Triển khai chương trình hoạt động đối ngoại của Chính phủ năm 2018, Phó Thủ tướng Chính phủ Vương Đình Huệ, Trưởng Ban chỉ đạo hội nhập kinh tế về quốc tế đã có chuyến thăm chính thức Mỹ từ ngày 25 – 27/6. Trong dịp này, tờ The Washington Times đã đăng bài phân tích cho rằng, Mỹ nên công nhận nền kinh tế thị trường của Việt Nam, nhưng cũng nêu rõ, vấn đề thâm hụt thương mại giữa hai bên cần được quan tâm giải quyết, vì đó sẽ là một trong những nguyên nhân khiến Mỹ tăng cường các hàng rào thuế quan nhằm vào các mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam. Dưới đây là các nội dung chính của bài phân tích.
Đạt các tiêu chuẩn của một nền kinh tế thị trường.
Theo bài viết, Việt Nam và Mỹ hiện đã trở thành đối tác toàn diện và quan hệ giữa hai nước đã có bước phát triển vượt bậc kể từ khi hai bên tạm gác lại quá khứ, hướng tới một tương lai mới với tầm nhìn rộng lớn hơn. Năm 2017, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã có cuộc hội đàm với Tổng thống Donald Trump tại Phòng Bầu dục, góp phần tăng cường hơn nữa quan hệ hai nước. Chuyến thăm Mỹ lần này của Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ sẽ giúp Mỹ hiểu hơn về quy chế thị trường của Việt Nam, từ đó có thể gỡ bỏ các loại thuế Mỹ đã áp đặt lên các mặt hàng thủy sản xuất khẩu của Việt Nam như cá da trơn, tôm và các sản phẩm khác.
Mặc dù quan hệ thương mại Việt – Mỹ đã có bước phát triển vượt bậc, góp phần tích cực vào quá trình bình thường hóa quan hệ hai nước, song hai bên vẫn còn nhiều vấn đề cần giải quyết. Hiệp định Thương mại song phương (BTA) Việt Nam – Mỹ được ký kết vào năm 2001 là một trong những động lực thúc đẩy Việt Nam cải cách luật pháp, tự do hóa thương mại và gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO).
BTA Việt Nam – Mỹ cũng đã đưa ra tín hiệu tích cực tới các nhà đầu tư, đặc biệt là các nhà sản xuất nước ngoài muốn đầu tư vào Việt Nam. Tuy nhiên, đến nay Mỹ vẫn chưa công nhận nền kinh tế thị trường của Việt Nam. Theo các điều khoản gia nhập WTO mà Việt Nam đã ký với Mỹ, trong vòng 12 năm kể từ khi ký kết, Mỹ sẽ chưa công nhận nền kinh tế thị trường của Việt Nam, trừ khi Washington có kết luận cho rằng, Việt Nam đã đạt được các tiêu chí mà họ đưa ra.
Với chính sách bảo hộ thương mại hiện nay, ít có khả năng Chính phủ Mỹ sẽ chấm dứt sự phân biệt, hoặc dừng các biện pháp áp đặt thuế chống bán phá giá. Tuy nhiên, các chuyên gia chính sách vẫn lạc quan về những bước tiến tích cực của Việt Nam trong việc đạt các tiêu chuẩn của một nền kinh tế thị trường.
Cả Mỹ và Việt Nam đều nhận thức rằng toàn cầu hóa phản ánh rõ nét trong các hoạt động đầu tư nước ngoài ở các cơ sở sản xuất tại Việt Nam, tạo ra công ăn việc làm cho hơn 400.000 lao động nữ. Làn sóng đầu tư nước ngoài đã và đang tiếp tục đổ vào Việt Nam, giúp Việt Nam giải quyết nhiều vấn đề khó khăn, trong đó có việc giảm tỷ lệ nghèo, nâng cao mức sống và tăng tuổi thọ cho người dân.
Chuyên gia nghiên cứu Matthew Busch thuộc Viện Lowy của Australiacho biết, trong hơn hai thập niên qua, Việt Nam luôn tuân thủ các quy định thị trường, giành được những thành quả kinh tế ấn tượng trong khi vẫn giữ được sự ổn định của nền kinh tế chính trị.
Giải quyết các rào cản thị trường, kỳ vọng thỏa thuận thương mại mới
Kể từ khi Mỹ quyết định áp đặt thuế chống bán phá giá lên tới mức 25% đối với sản phẩm cá da trơn xuất khẩu của Việt Nam, Việt Nam luôn mong muốn Mỹ công nhận là quốc gia có nền kinh tế thị trường. Để đạt được mức tăng trưởng Tổng sản phẩm trong nước (GDP) tối thiểu 7% trong năm 2018, Việt Nam cần tiến hành các cuộc đàm phán thương mại với Mỹ để xóa bỏ các hàng rào thuế quan mà Mỹ đã áp đặt.
Ông John Goyer, Giám đốc cấp cao khu vực Đông Nam Á, Phòng Thương mại Mỹ, cho biết: “Chúng tôi rất vui mừng về chuyến thăm làm việc tại Washington của Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ. Đây là cơ hội to lớn để phát triển quan hệ thương mại hai nước. Tuy nhiên, với việc Mỹ rút khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) – hiện có tên gọi mới là Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ Xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) – sẽ có những khó khăn trong việc giải quyết các vấn đề tiếp cận thị trường cùng các rào cản thương mại khác”.
Trong buổi tiếp Chủ tịch Hiệp hội Thương mại Mỹ tại Hà Nội, Michael Kelly, hồi tháng 5/2018, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ tái nhấn mạnh các rào cản cần được tháo gỡ để thúc đẩy thương mại, đầu tư, hợp tác giữa hai nước. Nhiều đối tác thương mại của Hiệp hội các nước Đông Nam Á (ASEAN) như Australia, Ấn Độ, Nhật Bản, New Zealand đã công nhận nền kinh tế thị trường của Việt Nam.
Theo Hiệp hội Thương mại Mỹ tại Hà Nội, Mỹ và Việt Nam đã có mối quan hệ thương mại và đầu tư tích cực, điều này tạo ra nhiều công ăn việc làm cũng như lợi ích cho cả hai nước. Tuy nhiên, do Việt Nam có thặng dư thương mại lớn với Mỹ nên chuyến thăm Mỹ của Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ lần này có thể sẽ tập trung vào các vấn đề thương mại và đầu tư, tạo ra cơ hội thuận lợi để giải quyết các rào cản thị trường đồng thời đem lại hy vọng ký kết các thỏa thuận thương mại mới.
Hơn chín tháng qua, Việt Nam và Mỹ đã thảo luận nhằm giải quyết vấn đề thâm hụt thương mại. Trong quý I/2018, các mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ chiếm tới 20%, tăng 8.7% so với cùng kỳ năm 2017. Những sản phẩm xuất khẩu chính của Việt Nam sang Mỹ bao gồm quần áo, dày dép, máy tính, thủy sản, các sản phẩm nông nghiệp, đồ điện tử và linh kiện.
Ngày 21/5, Bộ Thương mại Mỹ đã áp thuế lên các sản phẩm thép của Việt Nam có nguồn gốc từ Trung Quốc. Nhập khẩu thép cuộn lạnh hàng năm của Mỹ từ Việt Nam đã tăng từ 9 triệu USD lên 215 triệu USD, trong khi nhập khẩu thép chống gỉ cũng tăng từ 2 triệu USD lên 80 triệu USD kể từ năm 2015, khi Mỹ áp thuế chống bán phá giá đối với các mặt hàng của Trung Quốc.
Mỹ đã áp thuế lên tới mức 265% đối với các mặt hàng thép của nước ngoài. Hồi tháng 2/2018, Bộ Thương mại Mỹ đã công bố mức áp thuế chống bán phá giá, chống trợ cấp đối với các mặt hàng thép chống gỉ nhập khẩu từ Việt Nam có nguồn gốc từ Trung Quốc ở mức 39.05% và 199.43%. Trong tương lai, nhiều khả năng Mỹ sẽ áp đặt mức thuế từ 256% tới 265.79% đối với các mặt hàng thép cuộn lạnh Việt Nam có nguồn gốc Trung Quốc.
Mặc dù chính sách châu Á – Thái Bình Dương của Mỹ đang có sự thay đổi, với vị trí vai trò ngày càng quan trọng của Việt Nam song thâm hụt thương mại giữa Mỹ và Việt Nam vẫn đang là vấn đề được quan tâm và được cho là một trong những nguyên nhân khiến Mỹ tăng cường các hàng rào thuế quan nhằm vào các mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam như tôm, cá da trơn…
Giáo sư Carlyle Thayer trường Đại học New South Wales, Canberra thuộc Học viện Quốc phòng Australia, cho biết: “Nếu Việt Nam được công nhận nền kinh tế thị trường, Việt Nam sẽ được hưởng mức thuế quan của Mỹ thấp hơn hiện nay”.
Chu Văn (theo The Washington Times)
