Tại buổi Tọa đàm trực tuyến Công bố Báo cáo Kinh tế Vĩ mô Quý I/2020 sáng 13/4, Viện nghiên cứu kinh tế và Chính sách (VERP) nhận định, mức tăng trưởng GDP 3,82% của quý I/2020 chưa phản ánh hết tác động của đại dịch Covid-19 cũng như chưa tính đến các ảnh hưởng tác động với khu vực kinh tế phi chính thức.
Theo các chuyên gia VERP, dịch bệnh bùng phát tại Trung Quốc sau đó lan sang các quốc gia khác từ tháng 1, tuy nhiên tác động của dịch bệnh đối với nền kinh tế Việt Nam dần hiện hữu bắt đầu từ tháng 3. Trong đó, hầu hết các lĩnh vực kinh tế đều sụt giảm tăng trưởng như tăng trưởng khu vực dịch vụ ở mức 3,27%; ngành nông, lâm, ngư nghiệp tăng trưởng yếu ở mức 0,08%; khu vực công nghiệp và xây dựng tăng 5,15%. Đại dịch Covid-19 đã gây hưởng mạnh lên khu vực dịch vụ, nhất là ngành vận tải, kho bãi (giảm 0,9%) và dịch vụ lưu trú và ăn uống (giảm 11%), thậm chí, ngành lâm, ngư nghiệp còn bị ảnh hưởng kép từ dịch Covid-19 và biến đổi khí hậu.
VERP cho rằng, những khó khăn trên khiến số lượng doanh nghiệp tạm dừng hoạt động kinh doanh tăng vọt so với cùng kỳ năm 2019. Tính đến thời điểm hiện tại, đã có 31 nghìn doanh nghiệp đã tạm dừng hoạt động và hàng trăm nghìn người lao động mất việc làm.
Bên cạnh đó, các chỉ số phản ánh mặt cầu đều sụt giảm. Cán cân thương mại hàng hóa thặng dư 2,8 tỷ USD, trong đó khu vực kinh tế trong nước nhập siêu 4,4 tỷ USD; khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (kể cả dầu thô) xuất siêu 7,2 tỷ USD. Khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (kể cả dầu thô) chiếm 68,4% tổng kim ngạch xuất khẩu, đạt 40,43 tỷ USD (giảm 2,9%). Khu vực đầu tư nước ngoài (FDI) vẫn là khu vực chủ lực trong xuất khẩu và Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam với kim ngạch đạt 15,5 tỷ USD (tăng 16,2%) so với cùng kỳ năm trước.
PGS. TS. Phạm Thế Anh, Kinh tế trưởng VEPR nhận thấy, với thực trạng nền kinh tế thế giới và trong nước gặp khó khăn, nhu cầu mua sắm và tiêu dùng hàng hóa của người dân giảm, giá nguyên liệu đầu vào cho sản xuất hàng hóa cũng giảm, sang tháng 4 và 5, kinh tế Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng sẽ nhiều hơn.
Đánh giá về triển vọng kinh tế trong quý II và cả năm 2020, các chuyên gia VERP đưa ra 3 kịch bản dựa trên giả định dịch bệnh không bùng phát mạnh ở Việt Nam.
Kịch bản 1 (Lạc quan): Dịch Covid-19 tại Việt Nam được khống chế hoàn toàn vào giữa tháng 5 và hoạt động kinh tế dần trở lại bình thường. Trong khi đó, thế giới cũng bắt đầu nới dần các biện pháp phong tỏa. Tuy nhiên các hoạt động kinh tế, đặc biệt là trong lĩnh vực dịch vụ, vẫn còn dè dặt và chỉ dần hồi phục bắt đầu vào cuối quý II/2020. Từ quý III/2020 cho tới hết năm, tăng trưởng của các ngành có thể quay trở lại mức tăng trưởng những năm gần đây. Khi đó tăng trưởng kinh tế quý II là -3,3%, quý III là 7,2%, quý IV là 7,4% và cả năm là 4,2%.
Kịch bản 2 (Trung tính): Dịch Covid-19 trong nước kéo dài và chỉ được khống chế hoàn toàn vào nửa sau Quý 3/2020. Trong thời gian này, thế giới tiếp tục các biện pháp giãn cách xã hội do sự tái phát của bệnh dịch ở nhiều trung tâm kinh tế tài chính quan trọng. Các hoạt động kinh tế trên thế giới chỉ dần trở lại bình thường bắt đầu vào cuối quý III/2020. Từ quý IV/2020 cho tới hết năm, tăng trưởng của các ngành có thể quay trở lại mức tăng trưởng của những năm gần đây. Khi đó các mức tăng trưởng sẽ lần lượt là -4,9%; -1,1%; 7,0%; 1,5%.
Kịch bản 3 (Bi quan): Dịch Covid-19 trong nước kéo dài và chỉ được khống chế hoàn toàn vào nửa sau Quý IV/2020. Trong thời gian này, thế giới tiếp tục các biện pháp giãn cách xã hội do sự tái phát của bệnh dịch ở nhiều trung tâm kinh tế tài chính quan trọng. Các hoạt động kinh tế trên thế giới chỉ dần trở lại bình thường bắt đầu vào cuối quý IV/2020. Khi đó các mức tăng trưởng sẽ là: -5,1%; -5,3%; 2,8%; -1,0%.
“Ở bất kỳ kịch bản nào, trong thời kỳ hậu Covid-19 ở Việt Nam, sự phục hồi hoàn toàn của nhiều ngành như hàng không, thời trang xuất khẩu hay du lịch sẽ gặp nhiều khó khăn và kéo dài cho tới khi thế giới hoàn toàn kiểm soát được bệnh dịch. Trong ngắn hạn, chi tiêu của khu vực công có thể bù đắp được những khó khăn trên nhưng trong dài hạn là không thể. Do đó, triển vọng kinh tế Việt Nam những năm sau phụ thuộc nhiều vào việc phát triển thành công vaccine hoặc thuốc đặc trị trên thế giới”, PGS. TS. Phạm Thế Anh khẳng định.
Còn Trung tâm phân tích của Công ty Cổ phần Chứng khoán KB Việt Nam (KBSV) dự báo, ảnh hưởng của dịch Covid-19 tới tăng trưởng GDP trong quý II/2020 sẽ bởi hai yếu tố chính, đó là: Dịch Covid-19 phức tạp và kéo dài khiến các hoạt động kinh tế tiếp tục chịu ảnh hưởng nặng nề; Dịch Covid-19 đang tác động tới nhu cầu tiêu dùng ở các nước đối tác thương mại chính của Việt Nam như Mỹ và châu Âu, khiến ngành sản xuất, đặc biệt các nhóm ngành là động lực trong tăng trưởng như dệt may, giày dép, điện tử sẽ bị ảnh hưởng mạnh.
“Tăng trưởng GDP trong quý II/2020 cũng như cả năm 2020 sẽ phụ thuộc lớn vào tiến độ giải ngân đầu tư công của Chính phủ. Ngay cả khi dịch Covid-19 sớm chấm dứt, tăng trưởng trong các quý tiếp theo vẫn sẽ chịu tác động tiêu cực do nền kinh tế bị gián đoạn sẽ để lại các hệ quả kéo dài trong vài quý tiếp theo”, KBSV nhấn mạnh.
Khuyến nghị về những chính sách trong thời gian tới, VEPR khẳng định, trong mọi hoàn cảnh, Việt Nam phải tạo điều kiện tốt nhất cho các doanh nghiệp còn có khả năng hoạt động và có phương án thích ứng vừa sản xuất vừa phòng chống dịch bệnh. Ngoài ra, Việt Nam cần ưu tiên thực hiện các chính sách an sinh xã hội, chi trả bảo hiểm thất nghiệp, hỗ trợ người bị tạm thời ngưng việc, trợ cấp cho người nghèo, cá nhân và hộ kinh doanh bị mất kế sinh nhai bởi dịch Covid-19.
Trong dài hạn, Việt Nam cần có những chính sách dài hơi hơn để chuẩn bị cho sự phục hồi sau dịch bệnh; từng bước xây dựng đệm tài khóa để phòng chống những cú sốc kinh tế giống như đại dịch Covid-19, đa dạng hóa thị trường xuất nhập khẩu, tránh phụ thuộc hoàn toàn vào thị trường châu Âu, Mỹ, Nhật hay Trung Quốc.
Gia Thành
