Với chủ đề “Hướng tới tương lai an toàn và bền vững hơn cho khu vực Mekong-Lan Thương,” các nước thành viên đề xuất nhiều ý tưởng mới nhằm nắm bắt các cơ hội mở ra từ những xu hướng phát triển mới về chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, các tiến bộ khoa học-công nghệ, ứng dụng trí tuệ nhân tạo phục vụ phát triển.
Ngày 16/8, Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao Mekong-Lan Thương (MLC) lần thứ 9 đã diễn ra tại Chiang Mai, Thái Lan, với sự tham dự của các nước thành viên, gồm Campuchia, Lào, Myanmar, Thái Lan, Trung Quốc và Việt Nam.
Thừa ủy quyền của Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn, Thứ trưởng Ngoại giao Nguyễn Minh Hằng dẫn đầu đoàn đại biểu Việt Nam tham dự hội nghị.
5 đề xuất quan trọng của Việt Nam
Việt Nam đề xuất Mekong-Lan Thương hợp tác mở rộng thị trường, củng cố chuỗi cung ứng bền vững, kết nối hạ tầng giao thông; phối hợp chặt chẽ trong quản lý và sử dụng tài nguyên thiên nhiên.
Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Ngoại giao Nguyễn Minh Hằng khẳng định sự coi trọng và đóng góp hiệu quả của Việt Nam đối với hợp tác Mekong-Lan Thương.
Thứ trưởng cũng nhấn mạnh 5 kết quả và đóng góp nổi bật của hợp tác Mekong-Lan Thương trong thời gian qua, đó là cơ chế phối hợp chặt chẽ hơn, hợp tác hiệu quả và thực chất hơn, lĩnh vực hợp tác mở rộng hơn, sự tham gia sâu rộng hơn của các thành phần xã hội và mang lại lợi ích thiết thực hơn cho người dân.
Để hiện thực hóa tầm nhìn phát triển đã được các nhà lãnh đạo Mekong-Lan Thương thông qua, Thứ trưởng Nguyễn Minh Hằng đã đưa ra một số đề xuất quan trọng.
Thứ nhất, một khu vực Mekong-Lan Thương hiện đại và phát triển phải dựa trên cơ sở bảo đảm thương mại, đầu tư và kết nối thông suốt giữa các nước thành viên. Việt Nam đề xuất Mekong-Lan Thương hợp tác mở rộng thị trường, củng cố chuỗi cung ứng bền vững, kết nối hạ tầng giao thông. Mekong-Lan Thương cần ưu tiên nâng cao năng lực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo thông qua triển khai hiệu quả Hành lang đổi mới sáng tạo Mekong-Lan Thương.
Thứ hai, để xây dựng một khu vực Mekong-Lan Thương xanh, bền vững và bao trùm, các nước Mekong-Lan Thương cần phối hợp chặt chẽ trong quản lý và sử dụng tài nguyên thiên nhiên và ứng phó Biến đổi Khí hậu. Việt Nam ủng hộ Sáng kiến về đẩy mạnh hơn nữa hợp tác Mekong-Lan Thương về nguồn nước và đề xuất các nước tăng cường hợp tác trong quản lý lũ lụt và hạn hán, chia sẻ dữ liệu thuỷ văn, tiến hành các nghiên cứu chung, đồng thời xem xét tổ chức Ngày nước Mekong-Lan Thương nhằm nâng cao nhận thức về quản lý, sử dụng và bảo vệ bền vững nguồn nước sông Mekong-Lan Thương.
Thứ ba, hợp tác Mekong-Lan Thương cần tiếp tục đóng góp thúc đẩy quan hệ láng giềng hữu nghị, sự gắn bó sâu sắc giữa nhân dân 6 nước, đồng thời tiếp tục thúc đẩy cách tiếp cận lấy người dân làm trung tâm. Đây cần là nền tảng cho sự phát triển của Mekong-Lan Thương giai đoạn tiếp theo. Theo đó, hướng tới kỷ niệm 10 năm thành lập cơ chế hợp tác Mekong-Lan Thương vào năm 2025, Việt Nam đề xuất tăng cường và đa dạng hoá hơn nữa các hoạt động giao lưu nhân dân, giao lưu thanh niên, kết nối địa phương, doanh nghiệp, tìm kiếm những ý tưởng hợp tác mới từ thế hệ trẻ của sáu nước.
Các đề xuất và đóng góp của Việt Nam đã được các nước ghi nhận, đánh giá cao và đưa vào các văn kiện về định hướng hợp tác Mekong-Lan Thương trong thời gian tới.
Nắm bắt các cơ hội mở ra từ xu hướng phát triển mới
Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao Mekong-Lan Thương lần thứ 9 đã thành công tốt đẹp. Hội nghị đã ra Thông cáo báo chí chung và thông qua 3 sáng kiến mới về tăng cường hợp tác quản lý tài nguyên nước, xây dựng môi trường không khí sạch và phòng chống tội phạm xuyên biên giới.
Với chủ đề “Hướng tới tương lai an toàn và bền vững hơn cho khu vực Mekong-Lan Thương”, các nước thành viên đề xuất nhiều ý tưởng mới nhằm nắm bắt các cơ hội mở ra từ những xu hướng phát triển mới về chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, các tiến bộ khoa học – công nghệ, ứng dụng trí tuệ nhân tạo phục vụ phát triển.
Các nước nhất trí Hội nghị Bộ trưởng Mekong-Lan Thương lần thứ 10 sẽ được tổ chức tại Trung Quốc trong năm 2025 nhằm tiếp tục đẩy mạnh hợp tác Mekong-Lan Thương, đóng góp cho hòa bình, ổn định và sự phát triển thịnh vượng và bền vững của khu vực.
Các nước hoan nghênh Thái Lan và Trung Quốc, với vai trò đồng Chủ tịch cơ chế hợp tác Mekong-Lan Thương, đã thúc đẩy tổ chức Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao lần thứ 9 nhằm đánh giá việc triển khai những định hướng được các nhà Lãnh đạo 6 nước thông qua tại Hội nghị Cấp cao Mekong-Lan Thương tháng 12/2023, đồng thời thúc đẩy triển khai Kế hoạch hành động Mekong-Lan Thương giai đoạn 2023-2027.
Các nước thành viên tự hào về kết quả ấn tượng của hợp tác Mekong-Lan Thương với gần 100 dự án do Quỹ Đặc biệt Mekong-Lan Thương tài trợ, mang lại lợi ích thiết thực cho người dân, địa phương và doanh nghiệp trong nhiều lĩnh vực như thương mại, nông nghiệp, du lịch, quản lý nguồn nước, môi trường, phát triển xanh, y tế, xoá đói giảm nghèo, trao quyền cho phụ nữ.
Các nước nhất trí đẩy mạnh kết nối thông qua phát triển hệ thống giao thông đường sắt, đường bộ, hàng không, bảo đảm chuỗi cung ứng ổn định, thúc đẩy nông nghiệp thông minh và bền vững, tăng cường khả năng ứng phó biến đổi khí hậu, giảm thiểu thiên tai, giảm ô nhiễm không khí và phòng chống tội phạm xuyên biên giới.
Đặc biệt, quản lý bền vững nguồn nước tiếp tục là nội dung được ưu tiên hàng đầu tại hội nghị; các nước khẳng định nỗ lực triển khai hiệu quả Kế hoạch hành động hợp tác tài nguyên nước Mekong-Lan Thương giai đoạn 2023-2027 và ủng hộ Việt Nam tổ chức Hội nghị Bộ trưởng hợp tác nguồn nước Mekong-Lan Thương lần thứ 2 trong năm 2025.
Triển vọng tương lai, lợi ích trong tầm tay
MLC ra đời đúng vào thời điểm vấn đề an ninh nguồn nước trở nên nóng bỏng, cấp thiết hơn bao giờ hết. Năm 2016 đánh dấu kỷ lục đáng buồn về hạn hán ở sông Mekong khi mực nước tại nhiều khu vực xuống thấp kỷ lục chưa từng thấy trong hàng chục, thậm chí cả trăm năm.
Vấn đề bảo đảm an ninh nguồn nước, tăng cường hợp tác trong quản lý dòng sông xuyên biên giới Mekong – Lan Thương là ưu tiên cao nhất của nhiều nước thành viên. Với sự tham gia của Trung Quốc, MLC được kỳ vọng tạo thêm diễn đàn đối thoại giữa các nước cùng chia sẻ và bảo vệ nguồn nước Mekong. Trên thực tế, cơ chế MLC với những lợi thế riêng, đã đem đến xung lực mới cho hợp tác hướng tới phát triển bền vững ở tiểu vùng.
Sau hơn 10 năm triển khai, MLC trở thành hình mẫu hợp tác đặc trưng và liên tục tiếp sức cho sự phát triển của khu vực, thúc đẩy hướng tới mục tiêu chung là củng cố lòng tin và hiểu biết lẫn nhau, duy trì hòa bình và ổn định; thúc đẩy phát triển bền vững, giảm nghèo, thu hẹp khoảng cách phát triển, hội nhập kinh tế khu vực và toàn cầu; tăng cường tình hữu nghị và quan hệ láng giềng tốt giữa nhân dân các nước.
Trong bối cảnh lưu vực sông Mekong đối mặt với nhiều thách thức nghiêm trọng do xu thế gia tăng hợp tác và phát triển khác nhau của mỗi nước trong khu vực; các siêu cường thế giới liên tục tăng cường ảnh hưởng tại các khu vực địa chính trị quan trọng; khuynh hướng tăng cường khai thác sử dụng nước và hiện tượng biến đổi khí hậu tác động rõ nét trên toàn lưu vực, cơ chế MLC được các bên đánh giá cao và chứng minh bằng chính các bước phát triển quan trọng trong thời gian qua.
Tại Hội nghị cấp cao MLC lần thứ tư (12/2023), các nước đều đánh giá MLC là một cơ chế hợp tác tiểu vùng tiêu biểu, phát triển năng động, thực chất, đạt kết quả tích cực trên nhiều mặt.
Trong đó, cơ chế hợp tác ngày càng hoàn thiện hơn với việc hình thành các nhóm công tác và các trung tâm hợp tác chuyên ngành; Nội dung hợp tác thực chất hơn, với nhiều dự án mang lại lợi ích thiết thực cho người dân và doanh nghiệp, góp phần thúc đẩy phát triển hạ tầng đường bộ, đường sắt, tạo thuận lợi thương mại qua biên giới, nâng cao năng lực sản xuất, tăng cường hợp tác về nông nghiệp, quản lý nguồn nước và phòng chống dịch bệnh.
Một nghiên cứu mới của Viện Phân tích hệ thống ứng dụng quốc tế (IIASA) nhấn mạnh, hợp tác trong mở rộng và vận hành cơ sở hạ tầng ở lưu vực Mekong-Lan Thương có thể mang lại lợi ích kinh tế và môi trường. Tuy nhiên, qua quá trình phát triển cơ sở hạ tầng rộng lớn, lưu vực đang phải đối mặt với những thách thức lớn, đó là tác động nghiêm trọng của biến đổi khí hậu, va chạm lợi ích xuyên biên giới và cả sự đánh đổi giữa các mục tiêu kinh tế và lợi ích sinh thái.
Các nhà nghiên cứu IIASA rút ra một số kết luận quan trọng, trong đó nhấn mạnh “Hợp tác toàn diện giữa các quốc gia Mekong-Lan Thương, cùng giảm thiểu các tác động tiêu cực đến môi trường, có thể giúp vượt qua thách thức, đạt được nhiều lợi ích gia tăng hơn, ổn định hơn”.
Năm 2024, đánh dấu sự khởi đầu việc thực hiện Kế hoạch hành động năm năm lần thứ hai về LMC. Hợp tác kinh tế được các bên đánh giá có nhiều điều kiện mới để bứt tốc trong những năm tiếp theo.
Trên thực tế, tăng trưởng trong hợp tác kinh tế giữa các nước thành viên kể từ năm 2016 tương đối ấn tượng và các nước trong khuôn khổ MLC đều nằm trong nhóm các quốc gia tăng trưởng khá cao trên toàn cầu.
Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng, đó chưa phải là giới hạn của các quốc gia bên dòng Mekong-Lan Thương. Có nhiều yếu tố quan trọng có thể đẩy cao hơn nữa tốc độ phát triển kinh tế của mỗi nước thành viên, bao gồm sự bùng nổ được báo trước của kinh tế kỹ thuật số, hợp tác tài chính bỏ qua khâu trung gian và quá trình đầu tư kết nối hệ thống cơ sở hạ tầng.
Trong bối cảnh đó, hợp tác chính trị, an ninh trong khuôn khổ MLC đang cho thấy một xu hướng phát triển tích cực và sâu sắc hơn. Trong thời gian tới, cùng với tiềm năng hợp tác kinh tế đạt được những bước tiến lớn và thực chất, sẽ không có lý do gì để các nước thành viên bỏ qua lợi ích lớn đang nằm trong tầm tay.
Chu Văn
