Theo Bloomberg đưa tin ngày 22/4/2021, một thẩm phán ở Washington mới đây đã đưa ra phán quyết cho phép hãng dầu khí khổng lồ ExxonMobil có trụ sở tại bang Texas (Mỹ), có thể vẫn tiếp tục thúc đẩy vụ kiện tại tòa án Mỹ nhằm đòi lại khoản trị giá 280 triệu đô la của hai công ty Cuba như là một phần bồi thường đối với việc một nhà máy hóa lọc dầu và các tài sản khác của hãng đã bị Chính phủ Cuba tịch thu sau cuộc cách mạng năm 1959 của Fidel Castro.
Ngày 21/4/2021, Thẩm phán khu của Liên bang Amit Mehta đã đưa ra phán quyết vẫn giữ nguyên vụ kiện của hãng ExxonMobil chống lại tập đoàn Corporacion Cimex SA thuộc sở hữu của Chính phủ Cuba và Công ty dầu khí nhà nước Union Cuba-Petroleo, còn được gọi dưới cái tên là Cupet. Trong những năm qua, Chính phủ Mỹ đã công nhận hàng nghìn trường hợp khiếu nại như vậy của nhiều công ty và cá nhân người Mỹ đối với tài sản mà họ từng sở hữu.
Hãng ExxonMobil đã đệ đơn vụ việc lên tòa án Mỹ vào năm 2019 sau khi Chính quyền Trump cho biết họ sẽ không còn ngăn chặn một điều khoản của đạo luật năm 1996 của Mỹ cho phép tiến hành xử các vụ kiện cá nhân đối với tài sản của họ bị tịch thu ở Cuba, mà sự thay đổi chính sách này theo một số chuyên gia pháp lý cho biết sẽ thúc đẩy sự gia tăng các vụ kiện. Tuy vậy, ông Patrick Borchers, Giáo sư luật tại Đại học Creighton, người đã nghiên cứu chuyên sâu vấn đề này, thì cho biết, điều đó đã không xảy ra, một phần vì có thể điều này rất khó được thực thi các phán quyết về mặt tài chính đối với các công ty Mỹ ở nước ngoài. Nhiều nguyên đơn tiềm năng đã tỏ ra thận trọng hơn khi họ ngồi lại để cân nhắc, đánh giá mọi việc sẽ diễn ra như thế nào.
Năm 2014, Tổng thống Mỹ Barack Obama đã tìm cách thiết lập quan hệ ngoại giao với Cuba và xóa bỏ các rào cản kinh tế, mặc dù quốc đảo này vẫn bị cô lập như mọi khi sau khi vụ việc không hòa giải được với các chủ nợ nước ngoài. Hiện còn có tới hơn 5.900 khiếu nại về tịch thu tài sản trong tình trạng bị lãng quên.
Hãng ExxonMobil đã đưa ra cáo buộc các công ty Cimex và Cupet đã tham gia vào “hoạt động buôn bán bất hợp pháp tài sản bị tịch thu của nguyên đơn”, bao gồm hàng trăm trạm dịch vụ, bể chứa, bến cảng và nhà máy lọc dầu Ñico Lopez ở La Havana. Chính phủ Fidel Castro đã tiến hành tịch thu các tài sản trên vào năm 1960. Trong tuyên bố báo chí gửi qua email, ông Todd Spitler, người phát ngôn của hãng ExxonMobil cho biết, hãng đã nhất trí với phán quyết trên của tòa án Mỹ cho phép vụ kiện được tiếp tục, điều này tiếp tục ủng hộ yêu cầu khi cho rằng hãng ExxonMobil sẽ nhận được khoản bồi thường trên do tài sản bị tịch thu.
Hiện các luật sư của các công ty Cimex và Cupet đã không trả lời yêu cầu bình luận về phán quyết trên. Hai công ty Cuba này đã tìm cách bác bỏ vụ kiện khi họ cho rằng họ là cơ quan của chính phủ nước ngoài, do đó, họ không bị khiếu nại chiểu theo Đạo luật miễn trừ chủ quyền nước ngoài.
Thẩm phán Mehta đã ra phán quyết cho rằng một ngoại lệ trong Đạo luật trên được hiểu theo nghĩa là khiếu nại của hãng ExxonMobil chống lại Cimex có thể vẫn được tiếp tục. Đồng thời cho phép hãng ExxonMobil thu thập các bằng chứng để kiểm tra xem các tuyên bố chống lại công ty Cupet có tính khả thi về mặt pháp lý hay không.
(Tổng Lãnh sự quán Việt Nam tại Houston)
