Nền kinh tế toàn cầu đang phục hồi từ đại dịch COVID-19 nhanh hơn các dự báo trước đây nhờ vào sức mạnh phục hồi của nền kinh tế Mỹ. Tuy nhiên, Giám đốc điều hành IMF Kritstalina Georgieva trong thảo luận trực tuyến thường niên với WB đã cảnh báo việc phân phối vắc-xin không đều giữa các nước đang đe dọa đà phục hồi do hiện có sự phân chia mạnh mẽ về tiềm lực kinh tế giữa các nước giàu và nước nghèo.
Theo NYT, động lực phục hồi kinh tế hình chữ K đang diễn ra trên quy mô toàn cầu. Tuy nhiên, trong khi nhiều nước giàu có đang sẵn sàng cho sự tăng trưởng kinh tế lớn trong năm nay, việc hiện vẫn còn nhiều nước khác đang phải vật lộn đối phó với đại dịch và phục hồi kinh tế có thể làm đảo ngược các tiến bộ đạt được trong giải quyết vấn đề đói nghèo hàng chục năm qua. Sự chênh lệch này đang ngày càng được đẩy mạnh hơn do việc triển khai chậm trễ tiêm chủng ở các nước đang phát triển, đây sẽ là mối đe dọa với sự ổn định và tăng trưởng dài hạn.
Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen trong một phát biểu cũng chia sẻ quan điểm trên, nhấn mạnh việc các nước thu nhập thấp và trung bình không có khả năng đầu tư vào một chương trình tiêm chủng mạnh mẽ có thể dẫn đến một cuộc khủng hoảng sâu sắc và kéo dài hơn, trong khi vẫn phải đối mặt với vấn đề nợ công, nghèo đói và sự bất bình đẳng đang ngày càng gia tăng.
Các lo ngại trên được đưa ra khi IMF tại cuộc họp cho biết sẽ nâng dự báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu trong năm 2021 từ 5,5% trước đây lên 6%, sau khi giảm 3,3% năm 2020. Theo đó, Mỹ cũng được dự báo sẽ đạt mức tăng trưởng 6,4% năm 2021, trong khi khu vực đồng euro đạt 4,4% và Nhật Bản đạt 3,3%. Với các thị trường kinh tế mới nổi, Trung Quốc dự kiến sẽ đạt mức tăng trưởng 8,4%, thúc đẩy đáng kể cho mức tăng trưởng chung của toàn cầu, trong khi Ấn Độ dự kiến đạt mức 12,5%.
Các chuyên gia cho rằng, các nước thu nhập thấp đang phải đối mặt với các tổn hại lớn hơn về sản lượng kinh tế so với các nền kinh tế phát triển. Các nền kinh tế mới nổi thường sẽ có ít nguồn lực hơn để thích thích tài chính, đầu tư vắc-xin và đào tạo lại lực lượng lao động. Đây là những yếu tố khiến nhóm các nước này đối mặt với nguy cơ tụt hậu và bế tắc khi thế giới bắt đầu phục hồi. Viễn cảnh sẽ càng trở nên tồi tệ hơn khi các nền kinh tế lớn như của Mỹ đang tiếp tục đà phục hồi mạnh mẽ trong khi nhóm nước kể trên tiếp tục bị bỏ lại phía sau.
Hiện các quan chức của Mỹ đang đều tập trung đánh giá về việc tăng trưởng của Mỹ thực sự có thể giúp gì cho phần còn lại của thế giới khi người tiêu dùng Mỹ đang tăng mua hàng hóa và dịch vụ nhập khẩu. Trong cuộc thảo luận ngày thứ Ba với IMF, bà Yellen cũng đã kêu gọi các nước không từ bỏ việc hỗ trợ tài chính, nhấn mạnh việc tăng trưởng mạnh mẽ của Mỹ sẽ tác động tích cực đến toàn bộ triển vọng toàn cầu, và một bài học rút ra từ cuộc khủng hoảng tài chính 2008 là không nên rút hỗ trợ quá nhanh.
Một rủi ro khác có thể lan rộng là tốc độ tiêm chủng chậm trễ của thế giới cũng có thể tác động tới sự phục hồi của Mỹ và toàn cầu. NYT cho biết trong khi tỷ lệ tiêm vắc-xin của Mỹ đạt 500 liều trên 1000 người thì ở những nước như Mali hay Afghanistan tỷ lệ chỉ là 1/1000. Theo thành viên cấp cao của Viện Kinh tế Quốc tế Peterson Monica de Bolle, nhiều khu vực rộng lớn trên thế giới như Nam Mỹ hay Châu Phi có thể tới hết năm 2023 hoặc muộn hơn mới có thể tiêm chủng diện rộng, cho rằng hiện có một cuộc chạy đua giữa việc xuất hiện các biến thể mới và tốc độ tiêm vắc-xin, kêu gọi sự hợp tác và chú ý toàn cầu về ảnh hưởng của sự chênh lệch phân phối vắc-xin tới sự bất bình đẳng và phục hồi kinh tế.
Giám đốc phụ trách các vấn đề tài chính của IMF, Vitor Gaspar chia sẻ quan điểm trên, cho rằng các nền kinh tế phát triển sẽ tiếp tục gặp rủi ro ngay cả khi đại dịch chỉ tiếp tục bùng phát tại các nước đang phát triển, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đầu tư vào tiêm chủng, cho đây là khoản đầu tư công toàn cầu mang lại lợi nhuận cao nhất, và “chính sách tiêm chủng chính là chính sách kinh tế”.
Tuy nhiên, các chuyên gia kinh tế phố Wall đang tỏ ra lạc quan hơn trong các đánh giá. Khẳng định tốc độ tiêm vắc-xin đang tăng hoặc có tiến triển tích cực tại Canada, Úc, Anh và khu vực đồng Euro. Theo nhà kinh tế Jan Hatzius của Goldman Sachs, sẽ có từ 60-70% dân số đạt được một số khả năng miễn dịch vào cuối năm 2021. Các nước đang tụt lại trong tốc độ tiêm chủng chủ yếu là Trung Quốc và các nước Châu Á khác do những nước này đã rất thành công trong kiểm soát đại dịch.
NYT đánh giá, tốc độ phục hồi trên quy mô toàn cầu sẽ có tác động quan trọng đối với triển vọng chính sách, trong đó có cả hỗ trợ chi tiêu của chính phủ và hỗ trợ tiền tệ của ngân hàng trung ương. Các tổ chức tiền tệ như FED, Ngân hàng trưng ương Châu Âu và Ngân hàng Nhật Bản đều chia sẻ quan điểm của Bộ trưởng Tài chính Yellen về việc tránh rút quá sớm các hỗ trợ kinh tế. IMF trong cuộc họp thứ Ba cũng cho biết sẽ theo dõi chặt chẽ lãi suất ở Mỹ nhằm giám sát các rủi ro tài chính nếu FED tăng lãi suất bất ngờ, đồng thời kêu gọi các nước duy trì hỗ trợ tài chính có mục tiêu và cần sẵn sàng để có thể hỗ trợ nhiều hơn nếu các làn sóng lây nhiễm mới xuất hiện trong tương lai.
(Đại sứ quán Việt Nam tại Hoa Kỳ)
