Năm tới vốn dĩ sẽ là một khoảnh khắc chiến thắng cho Tập Cận Bình, khi kế hoạch “Made in China 2025” của ông dự kiến sẽ được triển khai mạnh mẽ. Tuy nhiên, thay vì sự đột phá công nghệ cao mà Xi kỳ vọng từ 10 năm trước khi ông công bố chiến lược này, Trung Quốc lại đang phải đối mặt với tình trạng giảm phát nhiều hơn là sự phát triển công nghệ. Điều tồi tệ hơn, Trung Quốc rất có thể sẽ là điểm dừng đầu tiên trong “cuộc báo thù thuế quan” của Tổng thống đắc cử Donald Trump.
Đây không phải là tình huống mà nền kinh tế lớn nhất châu Á mong muốn, và dấu vết của Tập Cận Bình có thể thấy rõ trong sự trì trệ này. Dù có nhiều lời khen ngợi về Xi là nhà lãnh đạo mạnh mẽ nhất của Trung Quốc kể từ thời Mao Trạch Đông, ông lại chứng tỏ mình là một nhà cải cách yếu đuối một cách bất ngờ. Giờ đây, chiến tranh thương mại của Trump sẽ phơi bày những lỗ hổng của Trung Quốc và kiểm tra khả năng của nước này trong việc đối mặt với các thử thách toàn cầu.
Dù Tập đã đạt được một số tiến bộ trong việc chuyển đổi nền kinh tế Trung Quốc từ xuất khẩu giá rẻ và lao động giá thấp sang các lĩnh vực có giá trị cao hơn như bán dẫn, xe điện, năng lượng tái tạo, hàng không vũ trụ, công nghệ sinh học, trí tuệ nhân tạo, robot và cơ sở hạ tầng xanh, nhưng ông lại làm chậm quá trình này vì ưu tiên kiểm soát hơn là thay đổi. Chẳng hạn, ông đã tỏ ra quá thận trọng trong việc giảm sự thống trị của các doanh nghiệp nhà nước. Các cuộc đàn áp của chính phủ đối với các nền tảng công nghệ, đặc biệt là từ năm 2020, đã kìm hãm sự đổi mới.
Ngoài ra, còn có sự chậm chạp trong việc giải quyết khủng hoảng bất động sản đang gây mất lòng tin, tình hình tương tự như cuộc khủng hoảng nợ xấu của Nhật Bản vào những năm 1990. Các chính sách của chính quyền địa phương trong việc giải quyết nợ công cũng thiếu quyết liệt, và các nhà hoạch định chính sách vẫn chưa hành động mạnh mẽ để giảm tỷ lệ thất nghiệp cao trong giới trẻ, đồng thời xây dựng các mạng lưới an sinh xã hội để khuyến khích người dân chi tiêu nhiều hơn và tiết kiệm ít hơn.
Đây là những vấn đề mà Trung Quốc đang phải đối mặt khi bước vào “thời kỳ Trump 2.0”. Vào ngày 20 tháng 1 tới, những vấn đề này sẽ càng trở nên khó giấu giếm hơn. Trump hứa hẹn sẽ phát động một cuộc chiến thương mại mà chưa từng có trong lịch sử châu Á, bao gồm việc áp thuế lên 60% đối với tất cả hàng hóa từ Trung Quốc.
Có một số lạc quan cho rằng Trump chỉ đang “hù dọa” và chính sách “Người đàn ông Thuế” của ông thực chất nhằm ép buộc Xi đạt được một thỏa thuận thương mại lớn. Tuy nhiên, Trump vẫn còn tức giận vì cuộc chiến thương mại của ông trong giai đoạn 2017-2021 không ngừng được đà tăng trưởng của nền kinh tế Trung Quốc.
Có khả năng Trump sẽ thất vọng nhiều lần trước sự bất động của Xi trong việc chấp nhận các yêu cầu của mình và sẽ phản ứng mạnh mẽ. Mới đây, Trump đã công bố việc đánh thuế 25% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Canada và Mexico. Điều này khiến Nhật Bản và Hàn Quốc lo ngại liệu Trump có áp dụng thuế đối với ngành công nghiệp ô tô của họ hay không.
Cho đến nay, Trump đã từ chối các yêu cầu gặp gỡ từ Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba và Tổng thống Hàn Quốc (hiện đã bị luận tội) Yoon Suk Yeol, người đã đánh golf lần đầu tiên sau tám năm với hy vọng sẽ có một cuộc gặp tại Mar-a-Lago.
Tình hình thuế quan mới sẽ là điều Trung Quốc không cần lúc này. Trong vài tháng qua, Trung Quốc đã chứng kiến một sự gia tăng nguy hiểm trong các cuộc biểu tình công khai khi nền kinh tế mất đà. Chỉ riêng trong quý 3, các cuộc biểu tình đã tăng 27% so với cùng kỳ năm trước, theo khảo sát của China Dissent Monitor thuộc Freedom House. Với tỷ lệ thất nghiệp trong giới trẻ trên 17% trong bốn tháng liên tiếp tính đến tháng 10, không khó để hiểu vì sao Xi đã thay đổi chính sách và chuyển sang kích thích nền kinh tế.
Bắc Kinh gần đây đã tín hiệu một sự thay đổi lớn trong chính sách tiền tệ lần đầu tiên sau 14 năm. Chính phủ cũng đã thay đổi cách mô tả chính sách từ “thận trọng” sang “lỏng lẻo vừa phải”, một cách diễn đạt chưa từng được sử dụng kể từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 16 năm trước.
Rõ ràng, đội ngũ của Xi đang lo lắng rằng năm 2025 có thể mang lại một mức độ hỗn loạn kinh tế chưa từng thấy kể từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2007-2009. “Chiến tranh thương mại Trump” có thể khiến Trung Quốc mất thăng bằng ngay khi những vết thương tự gây ra bắt đầu ảnh hưởng đến nền kinh tế.
Điều này đặc biệt đúng với cuộc khủng hoảng bất động sản mà Bắc Kinh đã để mặc nó phát triển và ngày càng nghiêm trọng. Cũng vậy, tình trạng tài chính yếu kém của các chính quyền địa phương đang ngăn cản các thành phố đầu tư vào các ngành công nghiệp mới và củng cố nguồn nhân lực.
Những lỗ hổng này trong nền tảng kinh tế, kết hợp với cuộc chiến thương mại sắp tới của Trump, đang làm suy yếu niềm tin của các doanh nghiệp, hộ gia đình và các nhà đầu tư. Các khảo sát cho thấy nhiều người dân đại lục cảm thấy nghèo hơn khi đối mặt với việc cắt giảm lương, sa thải và gia tăng sự bất ổn.
Các yếu tố đối kháng đang đè nặng lên Trung Quốc, cộng với những vấn đề mới sắp xuất hiện vào năm tới, tạo ra một xu hướng giảm phát khó đảo ngược. Giá cả đã giảm liên tiếp trong sáu quý. Nếu điều này tiếp tục trong quý hiện tại, nó sẽ tương tự như trải nghiệm của Trung Quốc trong cuộc khủng hoảng tài chính châu Á 1997-1998.
Không thể nói rằng thập kỷ qua của Trung Quốc là một thập kỷ thất bại trong việc nâng cao nền kinh tế, nhưng khi năm 2025 đến gần, Xi sẽ phải đối mặt với một loạt phân tích kết quả mà ông và đảng của ông có thể sẽ không thích.
Nền kinh tế Trung Quốc sẽ bị tấn công bởi một cơn bão chính sách kiểu Trump mà không ai có thể đoán trước được. Nhóm cố vấn của Trump, nhớ lại, đã bày tỏ sự quan tâm đến việc giảm độc lập của Cục Dự trữ Liên bang, làm suy yếu đồng đô la và thậm chí vỡ nợ nợ công của Mỹ để làm sụp đổ Trung Quốc trong năm tới.
Có thể tranh luận về những gì năm tới sẽ mang lại khi một lực lượng không thể ngừng như Trump đối đầu với một đối tượng bất động như Trung Quốc. Nhưng nếu có lúc nào đó cần thắt dây an toàn, thì đó chính là năm 2025.
(theo Nikkei Asia)
