Dịch-19 đã gây ra một cuộc khủng hoảng chip. Vào mùa xuân năm 2020, nhu cầu về các sản phẩm điện tử tăng vọt và các nhà sản xuất cảnh báo về sự thiếu hụt chất bán dẫn, những thành phần không thể thiếu và quan trọng từ điện thoại thông minh đến ô tô. Cảnh báo của họ đã trở thành sự thật: Trong những tháng tiếp theo, tình trạng thiếu chip đã khiến một số lượng lớn dây chuyền sản xuất của nhà máy phải dừng lại. Các công ty công nghệ trì hoãn ngày phát hành sản phẩm, và nguồn cung máy tính cũng bị trì hoãn trong vài tháng. Từ Washington đến Berlin, các chính trị gia đã kêu gọi các nước lớn sản xuất chip ưu tiên hoàn thành các đơn đặt hàng trong nước, lo ngại tình trạng thiếu chip sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế. Nhưng họ chỉ có thể kháng nghị: chỉ có một số ít các nhà sản xuất chip toàn cầu và rất khó để họ tăng sản lượng nhanh chóng. Đó là một nhiệm vụ bất khả thi để thỏa mãn nhu cầu của mọi người.
Một năm rưỡi sau, nguồn cung chip vẫn eo hẹp, dẫn đến hạn chế nghiêm trọng đối với sản xuất trong các ngành như ô tô. Do đó, sản xuất thêm chip đã trở thành vấn đề quan trọng nhất được các quan chức Châu Âu và Mỹ thảo luận tại “Ủy ban Thương mại và Công nghệ Châu Âu và Mỹ” lần đầu tiên được tổ chức tại Pittsburgh vào ngày 29/9/2021. Nhà Trắng cho biết, “Chúng tôi cam kết xây dựng mối quan hệ đối tác giữa Mỹ và Châu Âu để thiết kế và sản xuất chất bán dẫn với các chức năng mạnh mẽ hơn và sử dụng hiệu quả các nguồn tài nguyên”.
Các chủ đề khác được thảo luận trong “Ủy ban Thương mại và Công nghệ” bao gồm các nguyên tắc cơ bản của công nghệ trí tuệ nhân tạo; cách tăng cường an ninh mạng trong thế giới kỹ thuật số ngày càng hỗn loạn và cách thúc đẩy các tiêu chuẩn kỹ thuật chung trên quy mô quốc tế. Cuộc họp do Phó Chủ tịch điều hành Ủy ban Châu Âu Margrethe Vestager tổ chức, Ủy viên Thương mại EU Valdis Dombrovskis, Ngoại trưởng Mỹ Blinken, Bộ trưởng Thương mại Raymondo (Gina Raimondo) và đại diện thương mại Katherine Tai (Katherine Tai) đồng chủ trì.
Đạt được sự đồng thuận không dễ dàng: Các quan chức châu Âu và Mỹ tham gia công tác chuẩn bị cho hội nghị cho biết, đối với các chính trị gia ở cả hai bờ Đại Tây Dương, cuộc khủng hoảng chip đã khiến họ bất ngờ về việc công nghệ đóng vai trò then chốt trong việc nắm vững vị thế thống trị địa chính trị. Do tính chất bí mật của các cuộc trò chuyện liên quan, các quan chức này chỉ sẵn sàng bày tỏ quan điểm của họ với điều kiện giấu tên. Tuy nhiên, không dễ để Châu Âu và Mỹ đạt được đồng thuận trong cuộc họp kéo dài hai ngày.
Mỹ đã bí mật đàm phán một thỏa thuận tàu ngầm hạt nhân với Australia và Anh, đồng thời xé bỏ các đơn đặt hàng trị giá hàng chục tỷ euro với Pháp, điều này đã phủ bóng đen lên cuộc họp. Mỹ và Liên minh Châu Âu cũng đã bế tắc trong nhiều năm về cách điều chỉnh các công nghệ mới. Brussels hy vọng tăng cường quản lý và kiểm soát, tin rằng đây là biện pháp cần thiết để bảo vệ các quyền cơ bản của công dân Châu Âu, trong khi Washington kiên định với chiến lược định hướng thị trường, ít can thiệp của chính phủ, với lý do quá nhiều hạn chế sẽ cản trở sự đổi mới. Marietje Schaake, giám đốc chính sách của Trung tâm Chính sách Mạng của Đại học Stanford, tin rằng một thỏa hiệp sẽ có lợi cho cả Châu Âu và Mỹ. Shaq, người từng là thành viên của Nghị viện châu Âu từ năm 2009 đến năm 2019, cho biết: “Nếu Mỹ và Liên minh Châu Âu có thể hợp tác tốt hơn với nhau, họ sẽ trở thành một tổ hợp rất mạnh – Liên minh châu Âu sẽ được hưởng lợi từ địa chính trị. sức mạnh của Mỹ, và Mỹ sẽ được hưởng lợi từ sức mạnh địa chính trị của Mỹ. Có những lợi ích từ sức mạnh của các quyền và tự do của Liên minh Châu Âu. Tuy nhiên, việc này cần một thỏa thuận chính trị – cho đến nay, hai bên vẫn chưa thực sự có sự trao đổi tốt”.
Một cuộc “chiến tranh lạnh mới”? Mục tiêu chính của cuộc gặp ở Châu Âu và châu Mỹ là Trung Quốc. Trong những năm gần đây, một số công ty công nghệ Trung Quốc đã lọt vào hàng ngũ những người khổng lồ toàn cầu. Điều này khiến Mỹ lo ngại rằng Bắc Kinh sẽ sớm giành được vị trí thống trị trong một số lĩnh vực kỹ thuật nhạy cảm và sử dụng nó như một lợi thế chiến lược. Do đó, một số nhà quan sát cho rằng Mỹ và Trung Quốc đã bước vào một cuộc “chiến tranh lạnh mới”. Trong trường hợp Mỹ có thái độ cứng rắn đối với Trung Quốc và nhận được sự ủng hộ rộng rãi, chính quyền Biden đã mô tả “Ủy ban Thương mại và Công nghệ” là một nền tảng để Mỹ và châu Âu đoàn kết các lực lượng kinh tế và chính trị nhằm chống lại tham vọng của Trung Quốc. Nhưng các quan chức EU đã gặp khó khăn khi nhấn mạnh rằng liên minh Châu Âu và châu Mỹ mới nên tập trung vào việc hợp tác với nhau, thay vì nhắm mục tiêu vào một quốc gia cụ thể. Cho đến nay, EU đã áp dụng một đường lối chính sách ít đối đầu hơn đối với Trung Quốc. Một lý do là một số quốc gia thành viên EU có quan hệ kinh tế và thương mại chặt chẽ với Trung Quốc, và có nhiều khác biệt trong cách giải quyết các vấn đề của Trung Quốc. Stormy-Annika Mildner, giám đốc điều hành Viện Aspen ở Đức, cho rằng dù sao, phong cách lãnh đạo ngày càng độc đoán của chính quyền Bắc Kinh đã làm dấy lên sự cảnh giác của giới chính trị Mỹ và Châu Âu. “Cả hai bên đều cảm thấy mối đe dọa từ Trung Quốc ngày càng lớn và họ cần hợp tác nhiều hơn”. Mildner cho rằng điều này có thể khiến “Ủy ban Thương mại và Công nghệ” khác với một số sáng kiến hợp tác xuyên Đại Tây Dương được đưa ra dưới thời chính quyền Bush hoặc Obama. Những kế hoạch hợp tác Âu Mỹ năm đó cũng tham vọng không kém, nhưng cuối cùng lại không đạt được kết quả thiết thực. Mildner nói: “Thế giới chúng ta đang sống hoàn toàn khác so với lúc đó và Trung Quốc là lý do chính”.
Chính phủ có thể làm gì? Một trong những lĩnh vực mà hai bên hy vọng sẽ tăng cường hợp tác là sản xuất chất bán dẫn. Mặc dù con chip này nhỏ nhưng quy trình sản xuất cực kỳ phức tạp, bao gồm hàng trăm quy trình và phải mất vài tháng. Giá thành của các cơ sở nhà xưởng tương ứng cũng khá cao. Trung Quốc đã đặt nội địa hóa toàn bộ quy trình sản xuất chip là ưu tiên hàng đầu càng sớm càng tốt, và chưa có quốc gia nào đạt được điều này. Đây là một trong những lý do khiến các quan chức Mỹ và Châu Âu lo ngại về việc các công ty Trung Quốc mua lại các công ty liên quan đến sản xuất chip trên thế giới. Tại “Ủy ban Thương mại và Công nghệ”, các quan chức sẽ nghiên cứu cách đối xử với đầu tư nước ngoài trong ngành bán dẫn. Họ cũng sẽ thảo luận về cách điều phối các kế hoạch của mình để giảm sự phụ thuộc vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Jan-Peter Kleinhans, một chuyên gia về ngành bán dẫn tại tổ chức tư vấn Stiftung Neue Verantwortung, tin rằng Mỹ và Liên minh Châu Âu nên xem xét cách hợp tác tốt hơn trong việc nghiên cứu và phát triển công nghệ mới. Ông cảnh báo rằng chỉ có rất nhiều điều mà chính phủ có thể làm để giải quyết cuộc khủng hoảng chip toàn cầu. Kleinhaus nói: “Đúng vậy, nếu công quỹ được sử dụng hợp lý, chúng có thể giúp xây dựng năng lực mới.” Tuy nhiên, ông cũng nói thêm rằng cần có nhiều nỗ lực hơn nữa để giải quyết tình trạng thiếu chip hiện nay, chẳng hạn như tăng cường tính minh bạch của chuỗi cung ứng toàn cầu hoặc ngăn chặn việc tăng giá nguyên liệu làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng. Kleinhaus cho biết: “Đây là điều mà chỉ có các công ty mới làm được. Đó là lý do tại sao không ai thực sự biết khi nào chúng ta có thể thoát khỏi cuộc khủng hoảng này”.
(Tổng Lãnh sự quán Việt Nam tại Nam Ninh)
