Theo các nhà kinh tế, cuộc chiến thương mại hiển nhiên gây hậu quả đối với tăng trưởng kinh tế thế giới và nhất là làm nhiều người thiệt hại. Người tiêu dùng phải chịu giá cả tăng cao, doanh nghiệp với sản xuất dây chuyền vỡ lở khắp nơi. Quỹ Tiền tệ Quốc tế IMF vừa qua đã phải đưa ra cảnh báo rằng cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung “có thể gây thiệt hại nặng nề về kinh tế”.
Tuy nhiên, trong những tuần qua tại các nước thế giới thứ ba đã xuất hiện nhiều kịch bản về khả năng thu lợi từ cuộc đối đầu giữa Trung Quốc và Mỹ. Một số doanh nghiệp châu Âu, Bắc Mỹ và châu Á đang hy vọng sẽ được lợi từ điều mà các nhà phân tích gọi là “hiệu ứng chuyển hướng dòng thương mại”: các sản phẩm của họ với giá cả trở nên hấp dẫn hơn có thể thay thế những sản phẩm của các đối thủ cạnh tranh Mỹ và Trung Quốc.
Trong trò chơi “Người thua cuộc là người thắng cuộc”, hiển nhiên Mexico và Canada, hai đối tác truyền thống của Mỹ, là được lợi ở đây. Nhưng họ không phải là duy nhất, EU cũng có những cơ hội, bởi vì EU là nhà cung cấp hàng hóa lớn thứ hai cho cả Mỹ lẫn Trung Quốc. Theo các nhà kinh tế, khi Mỹ và Trung Quốc đánh thuế hải quan lẫn nhau, thì ngành công nghiệp xe hơi, máy móc, hàng không vũ trụ cũng như các nhà sản xuất các mặt hàng tự động hóa văn phòng của châu Âu sẽ được hưởng lợi ít nhất trong một thời gian nhất định. Tất nhiên, một số doanh nghiệp châu Âu đang có mặt tại Mỹ và Trung Quốc sẽ bị ảnh hưởng vì giá thành tăng cao. Nhưng các doanh nghiệp châu Âu có quy mô nhỏ có dây chuyền sản xuất chỉ ở tầm khu vực thì cuộc chiến thương mại sẽ tạo cho họ những cơ hội mới. Theo tính toán của ngân hàng Natixis (Pháp), các nhà xuất khẩu châu Âu có thể thu lợi gấp hơn hai lần tại thị trường Mỹ so với thị trường Trung Quốc, bởi vì Mỹ nhập khẩu từ Trung Quốc nhiều hơn rất nhiều so với xuất khẩu sang Trung Quốc, nên khi hàng Trung Quốc bị đánh thuế bổ sung, giá sẽ cao hơn và như vậy nhu cầu tìm kiếm các mặt hàng thay thế hàng Trung Quốc cũng lớn hơn rất nhiều.
Nhưng nếu Trung Quốc không thể thi đấu với Mỹ về số lượng thì họ có thể áp dụng các biện pháp được gọi là “chất lượng”. Nói cách khác, Trung Quốc có thể có những hành động gây khó khăn cho các doanh nghiệp Mỹ làm ăn tại Trung Quốc, và như vậy sẽ tạo điều kiện thuận lợi một cách không chính thức cho các doanh nghiệp châu Âu.
Tại châu Á, các hiệu ứng từ cuộc đối đầu Mỹ – Trung cũng trái ngược nhau. Thoạt nhìn, tác động sẽ tiêu cực bởi vì châu lục này đang hội nhập sâu về mặt kinh tế. Các mặt hàng “Made In China” có nhiều bộ phận được nhập khẩu từ các nước láng giềng. Do vậy, sự sụt giảm hàng xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ sẽ có ảnh hưởng dây chuyền tới các nước cung cấp linh kiện ở Đông Nam Á. Trong số những đối tác của Trung Quốc bị ảnh hưởng nhiều nhất phải kể đến Singapore, Malayssia và đặc biệt là Đài Loan khi gần một nửa xuất khẩu của Đài Bắc là sang Trung Quốc. Tuy nhiên, về dài hạn, không loại trừ những nền kinh tế này có thể sẽ có những điều bất ngờ tốt lành. Đặc biệt, nếu các nhà công nghiệp của họ quyết định di dời các cơ sở sản xuất của họ khỏi Trung Quốc để tránh thuế hải quan của Mỹ.
Khu vực châu Á không thiếu tiềm năng: có tỷ lệ tăng trưởng vững chắc, giá thành sản xuất thấp và một nền tảng công nghiệp đã được hình thành vững chắc. Năm 2012, khi Mỹ áp thuế hải quan đối với các tấm pin mặt trời của Trung Quốc, một loạt nhà sản xuất đã di dời cơ sở sang Malaysia. Bộ trưởng Tài chính Malaysia Lim Guan Eng giữa tháng 9 vừa qua cho biết: “Chúng tôi nhận được rất nhiều đơn đặt hàng, đến mức vấn đề chính của chúng tôi hiện nay là phải tăng khả năng sản xuất của mình ra sao để đáp ứng, nhất là trong lĩnh vực điện tử và sắt thép”.
Tình hình cũng tương tự như vậy tại Việt Nam: Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã khẳng định rằng căng thẳng thương mại Mỹ – Trung tạo ra “nhiều cơ hội hơn là thách thức”.
Tin từ ĐSQ Việt Nam tại Pháp – Le Monde, 23/9
