- Cơ sở thiết lập quan hệ đối tác chiến lược toàn diện Trung Quốc – Campuchia
Trung Quốc và Campuchia thiết lập quan hệ ngoại giao từ năm 1958 và đã trải qua nhiều thăng trầm. Đến sau Hiệp định Paris năm 1991, quan hệ hai nước dần được phục hồi và phát triển, tuy nhiên, chưa có bước đột phá. Sự phát triển nhanh chóng trong quan hệ song phương giữa Campuchia và Trung Quốc gắn liền với sự kiện Hun Sen loại bỏ Ranariddh khỏi chính phủ liên minh, nắm quyền lãnh đạo đất nước vào năm 1997. Từ đó, quan hệ hai nước ngày càng được cải thiện và phát triển trên các lĩnh vực, sự gắn bó lợi ích mang tính chiến lược giữa hai nước gia tăng nhanh chóng. Campuchia tăng cường quan hệ với Trung Quốc, coi đây là một trong những đối tác hàng đầu có thể tranh thủ nguồn viện trợ, vốn đầu tư và phát triển quan hệ thương mại, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế – xã hội của đất nước. Đổi lại, Trung Quốc ngày càng quan tâm mở rộng quan hệ hợp tác với Campuchai, coi đây là một trong những đối tác – địa bàn quan trọng có thể đưa lại những lợi ích chính trị – an ninh và kinh tế thiết thực, đồng thời gia tăng ảnh hưởng tại khu vực, nhất là khu vực Đông Nam Á lục địa.
Tháng 11-2000, Chủ tịch Trung Quốc Giang Trạch Dân thăm chính thức Campuchai, hai bên đã ký kết “Tuyên bố chung Trung Quốc – Campuchia về hợp tác song phương”, xác định quan hệ hữu nghị truyền thống hai nước càng chặt chẽ và vững chắc hơn trong thế ký mới. Tháng 11-2002, Thủ tướng Trung Quốc Chu Dung Cơ đã có chuyến thăm chính thức Campuchia; tháng 4-2004 và tháng 12-2005, Thủ tướng Hun Sen thăm Trung Quốc, nhằm thúc đẩy quan hệ hợp tác giữa hai nước. Tháng 8-2005, Quốc vương Norodom Sihamoni cũng chính thức thăm Trung Quốc kể từ khi lên ngôi năm 2004.
Tháng 4-2006, Thủ tướng Quốc vụ viện Trung Quốc Ôn Gia Bảo đã tiến hành chuyến thăm Campuchia, hai bên đã ra “Công báo chung”, tuyên bố xây dựng quan hệ đối tác toàn diện, trong đó nhất trí: (1) Củng có tình hữu nghị truyền thống và tăng cường tin cậy lẫn nhau, duy trì trao đổi cấp cao các chuyến thăm và tăng cường giao lưu hữu nghị và hợp tác giữa cơ quan chính phủ, quốc hội, đảng phái chính trị, lực lượng vũ trang, chính quyền địa phương và các tổ chức phi chính phủ; (2) Thúc đẩy hợp tác kinh tế thương mại; (3) Thúc đẩy hợp tác toàn diện trong các lĩnh vực như nông nghiệp, giao thông vận tải, văn hóa, giáo dục, y tế, công nghệ thông tin, thể thao, du lịch; (4) Tăng cường hợp tác trao đổi quốc hội và chia sẻ kinh nghiệm trong quản trị; (5) Mở rộng trao đổi quân sự và tăng cường hợp tác về các vấn đề an ninh phi truyền thống; (6) Tăng cường phối hợp cả song phương và đa phương để bảo vệ lợi ích chung.
Năm 2008, Trung Quốc và Campuchia đã kỷ niệm tròn 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao và là “Năm hữu nghị Trung Quốc – Campuchia”, với nhiều hoạt động chúc mừng. Tháng 8-2009, Quốc vương Campuchia Norodom Sihamoni, Thái hoàng Norodom Sihanouk cùng Thái hậu Monique đã thăm Trung Quốc và tham dự Olympic Bắc Kinh 2008. Tháng 12-2008, Chủ tịch Chính hiệp toàn quốc Trung Quốc Giả Khánh Lâm thăm Campuchia. Tháng 10-2009, Thái hoàng Norodom Sihanouk đã tham dự Lễ kỷ niệm quốc khánh 60 năm của Trung Quốc tại Bắc Kinh và đến tháng 9-2009, Phó Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã thăm Campuchia.
Để thúc đẩy và nâng cao quan hệ hai nước, trong chuyến thăm Trung Quốc của Thủ Tướng Hun Sen vào tháng 12-2010, hai bên đã nâng tầm từ quan hệ đối tác toàn diện lên quan hệ đối tác chiến lược toàn diện. Hai bên xác định các nội dung cơ bản của mối quan hệ này là duy trì các cuộc viếng thăm cấp cao và tăng cường trao đổi hợp tác giữa các cơ quan, ban, ngành của hai chính phủ, quốc hội, các đảng phái chính trị, lực lượng vũ trang, chính quyền địa phương…; thúc đẩy hợp tác kinh tế và thương mại, coi đây là động lực chính để phát triển quan hệ giữa hai nước; mở rộng các trao đổi quân sự và tăng cường hợp tác về các lĩnh vực an ninh phi truyền thống; tăng cường phối hợp trên các diễn đàn hợp tác song phương và đa phương nhằm đảm bảo các lợi ích chung.
- Những tiến triển trong quan hệ chính trị – ngoại giao Trung Quốc – Campuchia
Sau khi thiết lập quan hệ đối tác chiến lược toàn diện, quan hệ hai nước không ngừng được đẩy mạnh trên các lĩnh vực, nhất là trong quan hệ chính trị – ngoại giao. Hai bên đã tăng cường các chuyến thăm các cấp, đồng thời ủng hộ nhau trong các vấn đề song phương và đa phương. Tháng 8-2011, ông Chu Vĩnh Khang, ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị, Bí thư ủy ban Chính trị và Pháp luật Trung ương thăm Campuchia; tháng 10- 2011, Thủ tướng Campuchia Hun Sen tham dự Hội chợ Triển lãm Trung Quốc – ASEAN lần thứ 8 và đến tháng 12-2011, Chủ tịch Quốc hội Campuchia Samdech Heng Samrin thăm Trung Quốc. Như vậy, trong năm bản lề hai nước thiết lập quan hệ đối tác chiến lược toàn diện, lãnh đạo hai nước thường xuyên thăm viếng lẫn nhau nhằm làm sâu sắc quan hệ chính trị, ngoại giao giữa hai nước, từ đó thúc đẩy hợp tác đầu tư, thương mại…
Đặc biệt, năm 2012, Campuchia là nước Chủ tịch luân phiên ASEAN, Trung Quốc càng muốn tăng cường ảnh hưởng nhằm có được sự ủng hộ của Campuchia đổi với các tham vọng của Trung Quốc. Chính vì vậy, các chuyến viếng thăm của lãnh đạo hai nước, đặc biệt là của Trung Quốc đến Campuchia, đã diễn ra liên tục. Từ ngày 5 đến ngày 7-2-2012, Phó Thủ tướng Campuchia Hor Namhong đã có chuyến viếng thăm Bắc Kinh. Trong chuyến thăm này, hai bên cam kết tăng cường sự hợp tác giữa hai nước. Trong buổi tiếp Hor Namhong, Chủ tịch Hội nghị Hiệp thương chính trị nhân dân Trung Quốc Giả Khánh.Lâm nói: “Trung Quốc đánh giá cao tầm quan trọng của quan hệ đối tác hợp tác chiến lược toàn diện với Campuchia và sẽ tiếp tục họp tác song phương sâu sắc hơn nữa vì quan hệ của hai bên” đồng thời cho rằng “Campuchia là một người bạn tốt thực sự, một người bạn mà Trung Quốc thực sự tin cậy”. Chủ tịch Trung Quốc Hồ cẩm Đào đã có chuyến thăm Campuchia từ ngày 30-3 đến 2-4-2012, hai bên đưa Tuyên bố chung CHND Trung Hoa và Vương quốc Campuchia, hai bên nhất trí lấy năm 2013 là Năm hữu nghị Trung Quốc – Campuchia nhân kỷ niệm 55 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước. Tháng 6-2012, ông Hạ Quốc Cường, ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị, Bí thư ủy ban Kiểm tra kỷ luật Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc đã thăm Campuchia. Đồng thời, tháng 11 cùng năm, Thủ tướng Trung Quốc Ôn Gia Bảo tiến hành chuyến thăm chính thức Campuchia. Tiếp theo đó, các nhà lãnh đạo hai nước đã liên tục có các chuyến viếng thăm lẫn nhau như trước thềm Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN lần thứ 45 gần một tháng (13-6-2012), ủy viên thường trực Bộ Chính trị, Trưởng ban Kiểm tra Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc Hạ Quốc Cường đã có chuyến thăm Campuchia 3 ngày; đầu tháng 9-2012, Thủ tướng Campuchia Hun Sen thăm Trung Quốc; cuối tháng 11-2012, nhân dịp tham dự Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN lần thứ 21, Thủ tướng Trung Quốc Ôn Gia bảo đã có chuyến thăm Campuchia và hội đàm với Thủ tướng Hun Sen.
Năm 2013 được hai nước chọn là Năm hữu nghị Campuchia – Trung Quốc và cũng là dịp kỷ niệm 55 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Campuchia và Trung Quốc (1958). Sau khi các lãnh đạo mới của Trung Quốc được bầu, ngày 15-3-2013, Thủ tướng Hun Sen gửi điện mừng, sau đó đã có chuyến thăm Trung Quốc từ ngày đến ngày 10-4-2013, hội đàm với Tân Thủ tướng Lý Khắc Cường. Kết thúc chuyến thăm, hai bên đã ra Thông cáo báo chí chung, trong đó nêu rõ hai bên đã thông qua Kế hoạc hành động thực hiện quan hệ đối tác hợp tác chiến lược toàn diện và thành lập Ủy ban điều phối liên chính phủ để thực hiện Kế hoạch này. Trong bức điện Chủ tịch Trung Quốc Tập Cân Bình gửi Quốc vương Campuchia Sihamoni ngày 30-7-2013 nhấn mạnh, “hai bên chúng ta vẫn duy trì tin tưởng laaxnh nhau mặt về chính trị cấp cao, thực hiện hợp tác thiết thực trên tất cả các lĩnh vực và ủng hộ lẫn nhau trong các vấn đề quốc tế và khu vực.”
Ngày 01-3-2014, Ủy ban Điều phối liên chính phủ Campuchia – Trung Quốc họp lần đầu tiên tại Bắc Kinh, thông qua 03 thỏa thuận nhằm thực hiện cách thức tăng cường và mở rộng hợp tác song phương về an ninh, thương mại, công nghiệp, nông nghiệp, mỏ và năng lượng, viễn thông, giáo dục, văn hóa, y tế và du lịch, tăng cường hợp tác khu vực và quốc tế. Ngày 18-5-2014, nhân dịp dự Hội nghị cấp cao về tương tác và xây dựng lòng tin ở châu Á (CICA) lần thứ tư tại Thượng Hải, Thủ tướng Campuchia Hun Sen đã có cuộc gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Trong cuộc gặp này, hai bên đánh giá cao và cam kết tăng cường hơn nữa quan hệ Trung Quốc – Campuchia nhằm đảm bảo lợi ích của hai nước.
Trong những năm gần đây, các chuyến thăm cấp cao giữa hai nước diễn ra thường xuyên hơn. Tháng 10-2016, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã thăm Campuchia. Tháng 3-2017, Quốc vương Sihamoni thăm Trung Quốc. Cùng thời gian đó, Phó Chủ tịch Thường vụ Quốc hội Trung Quốc Trần Xương Trí thăm Campuchia. Tháng 4-2017, Ủy viên Trung ương ĐCS Trung Quốc kiêm Trưởng ban Mặt trận Thống nhất ĐCS Trung Quốc bà Tôn Xuân Lan thăm Campuchia; cùng thời gian này Quốc vương Campuchia Sihamoni đã thăm Chiết Giang; Ủy viên Quốc vụ viện Trung Quốc Dương Khiết Trì thăm Campuchia. Tháng 05-2017, Phó Chủ tịch Quốc hội Trung Quốc Trần Dược Dược thăm Campuchai; đồng thời, Thủ tướng Campuchia Hun Sen thăm Trung Quốc tham dự Hội nghị Cấp cao “Một vành đai, một con đường.” Tháng 9-2017, Ủy viên thường vụ Bộ Chính trị, Bí thư Ban bí thư Trung ương ĐCS Trung Quốc Lưu Vân Sơn thăm Campuchai. Tháng 10-2017, Thủ tướng Campuchai Hun Sen thăm Trung Quốc. Tiếp đến, tháng 1-2018, Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường đã có chuyến thăm Campuchia. Sau cuộc họp hẹp giữa Thủ tướng Hun Sen với Thủ tướng Lý Khắc Cường và cuộc hội đàm song phương giữa đoàn Chính phủ Trung Quốc do Thủ tướng Lý Khắc Cường dẫn đầu, Trung Quốc va Campuchia đã ký 19 thỏa thuận hợp tác gồm: 12 thỏa thuận hợp tác giữa nhà nước với nhà nước, 5 thỏa thuận hợp tác giữa nhà nước với tư nhân và 2 thỏa thuận hợp tác giữa tư nhân với tư nhân. Trong đó có thể kể đến một số thỏa thuận đáng chú ý như Bản ghi nhớ về thúc đẩy phát triển Trung tâm Chuyển giao công nghệ Campuchia – Trung Quốc; tổ chức kế hoạch chung trên lĩnh vực phát triển nông nghiệp hiện đại tại Campuchia; hợp tác trên lĩnh vực nghiên cứu nghề lúa; hợp tác về thương mại lúa gạo… Đồng thời, năm 2018 là năm kỷ niệm tròn 80 năm hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao (1958-2018), hai nước cũng tổ chức nhiều hoạt động nằm trong khuôn khổ sự kiện này… (còn nữa)
Đỗ Mạnh Hà, Ths. NCS K6 Học viện Ngoại giao
