Từ năm 2018 đến nay, khu vực Đông Á liên tiếp phải trải qua ba cú sốc. Cú sốc thứ nhất là cuộc chiến thương mại từ đầu năm 2018 và cú sốc thứ hai là đại dịch COVID-19 làm sụp đổ chuỗi cung ứng, chuỗi công nghiệp khu vực và trên thế giới. Tuy nhiên, mối đe dọa lớn hơn, hay “Cú sốc thứ ba” theo như cách gọi của Ngân hàng Thế giới hãy còn thường trực: đó là một cuộc suy thoái kinh tế có nguy cơ đẩy hàng triệu người quay trở lại đói nghèo tại chính khu vực có hơn một tỷ người được thoát nghèo trong suốt 30 năm qua.
Theo đánh giá, theo kịch bản lạc quan nhất trong đó GDP của Trung Quốc giảm xuống mức 2,3%, cú sốc thứ ba này có khả năng làm giảm tăng trưởng của khu vực Đông Á trong năm 2020 xuống mức 2,1% từ mức 5,8% năm 2019. Với kịch bản ít lạc quan hơn, tăng trưởng khu vực dự kiến chỉ đạt 0,5% trong năm 2020. Cú sốc thứ ba khác với cuộc khủng hoảng kinh tế năm 2008 và 2013 khiến một số nền kinh tế và một số ngành bị ảnh hưởng, trong khi những nền kinh tế và các ngành khác trụ vững, làm cơ sở để “kéo” lại kinh tế thế giới; cuộc suy thoái năm 2020 này (trong trường hợp diễn ra) sẽ nổ ra ở phạm vi toàn cầu và đối với tất cả các ngành, lĩnh vực.
Trước tình hình đó, các chính phủ và nhà đầu tư tại các thị trường mới nổi thậm chí còn chuẩn bị cho một kịch bản tồi tệ hơn kịch bản thứ hai của Ngân hàng Thế giới. Trong trường hợp tình hình dịch bệnh không được kiểm soát, Viện Tài chính Quốc tế (IIF) cảnh báo về làn sóng rút vốn thứ hai tại khu vực sẽ sớm nổ ra và lan rộng. Nhận định trên được đưa ra khi các thị trường mới nổi đang chứng kiến dòng vốn đầu tư nước ngoài mất đi với quy mô lớn nhất từ trước đến nay (gấp đôi dòng vốn bị mất tại thời điểm tồi tệ nhất của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008-2009). Với tình hình hiện tại, Ngân hàng Trung ương Thái Lan dự báo GDP của quốc gia này sẽ giảm 5,3%. Indonesia và Philippines có thể tăng trưởng ở mức khiêm tốn, tuy nhiên không loại trừ khả năng nền kinh tế hai nước này cũng sẽ bị suy giảm. Việt Nam, Campuchia và Myanmar đang ở vị thế tốt hơn để vượt qua “cơn bão”.
Một thách thức khác đang đặt ra là các gói kích thích tài chính và tiền tệ lớn từ cuộc khủng hoảng năm 2008 đã khiến các quốc gia có ít dư địa trong việc kích cầu. Các khoản nợ công tại Trung Quốc, Malaysia, Thái Lan và Việt Nam vẫn là những rào cản chính khiến các quốc gia này phải cân nhắc quy mô các gói kích thích kinh tế. Trước tình hình này, Ngân hàng Thế giới khuyến nghị chính phủ áp dụng các biện pháp hỗ trợ kinh tế thông qua điều chỉnh chi tiêu Chính phủ, trong đó tập trung đầu tư vào nâng cấp hệ thống y tế và nới lỏng chính sách tiền tệ của ngân hàng trung ương. Việc nới lỏng tín dụng sẽ giúp các hộ gia đình và các công ty ứng phó với những cú sốc sắp tới.
Căn cứ trên tình hình kinh tế của các quốc gia Đông Á (bao gồm Đông Nam Á), có vẻ như khu vực này vẫn chưa có những biện pháp triệt để để đối phó với ba cú sốc này. Điều này khiến cho cảnh báo của Ngân hàng Thế giới đóng vai trò như một hồi chuông cảnh tỉnh và nếu các nhà lãnh đạo không chú ý đến “hồi chuông này”, tất cả thành quả kinh tế mà châu Á đạt được nhiều khả năng sẽ biến mất hoàn toàn.
(Đại sứ quán Việt Nam tại Nhật Bản)
