Ngày 06/9/2020, Chủ tịch Đại hội đồng WTO – Đại sứ David Walker (New Zealand) đã quyết định hoãn phiên họp đặc biệt của Đại Hội đồng WTO, dự kiến được tổ chức vào ngày 09/11/2020, theo kế hoạch sẽ là phiên họp để Đại hội đồng WTO hính thức bổ nhiệm Tổng giám đốc tiếp theo của WTO sau các vòng tham vấn với các nước thành viên thời gian qua. Kết quả tham vấn giai đoạn 3 (giai đoạn cuối cùng của tiến trình bổ nhiệm vị trí Tổng giám đốc mới của WTO) đã được Chủ tịch Đại hội đồng báo cáo tại cuộc họp ngày 28/10 vừa qua, theo đó đề nghị tiến cử bà Ngozi Okonjo-Iweala (Nigeria), là ứng viên có khả năng nhận được đồng thuận cao nhất do bà nhận được “sự ủng hộ rộng rãi của đa số các nước thành viên đến từ tất cả các cấp độ phát triển và từ tất cả các khu vực địa lý”.
Lý do chính thức mà Chủ tịch Đại hội đồng WTO nêu ra trong thông báo hoãn phiên họp là “lý do y tế và những diễn biến hiện tại, dẫn đến việc các phái đoàn sẽ không sẵn sàng để đưa ra quyết định vào ngày 9/11/2020”. Về lý do y tế, ngày 01/11/2020, chính quyền bang Geneva, Thụy Sỹ đã quyết định phong tỏa một phần toàn bang do sự lan rộng của đại dịch Covid-19. Lệnh phong tỏa và hạn chế tụ tập đông người, áp dụng từ ngày 02-29/11/2020, sẽ ảnh hưởng đến phiên họp đặc biệt của Đại hội đồng WTO. Về những diễn biến hiện tại, ngày 28/10/2020, chính quyền Tổng thống Donald Trump đã thông báo không ủng hộ bà Okonjo-Iweala cho vị trí Tổng giám đốc WTO. Thay vào đó, chính quyền Trump lựa chọn ủng hộ ứng cử viên Yoo Myung-hee – Bộ trưởng thương mại Hàn Quốc. Văn phòng Đại diện thương mại Mỹ cũng như Phát ngôn viên Phái đoàn Hoa Kỳ tại Geneva hiện chưa đưa ra bình luận giải thích cho quyết định này.
Động thái nói trên của Mỹ đã làm gián đoạn cuộc bầu chọn vị trí Tổng giám đốc mới của WTO do tất cả các quyết định của WTO đều được tiến hành trên cơ sở đồng thuận giữa 164 nước thành viên, hàm ý rằng bất kỳ nước nào – trong trường hợp này là Mỹ – có thể phản đối một quyết định vì bất cứ lý do gì. Đại sứ Jendayi Frazer – cựu Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ về các vấn đề Châu Phi và bà Rosa Whitaker – cựu Trợ lý Đại diện thương mại Mỹ về Châu Phi dưới thời chính quyền Bill Clinton và George W. Bush trong một bài viết trên US News ngày 02/11/2020 cho rằng việc chính quyền Trump phản đối bà Ngozi Okonjo-Iweala – một người mang hai quốc tịch Mỹ và Nigeria, được đào tạo tại Mỹ (Đại học Harvard và MIT), từng là Giám đốc điều hành Ngân hàng thế giới và có nhiều kinh nghiệm là trung gian tin cậy trong đàm phán thương mại giữa Nigeria với Mỹ là một động thái gây ngạc nhiên. Sự phản đối của chính quyền Trump đối với đa số đồng thuận của các thành viên WTO cũng có thể gây ra một số phản ứng trái chiều từ các nước Châu Phi.
Theo Bloomberg, bất chấp động cơ của chính quyền Trump là gì, cuộc đua cho vị trí Tổng Giám đốc thứ 7 của WTO sẽ tùy thuộc vào kết quả của cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ. Với kết quả như hiện nay, nhiều khả năng tiến trình lựa chọn Tổng giám đốc của WTO cũng sẽ bị hoãn lại cho đến khi ông Joe Biden nhậm chức. Một số chuyên gua chia sẻ với Bloomberg rằng họ nhìn nhận ông Biden như là một đối tác xây dựng hơn trong việc thúc đẩy quan hệ với các thể chế đa phương như WTO. Tuy nhiên, tiến trình lựa chọn của WTO có thể sẽ không diễn ra nhanh chóng do lễ nhậm chức chỉ diễn ra vào ngày 20/1 năm sau và những ưu tiên quan trọng trong nước như hàn gắn đất nước sau cuộc bầu cử gây nhiều chia rẽ, đưa ra gói kích thích tài chính hay ngăn chặn sự lan rộng của đại dịch Covid ở Mỹ sẽ được ưu tiên cao hơn so với các vấn đề của WTO. Những ý kiến khác thận trọng hơn cho rằng, Hoa Kỳ có thể tiếp tục theo đuổi lợi ích quốc gia của mình bất kể ai trở thành ông chủ nhà Trắng trong bốn năm tiếp theo.
Chủ tịch Đại hội đồng WTO David Walker đã chia sẻ: “Tất cả các nước thành viên vẫn hoàn toàn nhiệt tình và cam kết đầy đủ với tiến trình này”. Ông cảm ơn các ứng cử viên và các nước thành viên về những phản hồi tích cực. Theo ông, “trong suốt tiến trình vừa qua, rõ ràng là tất cả các nước thành viên rất xem trọng quá trình bổ nhiệm này”. Phiên họp đặc biệt của Đại Hội đồng WTO được hoãn cho đến khi có thông báo tiếp theo.
(Đại sứ quán Việt Nam tại Pháp)
