Ngày 15/2/2021, cuộc họp đặc biệt của Đại Hội đồng WTO đã chính thức bổ nhiệm bà Ngozi Okonjo-Iweala – Cựu Bộ trưởng tài chính Nigeria và hiện là Lãnh đạo Liên minh vắc-xin Gavi – là tân Tổng Giám đốc của tổ chức này. Bà Ngozi sẽ đảm nhận trọng trách mới tại WTO vào ngày 1/3/2021 và nhiệm kỳ của bà sẽ kết thúc vào ngày 31/8/2025 (có thể được gia hạn thêm).
Quyết định này của WTO được đưa ra sau khi ứng cử viên còn lại – Bộ trưởng Thương mại Hàn Quốc Yoo Myung Hee tuyên bố rút lui khỏi cuộc đua vào vị trí lãnh đạo WTO ngày 5/2/2021 và chính quyền mới của Mỹ đảo ngược quyết định ngăn chặn bà Okonjo-Iweala của chính quyền Trump trước đó. Việc chính quyền Biden ủng hộ bà Okonjo-Iweala được cho là một động thái ngoại giao thông minh, thể hiện sự quay trở lại của Mỹ đối với chủ nghĩa đa phương. Động thái này cũng đã chấm dứt nhiều tháng trì hoãn và bế tắc trong tiến trình bầu chọn lãnh đạo mới của WTO vốn đòi hỏi sự đồng thuận của 164 thành viên WTO.
Đây cũng được xem là một sự kiện lịch sử khi WTO lần đầu tiên có một nhà lãnh đạo nữ và một Tổng Giám đốc đến từ Châu Phi. Trong quá trình phát triển hơn 25 năm qua, WTO chưa từng được dẫn dắt bởi một người Châu Phi, mặc dù Châu Phi chiếm tỷ lệ 27% trong tổng số thành viên WTO và 35% thành viên là các nước đang phát triển của WTO. Trên thực tế, ngay cả bản thân Liên Hợp Quốc kể từ khi thành lập năm 1945 cũng chưa từng có một nhà lãnh đạo nữ nào.
Phát biểu tại sự kiện trên, bà Okonjo-Iweala bày tỏ vinh dự khi được lựa chọn là Tổng Giám đốc WTO và cho rằng một WTO mạnh mẽ và phản ứng nhanh nhạy sẽ là “điều quan trọng” cho sự phục hồi toàn cầu đầy đủ và nhanh chóng khỏi cuộc khủng hoảng do Covid-19 gây ra. Bà hy vọng “làm việc với các thành viên để định hình và thực thi các phản ứng chính sách cần thiết để tái khởi động nền kinh tế toàn cầu. Tổ chức của chúng ta đang phải đối mặt với nhiều thách thức lớn nhưng với việc phối hợp cùng nhau chúng ta có thể hợp sức làm cho WTO trở nên mạnh mẽ, nhanh nhạy hơn và thích ứng tốt hơn với những thực tiễn ngày nay”.
Trước đó, trong quá trình ứng cử, bà Okonjo-Iweala đã chia sẻ bà là “một nhà cải cách” và ưu tiên của bà bao gồm việc hoàn tất các cuộc đàm phán thương mại về trợ cấp thủy sản và hồi sinh Cơ quan phúc thẩm của WTO. Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng bà sẽ đối diện với nhiều thách thức khó khăn khi nhậm chức bao gồm việc tái khởi động cơ chế giải quyết tranh chấp bị chính quyền Trump ngăn chặn trước đó, căng thẳng thương mại tiếp diễn, đặc biệt là giữa Mỹ và và Trung Quốc, những lời kêu gọi cải tổ và cập nhật các quy chế của WTO… Ngoài ra, việc chính quyền Biden thể hiện sự ủng hộ với việc bổ nhiệm bà Okonjo-Iweala gần đây có thể cho thấy một lập trường mềm mỏng hơn của Mỹ đối với các vấn đề gây tranh cãi. Tuy nhiên, việc bổ nhiệm bà Okonjo-Iweala sẽ không có tác động nhiều đến các quyền và nghĩa vụ của Mỹ trong hệ thống thương mại WTO, những quan ngại của Washington về vấn đề giải quyết tranh chấp, về Trung Quốc, hay các cuộc đàm phán. Những vấn đề này chỉ có thể được giải quyết giữa các nước thành viên./.
(Phái đoàn Việt Nam tại Geneve)
