Khoảng mười năm trước, Uthai Marma, một nhân viên của một tổ chức phi chính phủ, bắt đầu trồng thử nghiệm vài kg hạt điều ở sân trước ngôi nhà của mình ở Vùng đồi Bandarban. Ông muốn xem liệu hạt điều có phát triển thành cây điều và ra quả điều hay không. Hạt của quả có hình dạng giống quả thận, ở đáy, chứa nhiều dầu và protein. Sau khi rang và bỏ vỏ, nó là một loại hạt rất được săn lùng, có thị trường toàn cầu đạt 14,9 tỷ USD vào năm 2019 và ước tính sẽ tăng trưởng 4,6% trong giai đoạn 2020-2025.
Trong vòng vài năm, cây bắt đầu kết trái và mang lại lợi nhuận cho ông, đến nỗi ông ấy đã bỏ việc ở tổ chức phi chính phủ và tập trung toàn thời gian vào trồng điều. Ngày nay, anh ấy là chủ sở hữu của một khu vườn rộng 5 mẫu Anh với 1.000 cây điều, mang lại thu nhập 220.000 Tk.
Marma là một trong số 2.000 nông dân hiện đang trồng điều thương phẩm, đặc biệt là ở các vùng đồi núi, bị thu hút bởi giá bán hạt điều cao. Một kg hạt điều được bán từ 800 Tk đến 1.700 Tk tùy thuộc vào chất lượng tại thị trường địa phương. Và số lượng nông dân đang tăng lên nhanh chóng. Ngày càng có nhiều người quan tâm đến việc trồng điều vì nhu cầu và giá hạt điều ở thị trường địa phương đang cao.
Theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp, trong năm tài khóa 2019-20, khoảng 1.323 tấn điều đã được sản xuất, tăng 32,3% so với một năm trước đó. Nhưng nhu cầu về hạt điều là 50.000 tấn, nghĩa là phần lớn được nhập khẩu. Hạt được coi là một món ăn nhẹ lành mạnh, nhưng ngày càng được sử dụng làm nền cho các món cà ri, đồ uống từ sữa, bánh ngọt và đồ ngọt để mang đến hương vị béo ngậy. Với thu nhập bình quân đầu người ngày càng tăng, quá trình đô thị hóa và tiếp xúc với các phương pháp nấu ăn quốc tế, tiêu thụ hạt điều sẽ tăng ở Bangladesh.
Điều mặc dù có thể được trồng trên quy mô lớn ở Bangladesh, nhưng nó mọc ở những nơi mà cây xoài và me phát triển mạnh.
Ấn Độ từng là thủ phủ hạt điều của thế giới cho đến khi Việt Nam tiến sâu và vượt qua Ấn Độ vào năm 2016. Ngày nay, quốc gia Đông Nam Á này là vua điều, nhờ khéo léo áp dụng kỹ thuật của doanh nghiệp và chính sách của chính phủ. Vào những năm 1980, chính phủ Việt Nam đã khuyến khích chủ đất ở một số tỉnh nghèo nhất trồng cây điều. Đến những năm 1990, một số nhà máy chế biến đã tự thành lập, sử dụng hàng nghìn người để chế biến hạt điều thô thành sản phẩm ăn được. Các siêu thị phương Tây như Wal-Mart, Carrefour và Tesco – những công ty mua hạt điều nhiều nhất lúc đó đang mở rộng mạng lưới các nhà cung cấp ra toàn cầu và muốn cắt giảm chi phí. Điều này đã khiến chính phủ Việt Nam vào năm 1995 yêu cầu Nguyễn Văn Lang, chủ một doanh nghiệp đóng gói thực phẩm để bán ở nước ngoài, tìm hiểu cách thúc đẩy xuất khẩu hạt điều. Ông Lang nhận ra rằng chế biến hạt điều về cơ bản là một công việc chế biến, mà cơ giới hóa có thể mang lại lợi thế. Ông quyết định phát minh ra những chiếc máy của riêng mình. Và cuối cùng, chính là bước ngoặt lịch sử.
Ngày nay, Việt Nam là nước trồng và chế biến hạt điều lớn nhất trên thế giới. Năm nay, theo số liệu của Hiệp hội Điều Việt Nam, nước này đã xuất khẩu khoảng 450.000 tấn hạt điều trị giá 3,2 tỷ USD.
Có lẽ chính phủ Bangladesh có thể noi gương và thúc đẩy việc trồng và xuất khẩu hạt điều. Mehedi Masood, giám đốc dự án sản xuất trái cây quanh năm thuộc chương trình cải thiện dinh dưỡng của Bộ Nông nghiệp, cho biết: “Nếu sản lượng của chúng ta tăng lên, chúng ta có thể cắt giảm nhập khẩu”.
Ông cho biết Chính phủ đã thực hiện một số bước để tăng sản lượng theo quy mô lớn. Ví dụ, chính phủ sẽ khởi xướng một dự án mới trị giá 1,48 tỉ Tk (khoảng 18 triệu USD) để thúc đẩy sản xuất hạt điều và cà phê. Khoảng 60% ngân sách sẽ dành cho việc mở rộng quy mô trồng điều. Khoảng 10.000 ha đất sẽ được trồng điều và sản lượng dự kiến sẽ tăng lên 25.000 tấn khi dự án kết thúc vào năm 2025.
Ông Masood cho biết “Mục tiêu của chúng tôi là đạt 1 tỷ USD xuất khẩu” trong vài năm tới. Ông cho rằng đất hoang ở các khu vực đồi núi có thể được sử dụng làm vườn trồng hạt điều và kiến nghị dỡ bỏ thuế nhập khẩu hạt giống điều.
AFM Jamal Uddin, giáo sư khoa trồng trọt của Đại học Nông nghiệp Sher-e-Bangla cho biết “Tương lai của mặt hàng này rất tươi sáng. Trường đại học đã cung cấp 2.000 cây điều giống để trồng thử nghiệm tại nhà dân. Uddin cũng kêu gọi tăng số lượng trung tâm chế biến hạt điều cùng với việc trồng trọt. Hiện tại, có bốn trung tâm chế biến đặt tại các tỉnh Nilphamari, Potenga, Bandarban và Rajshahi.
(Đại sứ quán Việt Nam tại Bangladesh)
