ gần như hoàn tất khi Biden tiếp quản. Một thỏa thuận giữa Mỹ và Vương quốc Anh sẽ phải trình Quốc hội trước ngày 01 tháng 4 để được xem xét theo luật hiện hành. Griswold nói: “Nếu Mỹ để cho các cuộc đàm phán bị trì hoãn, các công ty Mỹ sẽ có nguy cơ thua các đối thủ của họ ở Canada và Nhật Bản, những quốc gia này sắp đạt được thỏa thuận cuối cùng với Anh”.
Về WTO: các nhà phân tích cho biết, chính quyền của Biden khó có thể tiếp tục thái độ chỉ trích cao độ của Trump đối với WTO, mặc dù họ vẫn sẽ tìm hướng cải cách. Olson nói “chính quyền Biden sẽ coi trọng hơn nhiều hệ thống dựa trên quy tắc và sẽ thận trọng hơn đáng kể về các hành động có thể làm suy yếu các thể chế và liên minh”.
Đa số các thành viên WTO ủng hộ Ngozi Okonjo-Iweala của Nigeria trở thành Tổng Giám đốc tiếp theo, nhưng chính quyền Trump đã chọn Bộ trưởng Thương mại Hàn Quốc Yoo Myung-hee. Với cuộc họp dự kiến bổ nhiệm Tổng Giám đốc mới bị hoãn vào ngày 06/11, quá trình này có thể bị trì hoãn cho đến sau lễ nhậm chức của Biden, lúc đó ông có thể đồng ý với ứng viên Okonjo-Iweala./.
(Đại sứ quán Việt Nam tại Hoa Kỳ)
