Mỹ tiếp tục mở rộng lệnh trừng phạt đối với các công ty công nghệ Trung Quốc, từ ZTE, Huawei Technologies, TikTok đến WeChat, nhưng phản ứng của Bắc Kinh vẫn là im lặng.
Ngoài những lời đe dọa chính thức và lập một danh sách thực thể mang tính biểu tượng, Trung Quốc không có bất kỳ phản ứng nào đáng chú ý. Đó là vì Trung Quốc không có nhiều sự lựa chọn khi muốn trả đũa một siêu cường công nghệ toàn cầu như Mỹ. Tuy nhiên, về lâu dài, điều này không có nghĩa là Mỹ sẽ thành công trong việc duy trì vị thế bá chủ công nghệ.
Một trong những lựa chọn dễ thấy mà Mỹ có thể áp dụng để trả đũa là nhằm vào các hãng công nghệ lớn của Mỹ như Apple, Intel, Qualcomm, Micron Technology, Broadcom, Boeing. Các công ty này dễ bị ảnh hưởng khi doanh thu toàn cầu phụ thuộc nhiều vào thị trường Trung Quốc. Tuy nhiên, do những con chip của Qualcomm, Micron Technology, Broadcom đóng vai trò thiết yếu trong lĩnh vực công nghệ của Trung Quốc, một lệnh cấm của Bắc Kinh sẽ chỉ khiến các công ty Trung Quốc bị thiệt hại nhiều hơn.
Mặt khác, cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung buộc các công ty Mỹ phải giảm bớt phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc. Doanh thu của Boeing tại Trung Quốc đã giảm từ 12 tỷ USD năm 2017 xuống còn 5,7 tỷ USD vào năm 2019; trong tổng doanh thu toàn cầu, doanh thu từ thị trường Trung Quốc cũng giảm từ 13% xuống còn 7%, mặc dù vụ bê bối Boeing 737 Max cũng góp phần vào sự sụt giảm này. Tương tự như vậy, doanh thu của Qualcomm tại Trung Quốc giảm từ 14,6 tỷ USD năm 2017 xuống 11,6 tỷ USD năm 2019, tỷ lệ giảm từ 66% xuống 48%. Đối với Apple, doanh thu và tỷ lệ giảm từ 59 tỷ USD và 25% tại thời điểm đỉnh cao năm 2015, xuống còn 44 tỷ USD và 17% vào năm 2019. Xu hướng này làm giảm hiệu quả các đòn trả đũa của Trung Quốc.
Apple, “viên ngọc quý trên vương miện công nghệ” của Mỹ, công ty thường được nhắc đến như mục tiêu tiềm năng của các lệnh trừng phạt từ Trung Quốc. Tuy nhiên, Trung Quốc cần hết sức thận trọng vì bất kỳ hành động nào chống lại Apple cũng có thể kích hoạt thêm đòn trả đũa từ Mỹ. Bởi vì, tương tự vai trò trụ cột của đồng đôla Mỹ trong hệ thống tài chính thế giới, ngành công nghệ Mỹ được coi như nền móng của hệ thống Internet toàn cầu. Ngoài lĩnh vực bán dẫn, nước Mỹ còn sở hữu nhiều “vũ khí” khác có khả năng đánh sập hoàn toàn hệ thống kỹ thuật số của Trung Quốc.
Ví dụ, trong bối cảnh hệ điều hành Windows của Microsoft chiếm 82% thị phần tại Trung Quốc (năm 2019), việc một lệnh cấm sử dụng hệ điều hành của Mỹ sẽ làm tê liệt các thiết bị công nghệ của Trung Quốc. Mặc dù những công ty công nghệ Trung Quốc đang chạy đua để tạo ra phần mềm thay thế, trong đó có hệ điều hành mã nguồn mở Linux, công việc này đòi hỏi nhiều thời gian. Mỹ cũng có thể ngắt kết nối Trung Quốc khỏi Internet toàn cầu nhờ vào quyền kiểm soát Tổ chức Phân bổ Tên và Số trên Internet (ICANN). Những động thái tự chuốc lấy thất bại này vẫn khó xảy ra, nhưng chắc chắn là một phần trong suy nghĩ của Bắc Kinh và Washington.
Sự thật đơn giản là Trung Quốc vẫn là “kẻ đến sau” trong hầu hết các lĩnh vực, từ chip, robot tới sản xuất máy bay và dược phẩm. Tuy nhiên, có một số ngoại lệ, ví dụ Hoa Vi đang dẫn đầu về các bằng sáng chế liên quan đến công nghệ 5G. Nhưng ngay cả trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, bao gồm công nghệ giám sát và nhận dạng khuôn mặt, nếu chỉ đánh giá sức mạnh của Trung Quốc dựa trên quy mô thương mại hóa, số lượng công trình nghiên cứu và vốn đầu tư là hoàn toàn sai lầm. Hãy nghĩ theo cách khác: Liệu các công ty của Mỹ sẽ chịu thiệt hại nặng nề nếu vắng bóng các công ty công nghệ Trung Quốc? Câu trả lời là không.
Vậy, điều đó có nghĩa là Trung Quốc phải chấp nhận thất bại? Phản ứng cho đến nay cho thấy, Bắc Kinh sẵn sàng “ngồi yên” cho đến tháng 11 thời điểm diễn ra bầu cử tổng thống tại Mỹ. Bắc Kinh cho rằng, thái độ hung hăng của Tổng thống Donald Trump chủ yếu nhằm thúc đẩy sự ủng hộ của cử tri và chuyển sự chú ý của dư luận ra khỏi cuộc khủng hoảng Covid-19. Trong khi học cách khiêm tốn hơn – không còn cường điệu xung quanh những thứ như, chính sách “Made in China 2025” – Bắc Kinh đang âm thầm xây dựng “thế giới riêng” sẵn sàng cho khả năng phân tách internet giữa Mỹ và Trung Quốc.
Các dấu hiệu cho thấy Trung Quốc đang chuẩn bị cho một cuộc chiến công nghệ toàn diện. Cụ thể, các cơ quan chính phủ bắt buộc phải thay thế tất cả máy tính chạy phần mềm và hệ điều hành không phải của Trung Quốc trong vòng ba năm tới. Mùa hè năm ngoái, hai đơn vị của Trung Quốc đã được giao nhiệm vụ thiết lập các máy chủ nhân bản gốc tên miền để bảo đảm rằng Internet ở Trung Quốc vẫn có thể hoạt động trong trường hợp có bất kỳ cú sốc nào từ bên ngoài. Chưa kể nước này đang đầu tư nguồn vốn và nguồn lực khổng lồ vào việc xây dựng toàn bộ chuỗi công nghiệp bán dẫn của riêng mình.
Nếu tình hình xung đột công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc tiếp tục xấu đi, mạng internet toàn cầu bị phá vỡ. Trung Quốc có nền tảng, nhân tài, nguồn lực và thậm chí cả đồng minh để xây dựng và mở rộng hệ sinh thái của riêng mình, dần bắt kịp và thách thức vị thế bá chủ công nghệ của Mỹ. Vì vậy, một cuộc chiến công nghệ leo thang với Trung Quốc không phải là chiến lược lâu dài của Mỹ.
(Đại sứ quán Việt Nam tại Trung Quốc)
