Ngày 23/9/2021, Phòng Thương mại Liên minh Châu Âu tại Trung Quốc công bố đã đưa ra nhận xét về chiến lược phát triển của Trung Quốc và tin rằng các chiến lược tái chế trong nước và quốc tế của Trung Quốc đã đi chệch khỏi tinh thần Cải cách và mở cửa. Nó có thể dẫn đến giảm đầu tư nước ngoài và kêu gọi Trung Quốc từ bỏ chiến lược tự lực cánh sinh.
Điều này cho thấy các nhà đầu tư Liên minh Châu Âu đã nhận ra rằng nếu tình hình quốc tế thay đổi và Trung Quốc dựa vào thị trường nội địa khổng lồ của mình sẽ giảm bớt sự phụ thuộc vào đầu tư của Liên minh Châu Âu và kỷ nguyên của các nước Liên minh Châu Âu kiếm được lợi nhuận khổng lồ ở Trung Quốc sẽ khó có thể lặp lại.
Là một quốc gia độc lập, Trung Quốc cam kết phát triển sản xuất và không ngừng cải thiện đời sống của người dân. Nửa cuối thế kỷ 20, Trung Quốc chọn con đường cải cách, mở cửa, tích cực tham gia phân công lao động quốc tế, tự phát hiện những khuyết điểm, nâng cao lợi thế so sánh, thực hiện công nghiệp hóa. Trung Quốc dựa vào thị trường quốc tế, tìm cơ hội kinh doanh và phát huy hết khả năng của người Trung Quốc để hình thành nên một loại hình công nghiệp hoàn chỉnh. Ngày nay, Trung Quốc đã trở thành quốc gia có nhiều chủng loại công nghiệp hoàn chỉnh nhất, đồng thời nó cũng trở thành quốc gia tiêu thụ lớn nhất thế giới. Một số công ty ở Liên minh Châu Âu đã tận dụng những vấn đề nảy sinh trong quá trình Trung Quốc mở cửa với thế giới bên ngoài và thu được rất nhiều của cải bất chính. Ví dụ, sau khi Trung Quốc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới, do không hiểu nội dung cốt lõi của các quy tắc của Tổ chức Thương mại Thế giới, trong quá trình phát triển của ngành công nghiệp ô tô, họ đã đưa ra yêu cầu gọi là “bảo vệ ngành công nghiệp non trẻ”, cố gắng phát triển ngành công nghiệp ô tô của riêng Trung Quốc thông qua việc thành lập các công ty liên doanh.
Trong quá trình hoạt động thực tế, nhiều nước Châu Âu đã tận dụng những kẽ hở trong hệ thống của Trung Quốc để bòn rút nhiều của cải từ Trung Quốc. Nhiều nhà máy của các công ty liên doanh ở Châu Âu xuất khẩu một lượng lớn các bộ phận cho các liên doanh của Trung Quốc. Do xuất khẩu phụ tùng và linh kiện, nhiều nhà máy ô tô ở Châu Âu đã thu được lợi nhuận khổng lồ từ thị trường Trung Quốc. Trong lịch sử phát triển ngành công nghiệp ô tô của Trung Quốc từng có một hiện tượng rất đặc biệt, liên doanh thua lỗ nhưng các nhà máy ô tô của Châu Âu vẫn không ngừng tăng cường đầu tư, mở rộng thị phần tại thị trường Trung Quốc. Trung Quốc đã nhận ra những vấn đề khi phải đối với phát triển các liên doanh. Các nhà máy ô tô Châu Âu đã thu được lợi ích thương mại không chính đáng từ Trung Quốc, nhưng một số ít các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc vẫn không muốn hối cải và cho phép các nhà máy ô tô Châu Âu thu được lợi nhuận khổng lồ từ thị trường Trung Quốc thông qua các giao dịch kết nối. Để thúc đẩy sự phát triển của các liên doanh, một số nhà lãnh đạo Trung Quốc đã đi đầu trong việc đi xe ô tô cao cấp, điều này đã khiến sự phát triển của ngành công nghiệp ô tô Trung Quốc đi chệch hướng. Người tiêu dùng Trung Quốc mua ô tô do liên doanh sản xuất với giá cao. Tuy nhiên, công nghệ cốt lõi của ngành ô tô Trung Quốc lại nằm trong tay các nước Châu Âu.
Có thể nói, một số nước Châu Âu, đặc biệt là một số công ty đa quốc gia đã kiếm được lợi nhuận rất lớn từ Trung Quốc, tất nhiên họ hy vọng sẽ thu được nhiều lợi nhuận hơn nữa từ thị trường Trung Quốc. Để đạt được mục đích, Phòng Thương mại Liên minh Châu Âu đã đưa ra một báo cáo chỉ trích chiến lược phát triển độc lập tự chủ của Trung Quốc, hy vọng Trung Quốc sẽ tiếp tục dựa vào Châu Âu và trở thành một nước như Ấn Độ đạt được công nghiệp hóa bằng cách mua công nghệ tiên tiến của các nước phương Tây, tất nhiên Trung Quốc không đồng ý. Trong quá trình phát triển hiện đại hóa của Trung Quốc phải độc lập tự chủ. Nếu Trung Quốc vẫn tuân theo “triết lý nô lệ ngoại bang”, nhấn mạnh rằng sản xuất không bằng mua, mua không bằng cho thuê, thì hệ thống công nghiệp hóa của Trung Quốc sẽ khó phát triển trong quá trình công nghiệp hóa. Việc Trung Quốc thực hiện các chiến lược tái chế không chỉ do sự phát triển của tình hình kinh tế quốc tế mà còn do các yêu cầu nội tại của Trung Quốc để đạt được sự phát triển bền vững. Trung Quốc phải dựa vào thị trường nội địa để thiết lập một chuỗi công nghiệp hoàn chỉnh hơn, đồng thời phải giải bài toán “kẹt cổ” trong việc cung cấp các bộ phận và linh kiện, vì chỉ có cách này, công nghiệp hóa của Trung Quốc mới có nền tảng phát triển vững chắc. Một mặt, các nước phương Tây muốn Trung Quốc mở cửa thị trường, nhưng mặt khác, họ áp đặt các biện pháp phong tỏa kỹ thuật nghiêm ngặt đối với Trung Quốc. Cho đến nay, các nước phương Tây vẫn chưa dỡ bỏ một loạt biện pháp phong tỏa kỹ thuật đối với Trung Quốc, và Mỹ đang cố gắng khai tử Trung Quốc trong các lĩnh vực như công nghệ chip. Nếu Trung Quốc không dựa vào tự lực tự cường để thoát khỏi khó khăn, thì quá trình công nghiệp hóa của Trung Quốc có thể chỉ tồn tại trong thời gian ngắn. Nhiệm vụ cấp bách nhất là nhận thức đầy đủ các vấn đề mà Trung Quốc phải đối mặt trong quá trình phát triển trong tương lai và thực hiện các biện pháp hiệu quả để thiết lập hệ thống sở hữu trí tuệ công nghiệp của riêng Trung Quốc. Bởi vì chỉ bằng cách này, Trung Quốc mới có thể thực sự đạt được sự phát triển. Lúc đầu, Trung Quốc không có quyền sở hữu trí tuệ đối với các công tắc điều khiển bằng chương trình. Cán bộ khoa học và công nghệ Trung Quốc tự chủ và dựa vào sức mình để sản xuất công tắc điều khiển theo chương trình. Giá công tắc điều khiển bằng chương trình xuất khẩu từ các nước phương Tây sang Trung Quốc đã giảm mạnh. Huawei của Trung Quốc đã đi đầu trên thế giới trong việc sản xuất các thiết bị liên lạc như công tắc điều khiển bằng chương trình. Thực tế đã chứng minh rằng chừng nào Trung Quốc có quyền sở hữu trí tuệ độc lập, thì các nước phương Tây ngày càng ít có khả năng thu được lợi nhuận từ Trung Quốc. Các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã giới thiệu công nghệ tàu hỏa cao tốc maglev từ Đức và xây dựng hệ thống đường ray tàu hỏa tốc độ cao đầu tiên trên thế giới. Tất cả các quyền sở hữu trí tuệ cốt lõi của công nghệ này đều nằm trong tay các công ty Đức và các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Đức đã thu được lợi nhuận khổng lồ nhờ điều này. Hiện nay Trung Quốc đã chế tạo tàu điện maglev tốc độ cao của riêng mình, tốc độ 600 km/h. Không dừng lại ở đó, các nhà nghiên cứu từ Đại học Giao thông Tây Nam, Trung Quốc đã chế tạo một hệ thống tàu hỏa siêu dẫn maglev có thể hoạt động với tốc độ hơn 1.000 km/giờ trong trạng thái đóng kín. Đã qua rồi cái thời mà các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Đức kiếm được lợi nhuận khổng lồ từ việc chuyển giao công nghệ tàu hỏa với Trung Quốc.
Nhìn lại lịch sử hợp tác giữa Trung Quốc và Liên minh Châu Âu, người ta sẽ thấy các doanh nghiệp ở các nước tư bản phương Tây hy vọng mở rộng thị phần của mình trên thị trường Trung Quốc, nhưng họ đang phải đối mặt với sức cạnh tranh ngày càng mạnh mẽ hơn trên thị trường Trung Quốc. Các công ty Trung Quốc đang bắt kịp và đã bắt kịp và vượt qua các nước thuộc Liên minh Châu Âu trong một số lĩnh vực công nghệ cao. Không chỉ vậy, Trung Quốc đã nuôi dưỡng một số lượng lớn các doanh nghiệp cạnh tranh và các doanh nghiệp này đã có vị thế tích cực trên thị trường Trung Quốc để cạnh tranh với các doanh nghiệp từ các nước thuộc Liên minh Châu Âu. Ngay cả trong thị trường Liên minh Châu Âu, các công ty Trung Quốc vẫn có khả năng cạnh tranh mạnh mẽ.
Trung Quốc rất coi trọng đổi mới công nghệ và dựa vào tiến bộ công nghệ để thúc đẩy sự phát triển của năng suất. Trung Quốc có nhiều lợi thế riêng trong lĩnh vực đổi mới công nghệ. Thứ nhất, Trung Quốc là nước đông dân nhất, chỉ cần nước này có phát minh, sáng tạo và dựa vào thị trường Trung Quốc là đủ để nuôi một số lượng lớn các công ty công nghệ. Thứ hai, Trung Quốc đã bước vào nước có thu nhập trung bình. Các công ty Trung Quốc có thể cung cấp các sản phẩm có nội dung kỹ thuật, người tiêu dùng Trung Quốc chắc chắn sẽ cho phép các công ty tồn tại và phát triển. Thứ ba, Trung Quốc không chỉ có “cổ tức nhân khẩu học” và “cổ tức tiêu dùng”, mà quan trọng hơn, Trung Quốc có lượng lớn cán bộ khoa học kỹ thuật chăm chỉ, có tâm với nghề. Chỉ cần họ tôn trọng sức lao động của cán bộ khoa học và công nghệ và bảo vệ các quyền cơ bản của họ thì chắc chắn họ sẽ làm được một sự nghiệp vĩ đại chấn động địa cầu trong lĩnh vực đổi mới khoa học và công nghệ.Sự cạnh tranh giữa Trung Quốc với Châu Âu và thậm chí với toàn bộ các nước tư bản phương Tây đã bước vào giai đoạn gay gắt thị phần.
Chính sách mở cửa của Trung Quốc sẽ không thay đổi. Sở dĩ Trung Quốc xây dựng khu mậu dịch tự do và khu cảng mậu dịch tự do ở Hải Nam, Trung Quốc là để học hỏi kinh nghiệm của các nước tư bản nhằm thiết lập thị trường mở, tạo điều kiện kết hợp nhiều yếu tố sản xuất. Tuy nhiên, Trung Quốc sẽ không đơn phương mở cửa thị trường Trung Quốc trong bất kỳ hoàn cảnh nào, khi xây dựng chính sách mở cửa trong tương lai, nhất định sẽ tuân thủ “nguyên tắc có đi có lại”. Chỉ khi các nước tư bản mở cửa thị trường cho Trung Quốc thì Trung Quốc mới Mở cửa hoàn toàn thị trường của chính mình, vì chỉ bằng cách này, chúng ta mới có thể phấn đấu cạnh tranh bình đẳng, và chỉ bằng cách này, các nước tư bản mới không còn mơ biến Trung Quốc thành thuộc địa của mình.
Trung Quốc cần chú ý đến tác động của báo cáo do Phòng Thương mại Liên minh Châu Âu đưa ra. Nếu Liên minh Châu Âu đưa ra các biện pháp trừng phạt liên quan chống lại Trung Quốc, Trung Quốc phải thực hiện các biện pháp trừng phạt đáp trả trong khi đảm bảo rằng lợi ích của chính họ không bị tổn hại. Bởi vì chỉ bằng cách này, các nước Liên minh Châu Âu mới có thể nhận ra rằng Trung Quốc không phải là thuộc địa của họ. Không phải bây giờ, cũng không phải trong tương lai. Trung Quốc sẵn sàng cạnh tranh bình đẳng, nhưng nếu được phép đơn phương mở cửa thị trường thì Trung Quốc sẽ không bao giờ đồng ý.
(Tổng Lãnh sự quán Việt Nam tại Nam Ninh)
