Ngày 31/5, Trung Quốc đại lục đã tuyên bố đình chỉ một số thỏa thuận thuế quan ưu đãi đối với 134 mặt hàng trong phạm vi Hiệp định khung hợp tác kinh tế (ECFA) với Đài Loan, trong đó có một loạt hóa chất, pin lithium-ion, xe đạp đua, máy quay truyền hình và vải dệt. Quyết định này sẽ có hiệu lực từ ngày 15/6. Trước đó, đại lục đã đình chỉ thuế quan đối với 12 mặt hàng khác vào tháng 12/2023.
Quyết định của Bắc Kinh được đưa ra chưa đầy hai tuần sau khi tân lãnh đạo Đài Loan Lại Thanh Đức đọc bài phát biểu nhậm chức, điều mà Bắc Kinh coi là khiêu khích và ly khai.
Phát ngôn viên của Văn phòng các vấn đề Đài Loan hôm 31/5 cho biết rằng ông Lại Thanh Đức đã kích động đối đầu và chia rẽ kinh tế, gây tổn hại nghiêm trọng đến nền tảng tham vấn xuyên eo biển và việc thực thi ECFA. Đây là lý do chính khiến đại lục phải đình chỉ thêm việc cắt giảm thuế trong ECFA.
Bộ Thương mại Trung Quốc hôm 31/5 cho biết các hạn chế thương mại “phân biệt đối xử lâu dài” của Đài Loan đã vi phạm điều khoản ECFA về việc giảm dần các rào cản thương mại. Bộ cho biết đảng của ông Lại Thanh Đức đã không làm gì để giảm bớt những hạn chế đó.
ECFA, được ký kết vào năm 2010, bao gồm 806 mặt hàng được phê duyệt để cắt giảm thuế quan và các thỏa thuận tiến tới tự do hóa thương mại hơn nữa. Trong số này, Trung Quốc đại lục đã giảm thuế đối với 539 mặt hàng từ Đài Loan vào năm 2010.
Năm 2023, các quan chức ở Trung Quốc đại lục cho biết đã phát hiện ra rằng Đài Loan đang chặn 2.509 mặt hàng khoáng sản, nông sản và dệt may của Trung Quốc đại lục đến hòn đảo này.
Tại Đài Bắc, người phát ngôn của ông Lại Thanh Đức cho biết Đài Loan đã nắm bắt được tình hình liên quan và chuẩn bị sẵn các phản ứng nên việc đình chỉ thuế ưu đãi của đại lục sẽ không có nhiều tác động kinh tế và rủi ro tổng thể có thể được kiểm soát một cách hiệu quả. Người này cũng kêu gọi các quan chức đại lục giải quyết tranh chấp tại Tổ chức Thương mại Thế giới.
Các chuyên gia đã đưa ra một số bình luận về động thái trên của Trung Quốc đại lục:
(1) Việc đình chỉ sẽ gây tổn hại cho các nhà máy của Đài Loan.
(2) Việc đình chỉ thuế ưu đãi đối với hóa chất của Đài Loan, trong đó có dầu bôi trơn và vinyl axetat được sử dụng để sản xuất keo xây dựng, sẽ gây tổn hại cho ngành công nghiệp vốn đã sa sút.
(3) Việc đình chỉ thuế ưu đãi đối với cao su, nhựa và hóa dầu sẽ ảnh hưởng đến xuất khẩu của Đài Loan. Những mặt hàng này chiếm 7,8% xuất khẩu toàn cầu của Đài Loan từ tháng 1-4 với tổng trị giá gần 12,3 tỷ USD.
(4) Thiết bị công nghệ cao là trụ cột của nền kinh tế Đài Loan và phần lớn không bị ảnh hưởng bởi ECFA.
(5) Các nhà đàm phán của Đài Loan, trước năm 2010, đã loại bỏ những mặt hàng phần lớn do các công ty nhỏ hơn hoặc nhóm lao động lớn sản xuất ra khỏi danh mục xuất khẩu của ECFA. Việc đình chỉ ECFA sẽ ảnh hưởng đến hầu hết các công ty lớn hơn, những công ty có thể sản xuất các hàng hóa có trong danh mục.
(6) ECFA được ký kết trên cơ sở đôi bên cùng có lợi và có đi có lại, nhưng nền tảng chung đã bị suy yếu khi Đảng Dân chủ Tiến bộ (DPP) từ chối thừa nhận Đồng thuận 1992 và áp đặt các biện pháp phân biệt đối xử đối với hàng hóa từ đại lục. Các biện pháp của chính quyền DPP ngày càng rời xa nguyên tắc một Trung Quốc và ủng hộ sự độc lập của Đài Loan, vì vậy giờ đây nền tảng mà ECFA được ký kết không còn tồn tại nữa.
(7) Các quan chức đại lục khó có thể loại bỏ hoàn toàn ECFA nhưng có thể cắt giảm từng phần và đình chỉ cắt giảm thuế đối với nhiều mặt hàng hơn khi tiếp tục điều tra các rào cản có thể xảy ra từ phía Đài Loan. Trung Quốc sẽ duy trì khuôn khổ này vì đây là một công cụ hữu ích. Trung Quốc đại lục sẽ sử dụng ECFA để ứng phó với những thay đổi không có lợi trong nền chính trị Đài Loan.
Theo số liệu của Đài Loan, tổng kim ngạch xuất khẩu của hòn đảo sang Trung Quốc đại lục đạt 93,7 tỷ USD vào năm 2023 và 30 tỷ USD trong 4 tháng đầu năm 2024. Mỹ vượt Trung Quốc đại lục trở thành thị trường xuất khẩu chính của Đài Loan trong quý I/2024.
