Lào đối mặt với thách thức phát triển gia tăng khi kết thúc nhiệm kỳ Chủ tịch ASEAN 2024 và “Năm du lịch Lào” (Visit Laos Year 2024).
Các yếu tố tác động kinh tế toàn cầu, bao gồm điều kiện tài chính thắt chặt, sự suy giảm kinh tế của Trung Quốc và căng thẳng địa chính trị khu vực, đang làm trầm trọng thêm những thách thức phát triển của Lào khi nhiệm kỳ Chủ tịch ASEAN 2024 và “Năm thăm Lào” kết thúc. Mặc dù các đánh giá về tiến độ của Lào trong việc đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) có kết quả không đồng đều, nhưng nợ công gia tăng và các điểm yếu cấu trúc dai dẳng đang đe dọa làm suy yếu những thành tựu phát triển đã đạt được.
Sự ổn định vĩ mô của quốc gia đang đối mặt với nhiều thách thức đáng kể. Nợ công của Lào đã tăng lên hơn 125% GDP vào năm 2023, trong khi dự trữ ngoại hối vẫn ở mức thấp. Lạm phát nghiêm trọng — đạt đỉnh 41% vào tháng 2 năm 2023 trước khi giảm xuống khoảng 25% vào đầu năm 2024 — có thể đã làm suy giảm sức mua và mức sống của các hộ gia đình. Việc thành lập một Ủy ban Quản lý Nợ công cho thấy sự nhận thức ngày càng tăng về những thách thức này, mặc dù việc thực hiện các cải cách vẫn là yếu tố quan trọng.
Đo lường tiến độ giảm nghèo đòi hỏi sự giải thích cẩn trọng từ các nguồn dữ liệu khác nhau. Các cuộc khảo sát tiêu dùng hộ gia đình của Cục Thống kê Lào cho thấy tỷ lệ nghèo đã giảm từ 33,5% trong giai đoạn 2002-2003 xuống 18,6% trong giai đoạn 2018-2019. Ước tính phương pháp proxy của Bộ Nông nghiệp và Lâm nghiệp cho năm 2023 chỉ ra rằng 16,9% các gia đình vẫn còn nghèo, mặc dù các số liệu này không thể so sánh trực tiếp do phương pháp tính khác nhau. Tuy nhiên, tác động của tăng trưởng kinh tế đối với giảm nghèo đã suy giảm, với một sự gia tăng 1% GDP/người chỉ làm giảm nghèo 0,84%.
Các nghiên cứu quốc tế cho thấy một sự gia tăng thu nhập 1% giảm nghèo trung bình 2,5%, nhưng chỉ giảm 0,6% ở các quốc gia có bất bình đẳng cao và giảm đến 4,3% ở các quốc gia có mức độ bình đẳng cao nhất. Mặc dù lạm phát cao có thể đã tạm thời làm yếu đi mối quan hệ này, nhưng các yếu tố cấu trúc như thiếu đa dạng hóa kinh tế và bất bình đẳng cao cho thấy vấn đề này đã tồn tại trước áp lực vĩ mô hiện tại.
Nghèo cùng cực tại Lào đã giảm đáng kể từ 25,4% vào năm 2002 xuống 7,1% vào năm 2018. Tuy nhiên, thành tựu này vẫn còn thấp hơn so với các quốc gia trong khu vực, khi các nước ASEAN khác đạt tỷ lệ nghèo dưới 5% trước đại dịch, chủ yếu là nhờ vào mức độ bất bình đẳng thấp hơn.
Bất bình đẳng thu nhập đang gia tăng, với hệ số Gini tăng từ 36 vào năm 2013 lên 38,8 vào năm 2018. Báo cáo Phát triển Con người của UNDP năm 2023/24 cũng chỉ ra các khoảng cách giới tính dai dẳng, với Lào xếp thứ 116 trong số 166 quốc gia trên Chỉ số Bất bình đẳng Giới, mặc dù có một số cải thiện trong sự tham gia của phụ nữ vào lực lượng lao động.
Chỉ số sức khỏe vẫn còn đáng lo ngại, với tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi ở mức 33% và tỷ lệ tử vong trẻ em dưới 5 tuổi là 46 trên 1.000 trẻ sinh sống — nằm trong số cao nhất khu vực ASEAN. Kết nối kỹ thuật số đã được cải thiện, với tỷ lệ thâm nhập internet tăng gấp đôi từ 28% vào năm 2015 lên 60% vào năm 2022, nhưng vẫn còn sự phân hóa lớn giữa thành thị và nông thôn.
Ngành nông nghiệp, nơi gần 70% lực lượng lao động làm việc, vẫn rất quan trọng nhưng dễ bị tổn thương. Nông dân tự làm và công nhân nông nghiệp thất nghiệp theo mùa chiếm hơn một nửa dân số nhưng lại chiếm khoảng ba phần tư số người sống trong nghèo khổ. Các rào cản ngay lập tức đối với đa dạng hóa nền kinh tế bao gồm việc gia tăng lao động có kỹ năng di cư sang Thái Lan và cạnh tranh gay gắt từ các sản phẩm nhập khẩu khu vực.
Hướng đến năm 2025, một số thách thức cần được chú trọng. Bảo vệ xã hội vẫn còn rất hạn chế, với đầu tư chỉ tăng nhẹ từ 0,68% GDP vào năm 2015 lên 0,79% vào năm 2022, chỉ cung cấp sự bao phủ hạn chế cho phần lớn lao động phi chính thức. Các phương pháp tài chính mới là cần thiết, bao gồm việc củng cố quản lý thuế để tăng tỷ lệ thuế/GDP lên trên mức hiện tại là 15%, phát triển các thị trường vốn trong nước và khám phá các công cụ tài chính bền vững.
Mặc dù Lào đã tích hợp SDGs vào kế hoạch quốc gia qua các Kế hoạch Phát triển Kinh tế – Xã hội 5 năm, nhưng công tác chuẩn bị cho Kế hoạch 10 (2026–2030) cho thấy tính cấp bách của việc thúc đẩy tiến độ đạt được các mục tiêu SDG, mà Lào đang đối mặt với nhiều thách thức trong việc thực hiện.
Biến đổi khí hậu là một mối đe dọa bổ sung đối với triển vọng phát triển. Sự dễ bị tổn thương cao của quốc gia đối với thiên tai, kết hợp với khả năng thích ứng hạn chế và sự phụ thuộc nặng nề vào các ngành dễ bị tác động bởi khí hậu, đòi hỏi phải có hành động khẩn cấp về khả năng chống chịu với khí hậu. Mặc dù nguồn tài nguyên thủy điện có tiềm năng phát triển năng lượng sạch, nhưng cần chú ý đến các biện pháp bảo vệ môi trường và xã hội.
Bảo vệ môi trường là một thách thức quan trọng khác. Trong khi quốc gia này phải tăng cường các nỗ lực bảo tồn, cần phải cân bằng giữa bảo vệ sinh thái và tạo ra cơ hội sinh kế bền vững. Đầu tư vào năng lượng tái tạo, đặc biệt là các giải pháp phân tán, cùng với cải thiện hiệu quả năng lượng, có thể giúp Lào chuyển mình sang các lộ trình phát triển sạch hơn trong khi tối đa hóa lợi ích kinh tế – xã hội. Tài nguyên thiên nhiên phong phú của đất nước, nếu được quản lý bền vững, có thể tạo nền tảng cho các sáng kiến tăng trưởng xanh.
Hướng đi phát triển của Lào sẽ yêu cầu sự phối hợp cẩn thận giữa nhiều ưu tiên — bền vững nợ công, khả năng chống chịu khí hậu, đa dạng hóa kinh tế, tạo việc làm chất lượng cho lực lượng lao động trẻ và sự bao trùm xã hội. Khi Lào hướng tới con đường phát triển, dữ liệu phân tích chi tiết sẽ rất quan trọng trong việc giám sát bình đẳng giới, khuyết tật và bao gồm xã hội. Tiến trình thoát khỏi danh sách các quốc gia kém phát triển sẽ yêu cầu sự cân bằng kỹ lưỡng giữa các nhu cầu kinh tế ngay lập tức và các mục tiêu phát triển bền vững lâu dài.
(theo East Asia Forum)
