Một số nét chính về chính sách kinh tế, thương mại đầu tư

Định hướng lớn trong chính sách thương mại, đầu tư

Về thương mại: Chính phủ Indonesia đã và đang ban hành nhiều chính sách mới nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, thúc đẩy xuất khẩu hàng hóa của Indonesia cũng như thu hút đầu tư nước ngoài vào Indonesia. Đặc biệt, Bộ Thương mại Indonesia đang rất nỗ lực để cải thiện và thu hẹp tình trang thâm hụt thương mại đang diễn ra ở nước này. Trong 6 tháng đầu năm 2018, dự kiến Indonesia sẽ chịu thâm hụt thương mại ở mức khoảng 2 tỉ USD, do đó Chính phủ Indonesia một mặt đang tập trung nhiều biện pháp nhằm thúc đẩy xuất khẩu, trong đó đặc biệt chú trọng xuất khẩu các mặt hàng có thế mạnh như dầu cọ thô, ca cao, than đá, khí đốt, mặt khác sử dụng nhiều biện pháp phòng vệ thương mại để thúc đẩy sản xuất trong nước, hạn chế nhập khẩu.

Indonesia đang tìm cách mở rộng các thị trường xuất khẩu, trong đó có các thị trường thuộc khu vực châu Phi và tránh phụ thuộc vào các thị trường truyền thống. Indonesia hiện cũng đang tích cực thúc đẩy và đàm phán các hiệp định thương mại tư do (FTA) cả về song phương lẫn đa phương với một số đối tác lớn như Hàn Quốc, Úc, Ấn Độ, EU, Hiệp định RCEP… Cũng trong 6 tháng đầu năm 2018, Indonesia cũng đã quyết định mở cửa cho gạo nhập khẩu nhằm đáp ứng nhu cầu trong nước và bình ổn giá gạo trên thị trường, theo đó Indonesia đã nhập khẩu 500 nghìn tấn gạo từ một số quốc gia châu Á, trong đó có Thái Lan, Việt Nam.

Về đầu tư: Hiện nay, chính phủ Indonesia đã ban hành nhiều chính sách, quy định nổi bật nhằm cải thiện môi trường đầu tư và thu hút nhiều nhà đầu tư nước ngoài đến với Indonesia. Theo Quy định số 35/2018 của Bộ Tài chính, Chính phủ Indonesia sẽ tạo điều kiện và dành nhiều ưu đãi hấp dẫn hơn cho các khoản đầu tư mới dưới 500 tỷ Rp (35,49 triệu USD), đồng thời các khoản đầu tư sẽ được hưởng thời gian miễn thuế (tax holiday). Các khoản đầu tư mới trị giá 100 tỷ Rp và 500 tỷ Rp sẽ dược giảm 50% thuế doanh nghiệp trong 5 năm. Các nhà đầu tư trước đây (trước khi có Quy định này) cũng sẽ được hưởng thời gian miễn thuế kéo dài và hưởng tỷ lệ khấu trừ thuế 100% cho 5 đến 20 năm.

Trong tháng 6/2018, Bộ trưởng Điều phối Kinh tế, ông Darmin Nasution cho biết, hệ thống nộp đơn trực tuyến (OSS) của chính phủ Indonesia nhằm mục đích cắt giảm thủ tục quy trình cấp phép kinh doanh ở Indonesia đã nhận được nhiều sự quan tâm và đánh giá cao của nhiều nhà đầu tư nước ngoài.

Các FTA Indonesia tham gia: Indonesia hiện là thành viên của FTA ASEAN, và FTA giữa ASEAN với một số đối tác. Hiện Indonesia đang tiến hành đàm phán các FTA với một số quốc gia như Peru, Kenya, Mozambique, Nam Phi và Morocco, Hàn Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ, Úc, Ấn Độ, EU, Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện (CEPA) với Hội đồng hợp tác vùng vịnh, Hiệp định RCEP. .

Các biện pháp phòng vệ thương mại và hàng rào kỹ thuật mà Indonesia thường sử dụng trong những năm qua

Chứng nhận Halal: tháng 9/2014, Indonesia đã ban hành luật số 33/2014 quy định về sản phẩm Halal (Halal products). Theo đó, thực phẩm (bao gồm các sản phẩm có nguồn gốc từ công nghệ sinh học nông nghiệp), đồ uống, thuốc, mỹ phẩm và các sản phẩm hóa học được kinh doanh tại Indonesia đều bắt buộc phải có chứng nhận Halal. Tất cả các quy trình từ sản xuất sản phẩm như lưu kho, đóng gói bao bì, đến phân phối và tiếp thị cũng phải tuân theo tiêu chuẩn của luật trên. Luật cũng quy định đối với các sản phẩm không phải Halal cũng phải ghi rõ trên bao bì (Non-Halal). Luật này sẽ chính thức được áp dụng vào tháng 10/2019.

Tháng 7/2016, Bộ Nông nghiệp (BNN) Indonesia đã ban hành Quy định số 34/2016, theo đó các cơ sở giết mổ chế biến thịt và gia cầm muốn xuất khẩu sang Indonesia phải hoàn toàn tuân theo quy trình Halal. Tháng 10/2017, chính phủ Indonesia cũng đã chính thức thành lập Cơ quan Bảo đảm Sản phẩm Halal (BPJPH) thuộc Bộ Tôn giáo Indonesia (MORA). Cơ quan này dự kiến sẽ thay thế MUI (Hội đồng Hồi giáo Ulema Indonesia) và chịu trách nhiệm đảm bảo chất lượng sản phẩm cũng như cấp chứng nhận Halal, dự kiến bắt đầu trong năm 2019.

Rào cản với hàng thủy sản: Chính phủ Indonesia đã dựng lên nhiều rào cản kỹ thuật, quy định về kiểm dịch và chất luợng khác nhau đối với mặt hàng thủy sản nhập khẩu nhằm bảo vệ ngành thủy sản trong nước. Quy định 125/KEP-DJP2HP/2014 của Bộ Biển và Nghề cá quy định danh mục các sản phẩm thủy sản được phép nhập khẩu vào Indonesia. Theo quy định này, Indonesia chỉ cho phép nhập khẩu một số loại thủy sản nhất định trong 3 trường hợp gồm: (i) loại thủy sản được phép nhập khẩu khi không có tại Indonesia và không sản xuất được tại Indonesia; (ii) được phép nhập khẩu khi không có tác động tiêu cực đến mùa vụ ;(iii) đuợc phép nhập khẩu khi nguồn cung nội địa hạn chế, không đủ.

Quy định số 41/PERMEN-KP/2014 năm 2014 của Bộ Biển và Nghề cá về cấm nhập khẩu một số loài cá có thể gây nguy hiểm (cho môi trường và con người) vào Indonesia và áp dụng cho 152 loại cá không được phép nhập khẩu vào Indonesia. Quy định số 46/PERMEN-KP/2014 năm 2014 của Bộ Biển và Nghề cá về kiểm soát chất lượng và an toàn vệ sinh thực phẩm đối với các sản phẩm thủy sản nhập khẩu vào Indonesia.

Rào cản với sản phẩm tươi sống có nguồn gốc từ thực vật như gạo, ngô…: Quy định số 55/2016 do Bộ Nông nghiệp Indonesia ban hành năm 2016 quy định nhiều yêu cầu mới đối với các sản phẩm thực phẩm tươi sống nguồn gốc thực vật (FFPO) khi xuất khẩu sang Indonesia. Quy định này áp dụng cho 100 loại sản phẩm, trong đó gồm 43 loại hoa quả, 35 loại rau, 7 loại hạt lương thực, 6 loại hạt, 5 loại đậu và 4 loại sản phẩm khác từ thực vật.

Quy định số 51/2014 của Bộ Nông nghiệp Indonesia quy định các doanh nghiệp nhập khẩu của Indonesia muốn nhập khẩu các sản phẩm từ nông nghiệp nói chung đều phải có giấy giới thiệu của Bộ Nông nghiệp Indonesia và giấy phép nhập khẩu từ Bộ Thương mại Indonesia. Đối với mặt hàng gạo và ngô cũng phải tuân thủ các quy định tương tự, việc nhập khẩu hai mặt hàng này vào Indonesia phải do Cơ quan Hậu cần quốc gia Indonesia (BULOG) độc quyền thực hiện. Khối lượng nhập khẩu được Bộ Nông nghiệp và Bộ Thương mại Indoneisa quy định cấp giấy phép nhập khẩu căn cứ vào lượng sản xuất trong nước và nhu cầu nội địa.

Ngoài ra, Indonesia cũng đưa ra những tiêu chuẩn cụ thể với gạo nhập khẩu như theo Tiêu chuẩn quốc gia Indonesia (SNI) và quy định số 61282008 quy định một số đặc tính, tiêu chuẩn đối với gạo chất lượng tốt (premium rice) nhập khẩu, trong đó quy định cụ thể về độ bóng của gạo đạt 100%, độ ẩm tối đa 14%, đầu tấm ở hạt gạo tối đa 95%, hạt bị vỡ ở mức tối đa 5%, và độ vỡ ở thân hạt (grain groat) tối đa 0%. Bên cạnh đó, một số quy định của Bộ Nông nghiệp Indonesia và Bộ Thương mại (19/M-DAG/PER/3/2014) cũng quy định gạo nhập khẩu phải ghi rõ tên các loại gạo thơm được nhập khẩu (như Thai Homali, Basmati…), quy định này đã gây khó khăn và bất lợi cho gạo của Việt Nam trong việc xuất khẩu sang Indonesia.

Quy định về giá trần tham chiếu: theo Quy định số 27/2017 của Bộ Thương mại Indonesia quy định về “Giá thu mua từ hộ nông dân và giá trần tham chiếu”, Bộ Thương mại Indonesia áp dụng mức giá trần cho 07 loại mặt hàng gồm: gạo, ngô, đậu nành, đường, hành tím, ớt và thịt bò. Theo Quy định trên, Chính phủ Indonesia (thông qua một số cơ quan như BULOG và doanh nghiệp nhà nước của Indonesia) sẽ can thiệp và điều hành giá của các mặt hàng đó trong thị trường trong trường hợp giá bán trên thị trường cao hơn giá bán tham chiéu.

Quy định tiêu chuẩn và yêu cầu kiểm tra kỹ thuật SNI: Theo Quy định của Bộ Công nghiệp Indonesia số 24/2013 (được sửa đổi bởi Quy định số 55/2013), các sản phẩm nhập khẩu phải được kiểm định tại Indonesia theo các quy định và tiêu chuẩn quốc gia Indonesia (SNI), chỉ khi nào sản phẩm nhập khẩu đạt các tiêu chuẩn đó và được cấp giấy chứng nhận SNI thì mới được phép nhập khẩu vào Indonesia.

Rào cản điều tra đối với các sản phẩm tôn và thép và một số hàng công nghiệp khác của Việt Nam: Trong những năm gần đây, Indonesia đã nhiều lần tiến hành các biện pháp phòng vệ, điều tra chống bán phá giá đối với các sản phẩm tôn màu và thép của Việt Nam, trong đó có một số trường hợp điển hình như việc Ủy ban Tự vệ Indonesia (KPPI) đã tiến hành phiên điều trần về tôn lạnh, đồng thời gia hạn biện pháp tự vệ đối với mặt hàng tôn lạnh của Việt Nam. Ngoài ra, Ủy ban Chống bán phá giá Indonesia (KADI) cũng đã tiến hành rà soát hoàng hôn/rà soát cuối kỳ (Sunset review) với mặt hàng nhựa BOPP, đồng thời gia hạn đỉều tra với thép cán nguội từ Việt Nam. Từ đầu năm 2018 đến nay, KADI đã điều tra chống bán phá giá với sản phẩm tôn màu BJLAS của Việt Nam. Trong tháng 4/2018, KPPI cũng đã xem xét biện pháp tự vệ đối với sản phẩm gốm sứ ốp lát của Việt Nam.

Quy định tỷ lệ nội địa hóa đối với điện thoại các loại và sản phẩm điện tử: Quy định số 65/2016 của Bộ Công nghiệp Indonesia về tỷ lệ nội địa hóa các sản phẩm điện thoại thông minh, máy tính bảng, một số đồ điện tử khi phân phối tại Indonesia. Theo quy định này, từ năm 2017, các sản phẩm điện thoại thông minh, máy tính bảng kinh doanh tại Indonesia phải được nội địa hóa 30% (sử dụng ít nhất 30% Linh kiện/thành phần được sản xuất tại Indonesia).

Quy định về ghi nhận hàng hóa: Bộ Thương mại Indonesia đã ban hành Quy định số 73/M-DAG/PER/9/2015 quy định về việc bắt buộc phải ghi nhãn mác bằng tiếng Bahasa Indonesia đối với tất cả hàng hóa nhập khẩu vào Indonesia. Quy định này yêu cầu các doanh nghiệp sản xuất và nhập khẩu hàng hóa nhằm tiếp thị và phân phối tại thị trường Indonesia bắt buộc phải dán nhãn mác bao gồm các thông tin có liên quan bằng tiếng Bahasa Indonesia. Các nhãn mác phải được gắn liền với sản phẩm hoặc phải được dập nổi trên sản phẩm. Nhãn mác được dán hoặc chèn vào hàng hóa hoặc bao bì của các sản phẩm phải bao gồm các thông tin như thông tin doanh nghiệp sản xuất, thông tin an toàn, an ninh và sức khỏe.

Số lượng các vụ kiện ra WTO, các đối tác và mặt hàng bị kiện

Từ năm 2014 đến năm 2018, Indonesia đã nhiều lần tiến hành các biện pháp phòng vệ, điều tra đối với sản phẩm tôn và thép của Việt nam, gồm một số vụ việc như sau:

• Tháng 7/2014, Ủy ban Chống bán phá giá Indonesia (KADI) tổ chức điều trần về Bảng thông tin các dữ liệu quan trọng (Essential Facts) và rà soát giữa kỳ vụ việc chống bán phá giá thép cuộn cán nguội (CRC/S) nhập khẩu từ Việt Nam.
• Tháng 8/2014, Ủy ban Tự vệ Indonesia (KPPI) tổ chức phiên tham vấn Chính phủ vụ việc điều tra tự vệ đối với sản phẩm thép cán không hợp kim của Việt Nam, đồng thời công bố áp dụng thuế tự vệ đối với việc nhập khẩu các mặt hàng sắt thép tấm (flat iron and steel) của Việt Nam.
• Tháng 9/2015, KADI đã điều tra vụ kiện chống bán phá giá đối với sản phẩm màng polypropylene (BOPP) của Việt Nam.
• Tháng 3/2016, KADI tiến hành rà soát cuối cùng của vụ việc điều tra bán phá giá mặt hàng thép lá cán dạng cuộn/tấm (Cold rolled coil/sheet) từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Việt Nam, Đài Loan và Trung Quốc.
• Tháng 8/2016, KPPI đã tiến hành phiên điều trần về tôn lạnh và rà soát hoàng hôn với mặt hàng nhựa BOPP, đồng thời gia hạn điều tra với sản phẩm thép cán nguội từ Việt Nam.
• Tháng 9/2016, KADI khởi kiện chống bán phá giá sản phẩm tôn màu của Việt Nam.
• Tháng 12/2016, KADI khởi xướng điều tra chống bán phá giá đối với mặt hàng tôn màu, tôn màu xả băng của Việt Nam.
• Tháng 1/2017, KPPI đã thông báo khởi xướng điều tra gia hạn biện pháp tự vệ đối với sản phẩm thép cán không hợp kim (tôn lạnh).
• Tháng 11/2017, KADI tiến hành nghiên cứu bằng chứng và xem xét việc rà soát hoàng hôn đối với sản phẩm màng nhựa BOPP của Việt Nam
• Tháng 12/2017, KADI thông báo gia hạn điều tra đối với mặt hàng thép cán nguội (BJLAS) từ Việt Nam.
• Trong 6 tháng đầu năm 2018, KADI đã tiến hành điều tra chống bán phá giá với sản phẩm tôn màu BJLAS của Việt Nam – KPPI cũng đã tiến hành xem xét biện pháp tự vệ đối với sản phẩm gốm sứ ốp lát của Việt Nam.