Tân Thủ tướng nước này Yoshihide Suga đã khẳng định ông không có kế hoạch để trở thành là một vị Thủ tướng tạm thời và chỉ giữ vị trí này trong thời gian còn lại của nhiệm kỳ Chủ tịch Đảng Dân chủ Tự do (LDP) của người tiền nhiệm Shinzo Abe (kết thúc vào tháng 9/2021).
Tuy nhiên, việc ông Suga có thể tiếp tục tại nhiệm sau thời điểm trên hay không có thể sẽ tùy thuộc vào việc ông lựa chọn thời điểm giải tán Hạ viện và tổ chức tổng tuyển cử trước thời hạn, bên cạnh những trọng tâm chiến lược nhằm vực dậy nền kinh tế lớn thứ ba thế giới.
Ông Suga, năm nay 71 tuổi, đã nhậm chức hôm 16/9 sau khi giữ chức Chánh Văn phòng Nội các Nhật Bản dưới thời chính quyền của Thủ tướng Abe trong gần 8 năm. Nhà lãnh đạo này cam kết sẽ nỗ lực hết sức để kiểm soát dịch viêm đường hô hấp cấp COVID-19 và đối phó với các tác động kinh tế của dịch bệnh này. Do tính chất trọng yếu của hai vấn đề trên, tân Thủ tướng Suga có thể gặp khó khăn trong việc bổ sung thêm bất cứ vấn đề nào vào danh sách ưu tiên của mình trong thời gian tới.
Sau khi nhậm chức, Thủ tướng Suga đã kêu gọi thiết lập một cơ quan kỹ thuật số thuộc Chính phủ để tạo điều kiện cho việc số hóa các hoạt động của Chính phủ, củng cố các ngân hàng địa phương và giảm cước điện thoại di động cùng với những vấn đề khác trong chương trình nghị sự chính sách mới tương đối ngắn gọn của mình. Bên cạnh đó, ông Suga đang thực thi các chính sách của người tiền nhiệm Abe và giải quyết những thách thức lâu dài mà người cựu Thủ tướng đã để lại, bao gồm việc cải thiện cán cân ngân sách, sửa đổi Hiến pháp và thúc đẩy việc giảm bớt các quy định. Trong số các nhiệm vụ này, không có nhiệm vụ nào có thể giải quyết trong vòng một năm còn lại trong nhiệm kỳ 3 năm của ông Abe với tư cách là Chủ tịch LDP.
Trên tờ Japan Times và Kyodo, giới phân tích chính trị nhận định, để có thể có thêm một nhiệm kỳ mới ở vị trí Chủ tịch LDP, người gần như chắc chắn sẽ giữ chiếc ghế Thủ tướng Nhật Bản, trong năm tới, ông Suga sẽ phải lựa chọn một cách cẩn trọng thời điểm giải tán Hạ viện để tổ chức bầu cử trước thời hạn, trước khi nhiệm kỳ hiện nay của các hạ nghị sỹ kết thúc vào tháng 10/2021.
Ông Hitoshi Komiya, Giáo sư lịch sử chính trị Nhật Bản thời hiện đại của Đại học Aoyama Gakuin ở Tokyo, nhận định mặc dù nhận được sự ủng hộ của phần lớn các phái lớn nhất trong LDP trong cuộc bầu cử vừa qua, ông Suga – người không thuộc bất cứ phái nào – ở vào vị thế không thể mắc sai lầm. Ngoài ra, cũng chưa rõ có bao nhiêu phái mà ông Suga thực sự có thể tiếp tục dựa vào. Giáo sư Komiya nói: “Mọi người thường bị lôi kéo khi một người có quyền lực, nhưng liệu họ sẽ tiếp tục ủng hộ người đó hay không vẫn chưa rõ ràng. Nếu ông Suga giành thắng lợi (trong cuộc bầu cử trước thời hạn), khi đó, mọi người sẽ ca ngợi ông ấy và trao cho ông ấy quyền lực”.
Giáo sư khoa học chính trị Yu Uchiyama của Đại học Tokyo cho rằng trong bối cảnh đảng Dân chủ Lập hiến Nhật Bản (CDPJ) – đảng đối lập chính – chỉ mới thành lập hôm 15/9 và tỷ lệ ủng hộ đối với chính quyền mới thường cao khi mới thành lập, thời điểm tốt nhất để giải tán Hạ viện có thể là tháng tới.
Đây là kịch bản mà cựu Bộ trưởng Quốc phòng Taro Kono, người đã trở thành Bộ trưởng Cải cách Hành chính dưới thời chính quyền của Thủ tướng Suga, đã đề xuất vào đầu tháng này. Ông Kono nói rằng ông hy vọng cuộc bầu cử trước thời hạn sẽ diễn ra trong tháng Mười, với lý do “có rất ít thời điểm phù hợp” cho việc giải tán Hạ viện để tổ chức tổng tuyển cử trước thời hạn trong bối cảnh cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ sẽ diễn ra trong tháng Mười Một, và sau đó, Nhật Bản cần phải chuẩn bị cho các thế vận hội Olympic và Paralympic vào mùa Hè năm 2021.
Nhiều nghị sỹ khác của LDP cũng có đề xuất tương tự, trong đó một số nghị sỹ đã bắt đầu chuẩn bị cho chiến dịch tranh cử ở khu vực bầu cử của mình.
Tại cuộc họp báo chính thức đầu tiên sau khi nhậm chức, khi được hỏi về khả năng giải tán Hạ viện để tổ chức tổng tuyển cử trước thời hạn, tân Thủ tướng Suga không thẳng thừng loại bỏ phương án này. Ông nói: “Hạ viện sẽ được giải tán để tổ chức bầu cử trong vòng một năm tới. Vì vậy, tôi sẽ xem xét giới hạn thời gian đó và sẽ đưa ra tính toán phù hợp”.
Bên cạnh đó, ông Suga cũng nhấn mạnh trọng tâm của mình là nền kinh tế khi nói “vực dậy nền kinh tế sẽ tiếp tục là một ưu tiên hàng đầu đối với Chính phủ”. Vấn đề là Thủ tướng Suga sẽ làm thế nào để vực dậy nền kinh tế lớn thứ ba thế giới này. Tăng cường chi tiêu cho việc ứng phó với dịch COVID-19 có thể làm trầm trọng hơn vấn đề về cân đối ngân sách vào thời điểm tỷ lệ nợ công/GDP của nước này đã vượt ngưỡng 200%, chủ yếu do chi phí an sinh xã hội và y tế gia tăng vì dân số đang già hóa nhanh chóng.
Quốc hội Nhật Bản đã thông qua hai dự thảo ngân sách bổ sung có tổng trị giá 58.000 tỷ yen (550 tỷ USD) cho tài khóa 2020 để tài trợ cho các biện pháp kích thích kinh tế trong cuộc chiến chống lại đại dịch. Ông Takahide Kiuchi, chuyên gia kinh tế của Viện Nghiên cứu Nomura, cho biết có một số lo lắng rằng chi ngân sách sẽ gia tăng hơn nữa dưới thời chính quyền của ông Suga bởi vì ông đã cam kết đảm bảo việc làm và duy trì hệ thống an sinh xã hội tin cậy.
Chuyên gia Kiuchi nhận định trong cam kết tranh cử của mình, ông Suga không đề cập tới việc khôi phục sự lành mạnh tài chính của Nhật Bản. Điều này phát đi tín hiệu ông đặt ưu tiên thấp đối với vấn đề này, và rằng các nỗ lực khôi phục sự lành mạnh về tài chính có thể sẽ tụt lại phía sau. Điều này khiến cách tiếp cận của tân Thủ tướng Suga có vẻ giống “một người cánh tả”.
Trong khi đó, việc thu hút du khách từ các nước khác – một trụ cột trong chiến lược tăng trưởng của cựu Thủ tướng Abe nhằm đem lại sức sống cho các nền kinh tế địa phương – có thể sẽ tiếp tục trì trệ do các biện pháp hạn chế đi lại trên khắp thế giới nhằm khống chế dịch COVID-19. Trước khi dịch COVID-19 bùng phát, số lượng du khách nước ngoài tới Nhật Bản đã liên tục tăng trong 7 năm và chạm ngưỡng kỷ lục 31,88 triệu lượt vào năm 2019. Tuy nhiên, con số này có thể không đạt được 10 triệu lượt trong năm nay.
Ông Hideo Kumano, chuyên gia kinh tế trưởng của Viện Nghiên cứu Đời sống Dai-ichi, nói: “Cùng việc ứng phó với dịch COVID-19, chính quyền của Thủ tướng Suga có nhiệm vụ tăng cường các chiến lược thu hút du khách nước ngoài hoặc tìm ra trụ cột tăng trưởng mới để thay thế chiến lược cũ”.
Đào Tùng
