Theo CNN, Trung Quốc và EU vừa qua đã gây tiếng vang với việc đạt được một thỏa thuận đầu tư lớn nhằm tăng cường quan hệ thương mại song phương. Tuy nhiên, một cuộc tranh cãi gay gắt về nhân quyền có thể hủy hoại thỏa thuận.
EU đã cùng với Mỹ và Anh trong tuần này đã áp đặt trừng phạt các quan chức Trung Quốc với các cáo buộc vi phạm nhân quyền ở khu vực Tân Cương. Bắc Kinh đã đáp trả bằng các biện pháp trừng phạt đối với 10 chính trị gia EU, bao gồm các thành viên quốc hội và 04 thực thể, vì “đưa ra những lời nói dối một cách ác ý”.
Valdis Dombrovskis, ủy viên thương mại EU, cho biết hiệp định đầu tư EU-Trung Quốc, hiện chưa được Nghị viện châu Âu phê chuẩn, đang bị nghi ngờ.
“Các biện pháp trừng phạt trả đũa của Trung Quốc là đáng tiếc và không thể chấp nhận được”, Dombrovskis nói với Financial Times. “Triển vọng phê chuẩn sẽ phụ thuộc vào tình hình sắp tới”.
Ủy ban châu Âu đã bị các thành viên quốc hội và các nhóm hoạt động nhân quyền chỉ trích vì đã tiến hành thỏa thuận đầu tư mà không đảm bảo các cam kết mạnh mẽ hơn của Trung Quốc về bảo vệ lao động và nhân quyền.
Phản ứng mạnh mẽ của Trung Quốc đối với các lệnh trừng phạt có nghĩa là thỏa thuận đầu tư giờ đây phải đối mặt với tiến trình phê chuẩn khó khăn hơn. Liên minh châu Âu sẽ khó khăn để cân bằng lợi ích kinh tế với các mối quan tâm về nhân quyền, đặc biệt là khi Mỹ muốn các đồng minh thách thức Bắc Kinh.
Kathleen van Brempt, thành viên Nghị viện châu Âu và là người phát ngôn của đảng Xã hội, cho biết: “Việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt đối với [các thành viên của nghị viện châu Âu] là điều kiện tiên quyết để chúng tôi đàm phán với chính phủ Trung Quốc về thỏa thuận đầu tư”.
Guy Verhofstadt, một thành viên của Nghị viện châu Âu và là cựu thủ tướng Bỉ, nói rằng quyết định của Trung Quốc đã “giết chết” thỏa thuận.
Căng thẳng gia tăng giữa Mỹ và Trung Quốc là một trong những lý do chính dẫn đến thế khó hiện nay. Washington đang đối đầu với Trung Quốc về một loạt các vấn đề kinh tế bao gồm tiếp cận thị trường và thương mại, thậm chí còn cáo buộc Bắc Kinh thực hiện “cuộc diệt chủng” đối với người Duy Ngô Nhĩ và các nhóm dân tộc thiểu số và tôn giáo khác ở Tân Cương. Điều đó buộc các quốc gia khác phải chọn bên.
Alex Capri, một nhà nghiên cứu tại Hinrich Foundation cho biết: “Thỏa thuận đầu tư giữa Trung Quốc và EU luôn là một bước tiến dài”. Capri cho biết những nhượng bộ mà Trung Quốc dưới chính quyền Trump đã thúc đẩy châu Âu hồi sinh thỏa thuận của mình. Nhưng trong khi Brussels muốn duy trì mối quan hệ thương mại “bền chặt” với Bắc Kinh, khối sẽ “tiếp tục xoay trục” nghiêng về Mỹ trên nhiều vấn đề, bao gồm trí tuệ nhân tạo và chuỗi cung ứng chiến lược.
Nick Marro, trưởng bộ phận thương mại toàn cầu tại Economist Intelligence Unit, cho biết: “Sẽ rất khó xử khi Nghị viện châu Âu phê chuẩn một thỏa thuận đầu tư với một đối tác bị nhiều quốc gia trừng phạt”.
“Rủi ro lớn nhất đối với [thỏa thuận đầu tư] không phải là việc Bắc Kinh rút lui, mà là đưa ra một phản ứng làm giảm sự ủng hộ của châu Âu đối với hiệp định”, các nhà phân tích tại Eurasia Group viết trong một báo cáo nghiên cứu được công bố vào cuối tuần trước.
Hiện Trung Quốc là đối tác thương mại lớn thứ hai của EU sau Mỹ trong khi EU là đối tác thương mại lớn nhất của Trung Quốc.
(Đại sứ quán Việt Nam tại Hoa Kỳ)
