So với các nước láng giềng phát triển hơn ở Đông Nam Á, 4 quốc gia gồm Campuchia, Lào, Myanmar và Việt Nam (được gọi chung là CLMV) có số người nhiễm COVID-19 thấp hơn nhiều. Tuy nhiên, những nền kinh tế này đều đang bị thiệt hại nặng nề và điều đó có thể khiến họ phải xem xét lại các mô hình phát triển trong tương lai.
Trên Nikkei Asia Review, các nhà phân tích tại công ty chứng khoán Maybank Kim Eng dự báo, trong năm 2020, tốc độ tăng trưởng của 4 nước CLMV sẽ giảm hơn một nửa, từ 6,9% năm 2019 xuống còn 3%. Một số chuyên gia cảnh báo chính phủ các nước CLMV có thể cần yêu cầu quốc tế hỗ trợ để vượt qua cuộc khủng hoảng, dù số người mắc COVID-19 ở những nước này chỉ dừng lại ở “hàng trăm”, so với “hàng chục nghìn người” tại 5 nền kinh tế lớn nhất của ASEAN là Singapore, Indonesia, Malaysia, Philippines và Thái Lan.
Trong báo cáo gần đây, các nhà phân tích Linda Liu và Chua Hak Bin của Maybank Kim Eng viết: “Sự suy thoái mạnh ở các đối tác thương mại lớn trong ASEAN, đặc biệt là Thái Lan, sẽ tác động tiêu cực tới kim ngạch xuất khẩu của CLMV, đặc biệt là Myanmar và Lào. Tác động kinh tế sẽ rất tiêu cực trong 6 tháng đầu năm 2020, khi các ngành du lịch và khách sạn bị thiệt hại nặng nề do lượng khách sụt giảm. Sản xuất và xuất khẩu phải đối mặt với hai bất lợi do sự sụt giảm của nhu cầu toàn cầu và sự gián đoạn của các chuỗi cung ứng”.
Trong nửa thập kỷ qua, nhóm CLMV đã đạt tốc độ tăng trưởng 6%/năm, cao hơn rất nhiều so với tốc độ tăng trưởng 4,6% của 5 nước lớn, qua đó góp phần thúc đẩy tăng trưởng chung của khối ASEAN. Tuy nhiên, Maybank Kim Eng nhận định, năm nay, kinh tế Việt Nam sẽ chỉ tăng trưởng 3,6%, giảm mạnh so với con số 7% của năm ngoái. Ba nước còn lại có thể sẽ đạt mức tăng trưởng thấp hơn: 0,5% đối với Campuchia (năm 2019 là 7%); 2% đối với Myanmar (năm 2019 là 6,8%); và 2,4% đối với Lào (năm 2019 là 4,7%). Maybank Kim Eng cho rằng các nền kinh tế CLMV sẽ phục hồi vào năm 2021.
Trong khi đó, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) thậm chí còn vẽ ra một bức tranh kinh tế ảm đạm hơn cho CLMV. Trong tháng 4 vừa qua, IMF dự báo, năm 2020, Việt Nam sẽ chỉ đạt tốc độ tăng trưởng 2,7%, Myanmar 1,8%, Lào 0,7% và Campuchia âm 1,6%. Bên cạnh đó, IMF cho rằng kinh tế Đông Nam Á sẽ tăng trưởng âm 0,7% trong năm nay.
Chuyên gia kinh tế Song Seng Wun của CIMB nói CLMV “là những nền kinh tế rất nhỏ và phụ thuộc khá nhiều vào hoạt động xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ. Vì vậy, nếu chúng ta nhìn vào các ngành như ngành công nghiệp dệt may Campuchia chẳng hạn, thì ‘nó’ bị ảnh hưởng tiêu cực bởi sự sụt giảm về nhu cầu ở phần còn lại của thế giới”.
Cũng giống như các đối tác lớn hơn, chính phủ các nước CLMV đang làm hết sức để củng cố nền kinh tế. Đầu tháng 4/2020, Việt Nam đã dành ra số tiền 180.000 tỷ đồng (7,78 tỷ USD) cho việc miễn giảm thuế. Campuchia và Myanmar cũng miễn thuế cho các doanh nghiệp trong các lĩnh vực liên quan đến du lịch. Riêng Lào giảm thuế thu nhập doanh nghiệp cho các doanh nghiệp siêu nhỏ.
Tuy nhiên, chuyên gia Song cảnh báo những nỗ lực này có thể không đủ: “Nền tài chính của các nước CLMV rất dễ bị tổn thương. Họ có thể cố gắng tăng chi tiêu, nhưng tôi vẫn cho rằng cần có sự hỗ trợ từ bên ngoài…”.
Chi phí nhân công thấp đã giúp CLMV thu hút các nhà sản xuất toàn cầu, trong đó có các nhà sản xuất hàng may mặc, ô tô và các thiết bị điện tử. Tuy nhiên, sự gián đoạn của các ngành này đã gây thiệt hại cho các nền kinh tế.
Trong lĩnh vực ôtô, tháng 2/2020, Fitch Solutions cảnh báo hoạt động sản xuất xe hơi ở ASEAN phải đối mặt với nguy cơ suy giảm khi COVID-19 lan rộng. Fitch Solutions nhận định “Myanmar là quốc gia sản xuất ôtô dễ tổn thương nhất ở khu vực ASEAN với sự gián đoạn nguồn cung từ Trung Quốc”. Nước này có tỷ lệ nhập khẩu linh kiện xe hơi Trung Quốc lớn nhất ASEAN (ở mức 28%), tiếp theo là Việt Nam (ở mức 16,5%).
Bên cạnh đó, theo ông Rajiv Biswas, chuyên gia kinh tế trưởng tại IHS Markit, dịch COVID-19 đã tác động tiêu cực tới nhu cầu ô tô tại Việt Nam. Trong 4 tháng đầu năm 2020, doanh số bán xe sản xuất trong nước tại Việt Nam đã giảm 35% so với năm ngoái. Ông Biswas dự báo, nếu nửa cuối của năm 2020 có “sự phục hồi nào đó”, thì mức giảm doanh số bán xe hạng nhẹ mới có thể ở mức 15,6% – xuống còn khoảng 305.000 chiếc.
Ngoài phụ tùng ôtô, Trung Quốc cũng là nguồn cung cấp khách du lịch chính cho CLMV. Theo các chuyên gia Liu và Chua của Maybank Kim Eng, trong năm 2018, du khách Trung Quốc chiếm khoảng từ 19,2% đến 32% tổng lượng khách du lịch đến CLMV. Số lượng du khách nước ngoài sụt giảm, đặc biệt là các du khách đến từ Trung Quốc, sẽ tác động đáng kể tới các nền kinh tế này. Campuchia là quốc gia phụ thuộc nhiều nhất vào du lịch khi các ngành liên quan đến du lịch và giao thông chiếm tới 12,3% GDP. Tiếp theo là Myanmar (11,2%) và Việt Nam (6,6%).
Ông James Richman, Giám đốc Điều hành của công ty quản lý tài sản tư nhân JJ Richman, cho rằng ngay cả một số nền kinh tế phát triển và được đánh giá cao nhất cũng bị tác động mạnh bởi đại dịch này: “Không có quốc gia nào không bị ảnh hưởng bởi đại dịch… Các ảnh hưởng như vậy có thể sẽ lại tác động tới các nền kinh tế dễ bị tổn thương hơn và kém phát triển hơn”.
Cuối cùng, kết quả có thể là một nỗ lực có ý thức của các chính phủ trong khu vực để tái cấu trúc nền kinh tế của mình. Trong báo cáo xuất bản vào đầu tháng này, Fitch nhận định các nền kinh tế đó sẽ tìm cách tăng sức kháng cự và giảm sự phụ thuộc hơn vào một số lĩnh vực nhất định: “Chẳng hạn, đối với các nền kinh tế như Thái Lan và Campuchia, vốn phụ thuộc nhiều vào du lịch để tăng trưởng, sự sụt giảm của lượng khách đi lại bằng đường hàng không vì dịch COVID-19 có thể sẽ khiến chính phủ các nước này chuyển trọng tâm kinh tế sang các lĩnh vực khác như cơ sở hạ tầng và chế tạo”.
Chuyên gia Biswas của IHS Markit nói: “Các nước CLMV cũng có thể sẽ thực hiện các biện pháp để giảm nguy cơ tổn thương do sự gián đoạn của nguồn cung toàn cầu đối với các sản phẩm quan trọng như thiết bị y tế và dược phẩm”.
Tuy nhiên, ông Biswas cũng nhận thấy lợi ích tiềm tàng của các nền kinh tế này khi phần còn lại của thế giới đang tìm cách củng cố các chuỗi cung ứng: “Đại dịch toàn cầu đã cho thấy sự dễ tổn thương của các chuỗi cung ứng do sự gián đoạn sản xuất tại các trung tâm sản xuất toàn cầu chủ chốt như Trung Quốc và Ấn Độ. Điều này có thể đẩy nhanh các nỗ lực của các công ty đa quốc gia nhằm đa dạng hóa hơn nữa các chuỗi cung ứng của họ về mặt địa lý, và Việt Nam có thể là nước thắng lớn trong trung hạn”.
Nguyễn Anh
