Sau khi đạt được các hiệp định thương mại tự do (FTA) với Việt Nam và Singapore, mục tiêu của Liên minh châu Âu (EU) là ký kết nhiều thỏa thuận thương mại song phương hơn ở Đông Nam Á.
Trong những tháng gần đây, khi các nền kinh tế trong khu vực tiếp tục bị ảnh hưởng bởi sự gia tăng đột biến của làn sóng Covid-19, Thái Lan và Philippines đã bày tỏ quan tâm đến việc khởi động lại các cuộc đàm phán, trong khi các cuộc đàm phán với Indonesia đang được tiến hành. Giờ đây, dường như cũng có một số tiến bộ trong hiệp định thương mại tự do với Malaysia, sau khi hai nhóm công nghiệp chủ chốt vào tháng 4 thông báo rằng cùng vận động cả Brussels và Kuala Lumpur tái khởi động các cuộc đàm phán đã đổ vỡ vào năm 2012 sau 7 vòng, theo yêu cầu của Malaysia.
EU tăng cường quan hệ với ASEAN
Michalis Rokas, đại sứ EU tại Malaysia cho biết, Brussels cam kết tăng cường gắn kết với ASEAN và “cơ hội tái tham gia các cuộc đàm phán thương mại chủ yếu phụ thuộc vào sự sẵn sàng và khả năng theo đuổi tham vọng của Malaysia và các hiệp định thương mại và đầu tư toàn diện”.
Vào cuối tháng 4, Phòng Thương mại châu Âu tại Malaysia và Liên đoàn các nhà sản xuất Malaysia đã đồng ý thành lập một nhóm đặc trách để vận động hành động tái khởi động các cuộc đàm phán FTA. Cho đến nay, phần lớn các cuộc vận động hành lang về thương mại EU – Malaysia đều xoay quanh vấn đề gây tranh cãi về dầu cọ. Vào đầu năm 2019, EU đã thông qua Quy định được ủy quyền về Chỉ thị năng lượng tái tạo thứ hai (RED II), sẽ loại bỏ dần việc sử dụng dầu cọ làm nhiên liệu sinh học ở châu Âu vào năm 2030 vì lý do môi trường.
Malaysia, nhà sản xuất dầu cọ lớn thứ hai thế giới, đã mở một vụ kiện chống lại EU bằng Cơ chế ciải quyết tranh chấp của Tổ chức Thương mại thế giới vào tháng 1. Indonesia cũng vậy, nước sản xuất dầu cọ lớn nhất thế giới. Cả hai quốc gia Đông Nam Á, đã tuyên bố sẽ làm việc cùng nhau để phản đối quyết định của EU, khẳng định Brussels tham gia vào các hoạt động thương mại “phân biệt đối xử” và “bảo hộ”. Câu hỏi đặt ra là liệu Kuala Lumpur có muốn sản xuất dầu cọ, vốn chiếm chưa đến 5% tổng kim ngạch xuất khẩu của Malaysia sang EU hay không, một vấn đề ngăn cản các cuộc đàm phán thương mại tự do bắt đầu lại, gây tổn hại nhiều đến các bộ phận khác của nền kinh tế nước này.
Số liệu thống kê từ Hội đồng Dầu cọ Malaysia năm 2019 thậm chí còn khẳng định rằng, các biện pháp loại bỏ dần của EU sẽ chỉ tác động đến 0,04% sản lượng dầu cọ hàng năm của Malaysia. Phần lớn xuất khẩu của Malaysia sang EU – tăng từ 23,5 tỷ euro (28,6 tỷ USD) vào năm 2018 lên 27,8 tỷ euro vào năm 2020, theo số liệu của EU – là máy móc và thiết bị công nghiệp, nhựa và cao su.
Frederick Kliem, chuyên gia nghiên cứu tại Trường Nghiên cứu quốc tế S. Rajaratnam thuộc Đại học Công nghệ Nanyang của Singapore, cho rằng chỉ còn là vấn đề thời gian cho đến khi các cuộc đàm phán thương mại được khởi động lại. Phía Malaysia sẽ được hưởng lợi nhiều hơn đáng kể từ một FTA so với phía châu Âu, và vấn đề dầu cọ cũ, mặc dù quan trọng vì lý do chính trị trong nước, sẽ không cản trở tiến trình tất yếu của các cuộc đàm phán.
FTA sẽ thúc đẩy phục hồi sau đại dịch
Liên đoàn các nhà sản xuất Malaysiacho biết trong một tuyên bố vào tháng 4 rằng việc xem xét “tác động của Covid-19, một FTA với EU sẽ góp phần to lớn vào việc phục hồi sau đại dịch của các nhà sản xuất và thiết lập lại chuỗi cung ứng quan trọng”. Trên thực tế, nền kinh tế Malaysia đã giảm khoảng 5,4% trong năm ngoái.
Điều đáng chú ý là các nhóm vận động hành lang như Liên đoàn các nhà sản xuất Malaysia hiện đang tham gia vào vấn đề này, vì nó có thể hướng câu chuyện rộng hơn ra khỏi tranh chấp dầu cọ và hướng tới một cuộc thảo luận lớn hơn về lĩnh vực công nghiệp sau đại dịch của Malaysia, vốn chiếm phần lớn hàng hóa Malaysia xuất khẩu sang EU.
Đại sứ EU tại Malaysia cho biết, vấn đề dầu cọ không phải là trở ngại cho các cuộc đàm phán FTA bắt đầu.EU và Indonesia hiện đang tham gia vào các cuộc đàm phán FTA, mặc dù họ phải đối mặt với tình hình tương tự liên quan đến dầu cọ.
Theo Felix Chang, thành viên cấp cao tại Viện Nghiên cứu chính sách đối ngoại, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Mỹ, quyết tâm của EU về vấn đề này có nghĩa là việc khởi động lại các cuộc đàm phán FTA sẽ phụ thuộc vào mức độ quan trọng của Chính phủ Malaysia đối với thương mại với EU. Mặc dù tầm quan trọng kinh tế của một FTA là rõ ràng, nhưng Chính phủ Malaysia có một số yếu tố khác cần xem xét. Kuala Lumpur có thể cảm thấy rằng việc khởi động lại các cuộc đàm phán thương mại trước khi giải quyết tranh chấp dầu cọ “sẽ làm mất đi một số đòn bẩy của Malaysia trong các cuộc đàm phán”.
Quan trọng hơn là các mối quan tâm trong nước đối với Thủ tướng Malaysia Muhyiddin Yassin và chính phủ nước này, vốn có thiểu số trong quốc hội bấp bênh và cam kết thực hiện một chương trình nghị sự theo chủ nghĩa dân tộc ưu tiên đa số người Mã Lai theo đạo Hồi, những người tạo thành phần lớn các chủ sở hữu và công nhân dầu cọ.
Các chuyên gia chính trị Malaysia vẫn đang suy đoán về việc liệu một cuộc bầu cử nhanh có được thực hiện trong năm nay hay không, mặc dù cuộc tổng tuyển cử tiếp theo sẽ không diễn ra vào năm 2023. Lợi ích kinh tế dài hạn của Malaysia, vốn sẽ được phục vụ bởi hiệp định thương mại tự do châu Âu, có thể chiếm vị trí thứ hai. Nhưng áp lực đối với chính phủ Malaysia, đặc biệt là từ khu vực doanh nghiệp trong nước, đang tăng lên.
(Việt Dũng/congthuong.vn)
