Chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo qui định (IUU) là một trong những nhiệm vụ trọng yếu mà tỉnh Phú Yên chú trọng thực hiện trong những năm qua, tạo sự chuyển biến trong tư duy và hành động của lực lượng chấp pháp và ngư dân nhằm góp phần tháo gỡ cảnh báo “thẻ vàng” IUU, hướng tới phát triển bền vững ngành thuỷ sản, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của ngư dân.
Nỗ lực trong việc chống khai thác IUU
Công tác chỉ đạo, điều hành về chống khai thác IUU được thực hiện thường xuyên, quyết liệt. Ban Chỉ đạo về chống khai thác IUU tỉnh và các huyện, thị xã, thành phố ven biển, Tổ liên ngành IUU đã được thành lập và thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát; đồng thời, ban hành qui chế hoạt động, phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng sở, ngành, địa phương để chủ động thực hiện tốt nhiệm vụ chống khai thác IUU.
Triển khai thực hiện nghiêm túc các chỉ đạo của Đảng, Chính phủ và kịp thời ban hành các văn bản chỉ đạo, điều hành của Tỉnh ủy, UBND tỉnh về chống khai thác IUU, trọng tâm là ngăn chặn tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài. Tổ chức nhiều cuộc họp định kỳ, đột xuất để sơ kết, tổng kết, đánh giá, kiểm điểm, xác định tồn tại, hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất giải pháp khắc phục, thực hiện tốt hơn công tác chống khai thác IUU.
Kiên trì tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật nâng cao nhận thức của người dân về chống khai thác IUU. Các ngành chức năng của tỉnh và chính quyền các địa phương ven biển đã thường xuyên phổ biến, tuyên truyền đến mọi tổ chức, cá nhân, chủ phương tiện, thuyền trưởng, thuyền viên đi trên tàu cá về Luật Thủy sản và các văn bản hướng dẫn thi hành; nắm vững và tổ chức triển khai thực hiện nghiêm các chỉ đạo về chống khai thác IUU của Đảng, Chính phủ, Ban Chỉ đạo quốc gia về chống khai thác IUU; công khai, phổ biến và giải thích các khuyến nghị của Ủy ban châu Âu về cảnh báo “thẻ vàng” để mọi tổ chức, cá nhân hiểu, khắc phục các hành vi khai thác IUU… dưới nhiều hình thức thực hiện, như: Phổ biến trực tiếp, tuyên truyền bằng tờ rơi, sách, báo, phát thanh, truyền hình.
Các lực lượng Bộ đội Biên phòng, Hải quân, Cảnh sát biển, Công an và chính quyền địa phương thường xuyên phối hợp tăng cường công tác tuần tra, kiểm soát bảo đảm an ninh, trật tự khu vực biên giới biển, cũng như kịp thời thăm hỏi, động viên, tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức pháp luật cho ngư dân.
Quan tâm đầu tư trang thiết bị, tăng cường nhân lực chống khai thác IUU bảo đảm đầy đủ, kịp thời. Xác định nhiệm vụ chống khai thác IUU mà trọng tâm là ngăn chặn tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài, tỉnh Phú Yên đã đẩy mạnh việc lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (VMS) trên tàu cá, đến nay đã lắp đặt được 658/663 tàu (đạt 99,25%), còn 5 tàu chưa lắp đặt là những tàu không đủ điều kiện hoạt động, đã được thống kê, quản lý chặt chẽ, không để tham gia khai thác thủy sản bất hợp pháp; đầu tư đầy đủ máy móc, thiết bị cần thiết cho nhiệm vụ chống khai thác IUU tại Chi cục thủy sản, Ban Quản lý cảng cá, 4 Văn phòng đại diện thanh tra, kiểm tra, kiểm soát nghề cá tại 4 cảng cá chỉ định; chia sẻ quyền truy cập hệ thống giám sát tàu cá, xây dựng qui chế phối hợp giữa các lực lượng, phân công cán bộ thường xuyên giám sát tàu cá qua hệ thống giám sát hành trình tại Chi cục thủy sản, 4 Văn phòng đại diện thanh tra, kiểm tra, kiểm soát nghề cá, Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng và 6 Đồn Biên phòng.
Tăng cường thanh tra, kiểm tra, kiểm soát, xử lý nghiêm các tàu cá vi phạm. Chỉ đạo cơ quan chức năng tập trung kiểm tra, kiểm soát tàu cá tại cảng và trên vùng biển thuộc thẩm quyền quản lý, trong đó yêu cầu các thuyền trưởng, chủ tàu cá kí giấy cam kết không vi phạm vùng biển nước ngoài; lập danh sách các tàu cá có nguy cơ cao vi phạm khai thác IUU để theo dõi, giám sát thường xuyên và trao đổi cho Bộ đội Biên phòng, chính quyền địa phương phối hợp tuyên truyền, nhắc nhở, giáo dục để phòng ngừa vi phạm vùng biển nước ngoài.
Thông qua hệ thống giám sát tàu cá, đã giám sát, cảnh báo tàu cá mất kết nối giám sát hành trình trên biển, tàu cá vượt ranh giới cho phép trên biển và tổ chức xác minh, làm việc, nhắc nhở hoặc xử lý nghiêm nếu có vi phạm khi tàu về bờ. Tính riêng từ đầu năm 2023 đến nay, các lực lượng chức năng của tỉnh đã xử phạt 65 trường hợp vi phạm khai thác IUU với tổng số tiền xử phạt là 911,5 triệu đồng.
Đặc biệt, từ vụ 5 tàu cá Phú Yên vi phạm vùng biển nước ngoài năm 2018, trong đó có 2 thuyền viên bị lực lượng chấp pháp Philippines bắn chết đã làm cho các chủ tàu, thuyền trưởng và thuyền viên rút ra bài học đắt giá, nhận thức rõ được sự nguy hiểm khi xâm phạm vùng biển nước ngoài để khai thác thủy sản; đây cũng là một nguyên nhân góp phần làm cho ngư dân Phú Yên nhận thức và chấp hành luật pháp ngày càng tốt hơn, kể từ năm 2019 đến nay, không có tàu cá của tỉnh Phú Yên vi phạm vùng biển nước ngoài để khai thác thủy sản bị bắt giữ, xử lý.
Hướng tới phát triển bền vững ngành thủy sản
Ngay từ đầu năm 2024, Tỉnh ủy, UBND tỉnh Phú Yên đã tập trung chỉ đạo các ngành chức năng và chính quyền các địa phương ven biển tiếp tục triển khai đồng bộ, quyết liệt các giải pháp để tăng cường thực hiện nhiệm vụ chống khai thác IUU, trọng tâm là:
Một là, tập trung quán triệt, triển khai đầy đủ, kịp thời các chỉ thị, nghị quyết, kế hoạch của Đảng, Chính phủ về nhiệm vụ chống khai thác IUU trong tình hình mới, trọng tâm là Chỉ thị số 32-CT/TW ngày 10/4/2024 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác chống khai thác thuỷ sản bất hợp pháp, không báo cáo, không theo qui định và phát triển bền vững ngành thuỷ sản, Nghị quyết số 52/NQ-CP ngày 22/4/2024 của Chính phủ triển khai thực hiện Chỉ thị số 32-CT/TW ngày 10/4/2024 của Ban Bí thư; gắn trách nhiệm người đứng đầu cấp ủy, chính quyền các cấp và lực lượng chức năng trong công tác chống khai thác IUU, tạo sự thống nhất, đồng bộ, quyết tâm cao thực hiện mục tiêu gỡ cảnh báo “Thẻ vàng” trong năm 2024. Bảm bảo nguồn lực, kinh phí, bố trí cán bộ đủ năng lực, chuyên môn nghiệp vụ, khẩn trương hoàn thành việc khắc phục các tồn tại, hạn chế trong công tác chống khai thác IUU.
Hai là, tiếp tục đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền dưới nhiều hình thức phù hợp, dễ tiếp cận đối với cộng đồng ngư dân và các tổ chức, cá nhân có liên quan, tập trung tuyên truyền về những nỗ lực chống khai thác IUU của tỉnh Phú Yên; các qui định pháp luật chống khai thác IUU; những tác hại của việc khai thác IUU… Kịp thời phản ánh vi phạm, biểu dương, khen thưởng tổ chức, cá nhân thực hiện tốt chủ trương, chính sách, pháp luật về chống khai thác IUU. Triển khai thực hiện các chính sách chuyển đổi, hỗ trợ sinh kế cho ngư dân tự nguyện không tham gia hoạt động khai thác thủy sản hoặc tàu cá không còn đủ điều kiện theo qui định.
Ba là, tăng cường công tác quản lý đội tàu và theo dõi, kiểm tra, kiểm soát, nắm chắc thực trạng tàu cá hoạt động tàu cá trên địa bàn. Tổ chức làm việc, trực tiếp hướng dẫn từng chủ tàu thủ tục đăng kí, đăng kiểm, cấp giấy phép và cập nhật 100% dữ liệu tàu cá vào Cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia. Theo dõi, giám sát 100% tàu cá hoạt động trên biển qua hệ thống giám sát tàu cá, nắm rõ và xử lý nghiêm từng trường hợp vi phạm qui định về mất kết nối VMS. Đảm bảo 100% tàu cá có chiều dài từ 15 mét trở lên ra vào cảng cá chỉ định, xuất nhập bến phải có đầy đủ giấy tờ (đăng kí, đăng kiểm, cấp phép, đánh dấu tàu cá), có lắp đặt thiết bị VMS và thiết bị VMS trên tàu phải hoạt động liên tục theo qui định. Quản lý, kiểm soát 100% tàu cá tỉnh khác hoạt động trên địa bàn tỉnh, thiết lập cơ chế chia sẻ, trao đổi thông tin giữa các địa phương có liên quan để kịp thời ngăn chặn, xử lý các trường hợp vi phạm khai thác IUU.
Bốn là, thực hiện đúng qui định công tác xác nhận, chứng nhận và truy suất nguồn gốc sản phẩm thủy sản khai thác trong nước, nghiêm cấm và xử lý nghiêm các trường hợp hợp thức hóa hồ sơ. Đảm bảo 100% tàu cá có chiều dài từ 15 mét trở lên bốc dỡ sản phẩm thủy sản khai thác tại cảng cá chỉ định, phải được giám sát và truy xuất nguồn gốc. Phối hợp tổng rà soát các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản sang thị trường Châu Âu đảm bảo hồ sơ đầy đủ, hợp pháp, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm; đặc biệt tập trung vào các lô hàng đối với các loài cá ngừ vây vàng, mắt to, cá cờ kiếm. Áp dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc điện tử khi có hướng dẫn của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn để theo dõi, kiểm soát tính minh bạch, hợp pháp theo qui định công tác xác nhận, chứng nhận nguồn gốc sản phẩm thủy sản khai thác trong nước.
Năm là, tăng cường thực thi pháp luật, xử lý vi phạm; thực hiện các biện pháp mạnh không để tàu cá Phú Yên vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài; điều tra, xử phạt 100% các trường hợp vi phạm (nếu có). Xác minh, xử phạt 100% các trường hợp vi phạm qui định về mất kết nối VMS, vượt ranh giới cho phép trên biển, tàu cá không thực hiện sang tên, đổi chủ. Điều tra, xử lý triệt để các trường hợp tàu cá gửi thiết bị VMS trên tàu cá khác, tàu cá tiếp tay, vận chuyển thiết bị VMS của tàu cá khác. Xử lý nghiêm đối với 1.136 tàu cá trên địa bàn tỉnh chưa đăng kiểm, chưa đăng kí và chưa được cấp giấy phép khai thác thủy sản “tàu 03 không” và các tàu cá không đủ điều kiện tham gia khai thác thủy sản. Thường xuyên thanh tra, kiểm tra và nghiêm túc kiểm điểm trách nhiệm, xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân không hoàn thành chức trách, nhiệm vụ.
Vừa qua, tại cuộc họp trực tuyến với 28 tỉnh, thành phố ven biển về công tác chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo qui định, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang đã nhấn mạnh, đợt thanh tra lần thứ 5 tại Việt Nam của phái đoàn EC về chống đánh bắt hải sản bất hợp pháp dự kiến sẽ diễn ra trong năm 2024. Đây được coi là cơ hội “cuối cùng” để Việt Nam gỡ thẻ vàng trước khi EU bầu cử; nếu không tranh thủ cơ hội này để gỡ “thẻ vàng” IUU hoặc tình trạng đánh bắt hải sản bất hợp pháp tiếp tục tái diễn thì sản phẩm thuỷ sản Việt Nam sẽ có nguy cơ bị áp dụng “thẻ đỏ”, bị cấm tuyệt đối xuất khẩu vào châu Âu. Điều này sẽ gây thiệt hại lớn về kinh tế cho ngành thuỷ sản, hoạt động xuất khẩu, không thể nâng cao giá trị thuỷ sản, ảnh hưởng đến việc làm và thu nhập của hàng chục triệu người dân ven biển cả nước.
Vì vậy, thực hiện có hiệu quả các biện pháp chống khai thác IUU nhằm ngăn chặn, tiến tới chấm dứt hoàn toàn hoạt động khai thác hải sản bất hợp pháp, góp phần tháo gỡ “thẻ vàng” IUU và hướng tới phát triển ngành thuỷ sản bền vững là một trong những quyết tâm cao đang được các cấp, ngành của tỉnh Phú Yên tổ chức thực hiện; bảo đảm hoạt động khai thác thuỷ sản của bà con ngư dân tuân thủ đúng qui định, giúp bà con ngư dân yên tâm vươn khơi bám biển, vừa phát triển kinh tế – xã hội tại địa phương, vừa khẳng định và bảo vệ chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc.
ThS. NGUYỄN KHỎE
Phó Giám đốc Công an tỉnh Phú Yên
