Trung Quốc đã chính thức nộp đơn xin gia nhập “Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương” (CPTPP), được quốc tế chú ý. Bắc Kinh có mức độ chuẩn bị chính sách tốt trước khi chính thức áp dụng và đang tìm cách để nộp đơn tới New Zealand. Ngoài việc New Zealand chịu trách nhiệm đóng vai trò là cơ quan lưu chiểu của hiệp định, có lẽ cũng có những cân nhắc để kiểm tra và cân bằng với Úc.
Bộ Thương mại Trung Quốc thông báo vào cuối ngày 16/9 rằng Trung Quốc đã chính thức nộp đơn gia nhập CPTPP. Dù là TPP hay các điều kiện kinh tế và thương mại ngưỡng cao như hiện nay của CPTPP, đều có thể không có lợi cho sự phát triển thương mại quốc tế của Trung Quốc. Đặc biệt, TPP tiền thân ban đầu là sáng kiến kinh tế và thương mại do Mỹ đứng đầu nhằm kiềm chế Trung Quốc. Vì vậy, Bắc Kinh chắc chắn đã có những bước chuẩn bị tương ứng khi quyết định gia nhập CPCPP, và sắp tới sẽ có nhiều điều chỉnh trong chính sách kinh tế thương mại.
Ngoài ra, việc Trung Quốc tuyên bố gia nhập CPTPP vào thời điểm này cũng đang phát đi tín hiệu tới Mỹ, do chiến tranh thương mại Trung-Mỹ chưa có dấu hiệu dừng lại, đó chắc chắn là một chiến lược hiệu quả để đột phá vòng vây của Mỹ. Việc tham gia CPTPP có mục đích chiến lược nhất định đối với Bắc Kinh ở cấp độ kinh tế và thương mại cũng như ở cấp độ chính trị. Mặc dù chủ tịch luân phiên hiện tại của CPTPP là Nhật Bản, New Zealand là cơ quan lưu chiểu của CPTPP và chịu trách nhiệm xử lý các công việc hành chính khác nhau của hiệp định phù hợp với quy trình, và tất nhiên việc nộp đơn cho New Zealand cũng cho thấy những cân nhắc chiến lược có thể sử dụng New Zealand để làm đối trọng với Australia. Úc gần đây đã thành lập Liên minh An ninh Ấn Độ – Thái Bình Dương (AUKUS) với Mỹ và Vương quốc Anh, và đang tìm cách nâng cấp tàu ngầm, hy vọng có tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân và có ý định mở rộng sức mạnh quân sự của mình sang Biển Đông và thậm chí toàn bộ Thái Bình Dương. Rõ ràng, “thanh kiếm” này hướng tới Trung Quốc.
Mối quan hệ giữa Trung Quốc và Australia ngày càng trở nên căng thẳng trong những năm gần đây, bất kể là chính trị hay kinh tế, thương mại, nay đã mở rộng sang quân sự, nên Trung Quốc đã xin gia nhập CPTPP thông qua New Zealand, và New Zealand cũng đã giúp đỡ Trung Quốc. New Zealand từ lâu đã được coi là một sân sau của Australia. Mối quan hệ tốt đẹp của Trung Quốc với New Zealand tương đương với một cuộc tấn công trực tiếp vào sân sau của Australia. Nếu quan hệ kinh tế và thương mại giữa Trung Quốc và New Zealand trở nên gần gũi hơn, nó sẽ không là một điều tốt cho Úc. Ngoài ra, bản thân New Zealand cũng là một thành viên của RCEP và mô hình kinh tế và thương mại của nước này tương tự như Úc.
Về khả năng Trung Quốc có được tham gia CPTPP hay không, phụ thuộc vào việc Bắc Kinh có thể đạt được sự đồng thuận và ủng hộ từ các thành viên trong quá trình tham vấn tiếp theo giữa Bắc Kinh và các thành viên có sự phản kháng về chính trị và kinh tế hay không. Khả năng gia nhập thuận lợi trong ngắn hạn là thấp, nhưng về lâu dài, nếu Trung Quốc thực sự sẵn sàng nhượng bộ ở một mức độ nhất định, tin rằng dựa trên việc cân nhắc lợi ích của các nước, Trung Quốc vẫn có cơ hội chính thức tham gia.
Nếu Trung Quốc đồng thời trở thành thành viên của RCEP và CPTPP, đồng thời Mỹ không tham gia, Trung Quốc sẽ có được tiếng nói chi phối trong nền kinh tế khu vực Châu Á – Thái Bình Dương và sẽ có một con bài thương lượng mạnh hơn để đối phó vòng vây ngăn chặn kinh tế và thương mại của Mỹ, Mỹ cũng sẽ gây ảnh hưởng của mình để ngăn cản Bắc Kinh gia nhập CPTPP.
Tuy nhiên, bản thân Mỹ cũng không mặn mà với việc tham gia CPTPP, trên thực tế, Quốc hội Mỹ không hài lòng với các điều kiện của CPTPP, đây là lý do khiến bà Hillary Clinton không nhấn mạnh đến việc TPP chiếm ưu thế khi ông tranh cử tổng thống vào năm 2016. Ông Trump cũng không tỏ ra mặn mà với CPTPP. Vì vậy, trừ khi CPTPP nhượng bộ để mang lại nhiều lợi ích hơn cho Mỹ, nếu không Mỹ sẽ không tham gia. Điều đáng bàn là bản thân Mỹ không sẵn sàng trả chi phí trong khu vực mậu dịch tự do mà lại muốn ngăn cản Trung Quốc gia nhập, liệu các thành viên CPTPP có sẵn sàng nhượng bộ Mỹ? Khi Trung Quốc sẵn sàng từ bỏ các điều kiện kinh tế và thương mại ở một mức độ nào đó, liệu các thành viên có thể kiên định không? Những vấn đề nêu trên sẽ là điểm đột phá để Trung Quốc tìm kiếm sự ủng hộ của các thành viên trong việc tham gia CPTPP./.
(Tổng Lãnh sự quán Việt Nam tại Nam Ninh)
