Ấn Độ và Trung Quốc là hai gã khổng lồ về dân số và kinh tế. Mặc dù từng là đối thủ và đối lập nhau trong một thời gian dài, nhưng họ đang bắt đầu các hoạt động hợp tác. Nếu liên minh Bắc Kinh-New Delhi thành công, điều này sẽ làm thay đổi rất nhiều thứ trong trật tự thế giới.
Trung Quốc đã phát triển mạnh mẽ đến mức hiện đứng đầu trong bảng xếp hạng các nền kinh tế thế giới do Ngân hàng thế giới (WB) thiết lập, và nước này tiếp tục dẫn trước, trong khi Liên minh châu Âu (EU) tụt xa phía sau. Quả thực, Trung Quốc đã thay đổi chế độ tăng trưởng và dường như đang tiếp tục lộ trình tăng trưởng khoảng 5% hằng năm – vào thời điểm mà mọi thứ đang báo hiệu một cuộc cuộc suy thoái trong EU năm 2025.
Trung Quốc và sự hội nhập trong hệ thống toàn cầu
Trang revueconflits.fr bình luận, một thực tế mới và ít được nhận thấy, là Trung Quốc không đơn độc. Tổ chức hợp tác Thượng Hải (SOC), Nhóm các nền kinh tế mới nổi hàng đầu (BRICS)… là những cái tên nổi tiếng nhất trong số nhiều tổ chức (không dưới 20 tổ chức) mà Trung Quốc là trụ cột. Ngoại giao Trung Quốc đã trở nên cực kỳ tích cực, đến mức vào năm 2023 đã thành công trong đàm phán một thỏa thuận giữa Riyadh và Tehran, hay nói cách khác là giữa lửa và nước! Và từ khoảng 1 năm qua, những người quan tâm đến New Delhi và Bắc Kinh đều đã nhận thấy những chuyến công du qua lại thường xuyên và kín đáo giữa đại diện của hai nước.
Có rất nhiều lý do: Một chuyên gia Trung Quốc là khách mời tại hội nghị thượng đỉnh toàn cầu về Phật giáo (9/2024), các nhà nghiên cứu Ấn Độ gặp gỡ các đối tác Trung Quốc tại Hong Kong, trong khi các lãnh đạo doanh nghiệp đàm phán các thỏa thuận, thậm chí cả những chủ đề nhạy cảm cũng được đặt lên bàn đàm phán; vấn đề thị thực, thông tin, điện ảnh…
Tại Diễn đàn An ninh Á-Âu được tổ chức tại Minsk trong 2 ngày 30/10 và 1/11, sự hiện diện của các chuyên gia Ấn Độ đến từ Mumbai cùng với các chuyên gia đến từ Viện khoa học xã hội Trung Quốc (CASS), dưới cái nhìn thiện cảm của các nhà ngoại giao Đại học quan hệ quốc tế Moskva (MGIMO), Nga và của Belarus, đã được chú ý – như đã được chú ý tại hội nghị thượng đỉnh Tashkent (Uzbekistan) về sự phát triển của Trung Á thông qua các hành lang giao thông (5/2024).
Một sự thay đổi lớn và mới đang hình thành. Thực vậy, cần phải nhắc lại rằng châu Á còn lâu mới hội nhập được với chính mình; việc xin thị thực vào Trung Quốc là một thách thức đối với người mang hộ chiếu Ấn Độ, và việc gặp 1 người Trung Quốc ở Ấn Độ là điều đặc biệt…
Những lời nhắc nhở nghiêm túc về các mối liên kết lịch sử được thêu dệt bởi các pháp sư Ấn Độ và các pháp sư Trung Quốc, đã nói rất ít về các quan hệ bị đóng băng kể từ các sự cố biên giới vào năm 2020 khiến khoảng 20 người thiệt mạng ở phía Ấn Độ và một số nạn nhân chưa xác định ở phía Trung Quốc – sau nhiều cuộc xung đột bằng đá và gậy gộc (súng bị cấm) – tất cả diễn ra ở độ cao hơn 5.000 m, trên chiến tuyến cao nhất thế giới.
Sau nhiều năm mà sự nghi ngờ lẫn nhau đã gây ra hiểu lầm giữa hai bên – Ấn Độ nghi ngờ Trung Quốc có ý định gây hấn, đặc biệt vì nước này kiểm soát đầu nguồn các con sông mang lại sự sống cho vùng đồng bằng ở miền Bắc, và phải đối mặt hàng chục năm với phiến quân vũ trang Naxal tự xưng theo chủ nghĩa Mao, Trung Quốc phớt lờ sự sôi sục của Ấn Độ và những biến động của một đời sống dân chủ nhanh chóng bị trở thành hỗn loạn… – sự tan băng đã bắt đầu, và đang tiến triển nhanh chóng.
Sự tan băng trong quan hệ Trung Quốc-Ấn Độ
Vào tháng 9, thông cáo báo chí của Bộ Ngoại giao Ấn Độ cho biết “75% các vấn đề biên giới” ở phía Tây, gần Pakistan, đã được giải quyết. Đó là kết quả của cuộc gặp của Tập Cận Bình và Narendra Modi tại hội nghị thượng đỉnh BRICS ở Kazan (Nga), tiếp đến là cuộc gặp của hai ngoại trưởng Vương Nghị và Jaishankar bên lề hội nghị Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20) ở Rio de Janeiro (Brazil), sau đó là các cuộc trao đổi tại Viêng Chăn (Lào) giữa hai Bộ trưởng Quốc phòng Rajnath Singh và Dong Jun. Ngày 19/11 vừa qua, một thông cáo báo chí đã thông báo về việc rút quân khỏi đường biên giới trên dãy Himalaya, và trên hết là việc nối lại cuộc hành hương Kailash dành cho các tín đồ đạo Hindu, với các chuyến bay thẳng giữa Ấn Độ và Trung Quốc, cùng các điều kiện xin thị thực thuận lợi.
Chiều hướng thì thận trọng, nhưng rõ ràng. Hơn 5 năm sau hội nghị thượng đỉnh Ấn Độ-Trung Quốc không chính thức được tổ chức vào năm 2019 tại Mahabalipuram, địa điểm mang tính biểu tượng của sự hình thành Ấn Độ bởi dòng sông Hằng chảy ra từ mái tóc của Đấng tạo hóa, một thỏa thuận về tất cả các vấn đề biên giới đang mở ra cơ hội cho các nỗ lực mở rộng hợp tác giữa hai nước. Và báo chí của cả hai bên đều đề cập đến một kỷ nguyên mới trong mối quan hệ giữa hai nước.
Cần nhớ rằng Ấn Độ và Trung Quốc là hai quốc gia đông dân nhất thế giới, Ấn Độ đã vượt Trung Quốc kể từ năm 2023 với dân số 1 tỷ 470 triệu người. Với 3 tỷ dân của cả hai nước, và lần lượt là các nền kinh tế thế giới thứ 1 và thứ 3 về sức mua tương đương (và về Tổng sản phẩm quốc nội – GDP vào năm 2030), Ấn Độ gần đây đã vượt qua Vương quốc Anh và dự kiến sẽ vượt qua Đức và Nhật Bản vào năm 2028. Một khi họ chuyển động, thì thế giới cũng sẽ di chuyển.
Hai nước cũng là đầu tàu của tăng trưởng toàn cầu, trong đó Trung Quốc đã đóng góp gần 40% vào tăng trưởng toàn cầu trong 20 năm qua và Ấn Độ, với mức tăng trưởng hằng năm gần 8% hiện nay, đóng vai trò ngày càng quan trọng trong thương mại toàn cầu, dù là năng lượng, công nghiệp, nông nghiệp hay tài chính. Nếu các công ty của cả hai nước hợp tác, các trung tâm cấu trúc thương mại toàn cầu sẽ chuyển động.
Nhà sử học có thâm niên thản nhiên kết luận rằng hai quốc gia này từ lâu đã là những nước đứng đầu bỏ xa phần còn lại trên thế giới, đang lấy lại vị trí vốn là của mình trong nhiều thế kỷ – Voltaire từng lấy Chính quyền Trung Quốc làm ví dụ, và Kant yêu cầu “các nhà truyền giáo” người Trung Quốc đến để giúp châu Âu thoát khỏi tình trạng lạc hậu! Bình minh thức dậy ở phương Đông; thuộc địa của các thuộc địa của mình, liệu EU có chọn cách che mắt làm như không thấy?
Nhà phân tích địa chính trị sẽ thận trọng hơn, như các nhà bình luận có thẩm quyền của cả hai bên chứng tỏ. Chủ tịch của Quỹ Ấn Độ, Ram Madhav, đã xuất bản một chuyên mục vào ngày 23/11 thể hiện cả những khả năng to lớn mà sự hợp tác đang hình thành mang lại cũng như sự thận trọng cần có khi những gã khổng lồ gặp nhau trên con đường hẹp và đầy cạm bẫy.
Bởi vì bằng chứng chỉ ra rằng siêu cường trước đây – đã chứng tỏ khả năng gây tổn hại vào đầu năm 2024 này, bằng cách tổ chức lật đổ Thủ tướng được bầu Sheikh Hasina ở Bangladesh, bằng một cuộc đảo chính quân sự, đưa ông chủ ngân hàng tín dụng vi mô Muhammad Yunus lên nắm quyền lực, và trên hết là giải phóng chủ nghĩa cực đoan Hồi giáo vốn đang khẳng định mình thông qua các cuộc tàn sát chống lại những người theo đạo Hindu – có ý định áp dụng phương pháp “chia để trị” của Vương quốc Anh và duy trì các điểm nóng bất ổn và lật đổ ở Đông Nam Á và một tiểu lục địa Ấn Độ mà sự ổn định của nó sẽ làm thay đổi cán cân quyền lực toàn cầu; kinh nghiệm của Ukraine đã khiến châu Âu phải quỳ gối có thể được sử dụng lại!
Nhà kinh tế học nhận thức được chính sách liên tục của Ấn Độ về “đa liên kết”, người giám sát các khoản đầu tư quan trọng của các quỹ của Mỹ ở bang Gujarat (Ấn Độ), đặc biệt cho chế tạo vi mạch và AI, đồng thời giám sát sự chuyển dịch một số hoạt động sản xuất từ Trung Quốc sang Ấn Độ (Apple…), thành thực nhận ra rằng năng lực sản xuất công nghiệp của Trung Quốc, nếu chúng phục vụ nhu cầu thiết bị và cơ sở hạ tầng to lớn của Ấn Độ, sẽ mang lại cho cả hai nước một mức tăng trưởng đáng kể hơn nữa. Và ông cũng sẽ cảnh báo sự không tin tưởng của người Ấn Độ đối với những ông chủ mới của nước Mỹ.
Nhà tài chính sẽ nhận thấy rằng sự hợp tác giữa hai quốc gia này, vốn ít nợ nần nhau nhưng lại có nguồn dự trữ ngoại hối đáng kể, nước này có USD, nước kia có vàng, và cả hai đều là khách hàng lớn mua năng lượng của Nga, còn có thể mang lại sự nhất quán hơn nữa trong việc né tránh các lệnh trừng phạt đơn phương của Mỹ từ một khối các quốc gia quyết tâm sử dụng mọi biện pháp, kể cả bằng cách sử dụng đồng USD chống lại Mỹ, nhằm thoát khỏi một “tiêu chuẩn kép”, không công bằng và không thể chịu đựng được.
Trần Quyên
