Ngày 15/7/2021, WTO đã tổ chức Cuộc họp Ủy ban đàm phán thương mại (TNC) cấp Bộ trưởng về trợ cấp thủy sản theo hình thức trực tuyến kết hợp với trực tiếp tại trụ sở WTO ở Geneva. Đại diện 128 Thành viên đã tham dự trong đó có 104 đoàn đã phát biểu tại Cuộc họp.
Đoàn Việt Nam do Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến làm Trưởng đoàn và đại diện các Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Công Thương, Ngoại giao, Tư pháp, Ban Chỉ đạo liên ngành hội nhập quốc tế về kinh tế đã tham dự cuộc họp trực tuyến. Đại sứ Lê Thị Tuyết Mai, Trưởng Phái đoàn Việt Nam bên cạnh Liên hợp quốc, WTO và các tổ chức quốc tế tại Geneva đã tham dự cuộc họp trực tiếp tại trụ sở WTO.
Đàm phán trợ cấp thủy sản đã được khởi động cách đây 20 năm song do quan điểm, lợi ích của các Thành viên còn nhiều khác biệt nên chưa đạt được sự đồng thuận. Các Thành viên chưa thực hiện được Mục tiêu phát triển bền vững (SDG) số 14.6 của Chương trình Nghị sự đến năm 2030 về phát triển bền vững được Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua năm 2015, trong đó Lãnh đạo cấp cao các nước nhất trí đưa ra hạn đến năm 2020 phải cấm các loại trợ cấp là nguyên nhân gây ra việc gia tăng khai thác quá mức/gia tăng năng lực khai thác quá mức cũng như xóa bỏ trợ cấp đối với khai thác thủy sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (khai thác IUU).
Cuộc họp WTO cấp Bộ trưởng ngày 15/7/2021, dưới sự chủ trì của nữ Tổng giám đốc WTO kiêm Chủ tịch Ủy ban đàm phán thương mại của WTO (TNC) bà Ngozi Okonjo-Iweala, nhằm tranh thủ sự ủng hộ về chính trị của các Thành viên WTO vào giai đoạn nước rút để có thể kết thúc đàm phán trợ cấp thủy sản – nội dung có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với sự phát triển bền vững của đại dương, của nguồn lợi hải sản và cuộc sống của hàng triệu người dân trên thế giới – trước khi diễn ra Hội nghị Bộ trưởng WTO lần thứ 12 (MC 12) vào cuối tháng 11/2021.
Tại Cuộc họp, các Thành viên WTO cam kết sẽ kết thúc đàm phán sớm trước MC12 của WTO vào cuối tháng 11/2021, và trao quyền cho Phái đoàn của họ tại Geneva. Các Thành viên WTO cũng xác nhận rằng văn bản đàm phán hiện tại có thể được sử dụng làm cơ sở cho các cuộc đàm phán thời gian tới để đạt được thỏa thuận cuối cùng. Theo Tổng giám đốc WTO Ngozi Okonjo-Iweala, các bộ trưởng và trưởng phái đoàn đã thể hiện cam kết mạnh mẽ đưa các cuộc đàm phán này đi đến đích. Các Thành viên đã có sự thống nhất chung về tầm quan trọng của an ninh lương thực và cuộc sống của những người đánh bắt thủy sản thủ công ở các nước đang phát triển và kém phát triển…
Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc (FAO) ước tính rằng một phần ba trữ lượng cá toàn cầu bị đánh bắt quá mức. Con số này tăng từ 10% vào năm 1970 và 27% vào năm 2000. Nguồn dự trữ cạn kiệt đe dọa cuộc sống của người dân ven biển có thu nhập thấp, và sinh kế của những ngư dân nghèo và dễ bị tổn thương. Mỗi năm, các chính phủ cung cấp khoảng 35 tỷ đô la trợ cấp nghề cá, 2/3 trong số đó dành cho đánh bắt cá thương mại.
Các vấn đề khó khăn cần giải quyết là làm thế nào để mở rộng đối xử đặc biệt và khác biệt đối với các nước Thành viên WTO đang phát triển và kém phát triển nhất trong khi vẫn duy trì mục tiêu tổng thể là nâng cao tính bền vững của đại dương. Các bộ trưởng cho rằng cuộc sống của những người đánh bắt thủ công nghèo và dễ bị tổn thương ở các nước đang phát triển và kém phát triển có tầm quan trọng lớn, cũng như yêu cầu đảm bảo mục tiêu bền vững trong các cuộc đàm phán.
Một vấn đề quan tâm khác là giải quyết vấn đề khai thác IUU ở vùng biển tranh chấp. Báo The Philippine Star ngày 18/7/2021 đưa tin, tại Cuộc họp nêu trên, Philippines kêu gọi các Thành viên khác của WTO kết thúc sớm các cuộc đàm phán về trợ cấp nghề cá, nhấn mạnh việc này nhằm giải quyết vấn đề khai thác IUU ở các vùng biển tranh chấp. Dự thảo văn bản đàm phán hiện nay có điều khoản không cho phép Ban hội thẩm của WTO giải quyết bất kỳ tuyên bố nào yêu cầu nó giải quyết vấn đề về lãnh thổ. Bộ trưởng Nông nghiệp Philippines William Dar nói việc đánh bắt bất hợp pháp trong các vùng biển tranh chấp phải được giải quyết ngay lập tức; các vấn đề về yêu sách lãnh thổ hoặc phân định ranh giới hoặc vùng biển là mối quan tâm cao nhất của Philippines nhưng không có gì phải cấm Ban hội thẩm WTO được thành lập hợp lệ xét xử một vụ việc về khai thác IUU[1].
[1] Nguồn: https://www.philstar.com/business/2021/07/18/2113202/wto-urged-address-illegal-fishing-disputed-waters
(Phái đoàn Việt Nam tại Geneva)
