Việc phát triển hệ thống bán lẻ được xác định là nhiệm vụ trọng tâm trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, góp phần quan trọng vào mục tiêu phát triển bền vững.
Trong bối cảnh Việt Nam hội nhập sâu rộng với kinh tế thế giới, hệ thống bán lẻ đã và đang đối mặt với nhiều cơ hội và thách thức lớn. Việc tham gia các Hiệp định Thương mại tự do (FTA) thế hệ mới không chỉ mở rộng thị trường mà còn thúc đẩy sự cạnh tranh lành mạnh, tạo động lực đổi mới, nâng cao chất lượng và dịch vụ trong lĩnh vực bán lẻ. Vì vậy, phát triển hệ thống bán lẻ nhanh và bền vững cần hướng tới việc thúc đẩy chuyển đổi số và phát triển các mô hình bán lẻ hiện đại; trong đó, đầu tư vào công nghệ số để phát triển các mô hình bán lẻ đa kênh, tăng cường trải nghiệm người tiêu dùng và tối ưu hóa quản trị chuỗi cung ứng.
Mặt khác, nâng cao năng lực cạnh tranh và hợp tác; trong đó, khuyến khích sự hợp tác giữa doanh nghiệp bán lẻ trong và ngoài nước nhằm chia sẻ công nghệ, kinh nghiệm và xây dựng một hệ sinh thái bán lẻ hiện đại, bền vững. Thúc đẩy tiêu dùng bền vững và bảo vệ môi trường; trong đó, đặt ra yêu cầu xây dựng chuỗi cung ứng xanh, khuyến khích sử dụng vật liệu thân thiện môi trường, giảm thiểu rác thải trong các hoạt động bán lẻ; nâng cao nhận thức của người tiêu dùng và doanh nghiệp về tiêu dùng bền vững, hướng tới một nền kinh tế tuần hoàn.
Cùng đó, xây dựng mạng lưới bán lẻ đồng bộ, bao trùm, nhất là cần phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại không chỉ ở đô thị mà còn mở rộng tới các vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa, đảm bảo mọi người dân đều có cơ hội tiếp cận hàng hóa và dịch vụ chất lượng. Đặc biệt, thúc đẩy hội nhập và cạnh tranh lành mạnh; trong đó, điều kiện tiên quyết là tạo môi trường kinh doanh minh bạch, bình đẳng để khuyến khích các nhà đầu tư trong và ngoài nước cùng tham gia phát triển ngành bán lẻ, mang lại lợi ích chung cho toàn xã hội.
Nhằm thúc đẩy việc triển khai hiệu quả Quyết định số 1163/QĐ-TTg ngày 13/7/2021 của Thủ tướng Chính phủ về “Chiến lược phát triển thương mại trong nước giai đoạn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”, Bộ Công Thương tổ chức Diễn đàn Chính sách và Pháp luật phát triển thương mại trong nước năm 2024 với chủ đề: Phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại nhanh, bền vững.
Phát biểu tại diễn đàn, ông Phan Văn Chinh – Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước chia sẻ, hệ thống bán lẻ đóng vai trò quan trọng không chỉ trong việc kết nối giữa sản xuất và tiêu dùng mà còn là động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân. Đảng và Nhà nước luôn xác định việc phát triển hệ thống bán lẻ là nhiệm vụ trọng tâm trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, góp phần quan trọng vào mục tiêu phát triển bền vững.
Chia sẻ về xu hướng và cơ hội phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại tại Việt Nam, ông Vương Quang Lượng, Viện Nghiên cứu chiến lược, chính sách công thương (Bộ Công Thương) cho hay, theo báo cáo của Công ty Nghiên cứu thị trường Nielsel, tại khu vực châu Á, thị trường bán lẻ Việt Nam là một trong những thị trường có tốc độ tăng trưởng cao. Việt Nam xếp đứng vị trí thứ 6 trong nhóm 30 quốc gia có tiềm năng và mức độ hấp dẫn đầu tư trong lĩnh vực bán lẻ toàn cầu và từ 5 – 10 năm tới, kinh tế Việt Nam nói chung và hệ thống bán lẻ nói riêng vẫn được đánh giá rất tiềm năng và mức độ hấp dẫn hàng đầu khu vực.
Trong giai đoạn từ nay đến năm 2030, Việt Nam có cơ hội trở thành nơi lập các cứ điểm mới trong xu hướng tái cấu trúc của công ty đa quốc gia với chiến lược tránh tập trung vào thị trường Trung Quốc. Hơn nữa, thị trường trong nước ngày càng hội nhập và có độ mở lớn sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp Việt Nam mở rộng thị trường, kết nối và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị và mạng lưới phân phối toàn cầu. Đáng lưu ý, xu hướng phát triển bền vững, tăng trưởng xanh và kinh tế tuần hoàn tạo cơ hội cho ngành bán lẻ phát triển mô hình kinh doanh bán lẻ hiện đại, xanh hóa chuỗi cung ứng và đẩy mạnh phân phối, tiêu dùng các sản phẩm xanh, thân thiện môi trường.
Nhằm nâng cao chất lượng và trách nhiệm xã hội trong cung cấp hàng hoá tiêu dùng, theo bà Nguyễn Thị Thu Thủy, Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội Phát triển hàng tiêu dùng Việt Nam (VACOD), thị trường hàng hóa tiêu dùng của Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ với sự đa dạng về sản phẩm, dịch vụ và kênh phân phối hiện đại, đặc biệt là thương mại điện tử. Tuy nhiên, trước áp lực cạnh tranh gay gắt của doanh nghiệp trong và ngoài nước, nhận thức và sự thay đổi thói quen mua sắm của người tiêu dùng cần đánh giá sâu sắc tầm quan trọng của việc nâng cao chất lượng hàng hóa gắn với tiêu chuẩn trách nhiệm xã hội. Điều này đòi hỏi sự đồng lòng, nỗ lực và trách nhiệm từ doanh nghiệp, nhà nước và người tiêu dùng. Do đó, cơ quan chức năng cần tăng cường giám sát và thực thi pháp luật liên quan đến chất lượng và trách nhiệm xã hội đối với hàng hóa tiêu dùng. Cùng đó, cải thiện nâng cấp và đầu tư mạnh tay cho hệ thống logistics trong nước.
Về phía doanh nghiệp cần tạo cú hích trong việc đầu tư mạnh mẽ vào nghiên cứu và phát triển (R&D) để cải tiến sản phẩm; đầu tư đổi mới sản phẩm cả về thiết kế lẫn chức năng để gia tăng cơ hội cạnh tranh và đáp ứng nhu cầu cao và đa dạng của người tiêu dùng. Đặc biệt, doanh nghiệp cần ưu tiên tập trung vào phát triển công nghệ sản xuất thân thiện với môi trường; chuyển đổi số hỗ trợ hoạt động tìm kiếm thông tin với sản phẩm chất lượng cao, doanh nghiệp uy tín, quy trình quản lý, vận hành, sản xuất, kết nối dịch vụ nhanh chóng, hiệu quả. Hơn nữa, doanh nghiệp cam kết ưu tiên sử dụng các nguyên liệu thân thiện với môi trường; chủ động thiết lập nhiều nguồn cung ứng thay thế để đảm bảo tính bền vững và giảm rủi ro từ tính độc quyền hoặc khan hiếm của nguồn nguyên liệu.
Đề xuất những giải pháp nhằm phát triển thị trường bán lẻ Việt Nam, bà Đoàn Thị Hương Thanh, Giám đốc Pháp chế, Wincommerce đề nghị UBND các tỉnh, thành phố hỗ trợ doanh nghiệp bán lẻ tiếp cận với quy hoạch thương mại, đồng thời có chính sách và biện pháp thu hút đầu tư phát triển hạ tầng thương mại bán lẻ, logistics tại vùng, địa phương. Chú trọng phát triển mạng lưới logistics quốc gia, đầu tư hệ thống kho bãi, vận tải và các trung tâm logistics hiện đại.
Bên cạnh đó, Chính phủ cần chỉ đạo hoàn thiện cơ chế chính sách, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh và quản lý thương mại theo cam kết quốc tế; thúc đẩy phát triển mô hình kinh doanh bền vững và xanh hóa; kích cầu gia tăng tiêu dùng cuối cùng trong nước…
Theo bà Đoàn Thị Thanh Hương, chính sách giảm 2% thuế VAT với một số mặt hàng hóa dịch vụ (theo Nghị quyết 110/2023/QH15 và Nghị quyết 142/2024/QH15 của Quốc hội) và chính sách tín dụng về việc giảm lãi suất huy động và cho vay để hỗ trợ tăng trưởng tín dụng trong năm 2023 và năm 2024 đã mang lại sự hỗ trợ rất lớn cho doanh nghiệp.
Do đó, Wincommerce đề xuất Quốc hội, Chính phủ và các bộ ban ngành tiếp tục duy trì các chính sách này, đồng thời dành điều kiện ưu đãi đặc biệt về thuế, các khoản hỗ trợ tài chính/ tín dụng, miễn giảm phí, lệ phí cho các trung tâm/ khu công nghiệp logistics; doanh nghiệp trong nước phát triển mô hình bán lẻ hiện đại ở địa bàn khó khăn.
Ngoài ra, đề nghị Chính phủ và các cơ quan, bộ ban ngành hoàn thiện và ban hành các chính sách liên quan đến cạnh tranh giữa doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp Việt Nam để đảm bảo tính cạnh tranh lành mạnh giữa các thành phần kinh tế, hỗ trợ hệ thống bán lẻ trong nước phát triển. Thêm đó, hoàn thiện khung pháp lý, phát triển dịch vụ công phục vụ cho thương mại điện tử.
Khuyến khích trường đại học, cao đẳng và viện nghiên cứu hợp tác với doanh nghiệp bán lẻ để cung cấp khóa học thực tiễn và chương trình đào tạo chuyên sâu. Đặc biệt, cần thiết thành lập tổ chuyên trách từ bộ, ban, ngành để tháo gỡ khó khăn và xây dựng cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp, đệ trình Quốc hội và Chính phủ phê duyệt triển khai nhằm đạt mục tiêu chiến lược đề ra.
Chu Văn
