(Bài phân tích của ông Laurence Daziano, giáo sư kinh tế tại Đại học khoa học chính trị Paris (Sciences Po), đồng thời là thành viên Hội đồng khoa học của Quỹ sáng tạo chính trị, đăng trên nhật báo Les Echos ngày 31/7/2017)
Về tổng thể, tăng trưởng kinh tế toàn cầu dường như đang được phục hồi. Ba yếu tố cơ bản quyết định xu hướng phục hồi này có sẽ được tiếp tục hay không gồm : Trung Quốc, các ngân hàng Trung ương và tự do thương mại.
Lần đầu tiên kể từ cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, kinh tế thế giới nay dường như đang thoát khỏi khủng hoảng : Theo dự báo mới nhất của Quỹ tiền tệ Quốc tế IMF, tăng trưởng kinh tế thế giới sẽ đạt 3,5% năm 2017 và 3,6% năm 2018. Tăng trưởng kinh tế Mỹ vẫn vững chắc nhờ sức sáng tạo của các tập đoàn Google, Apple, Facebook, Amazon, Microsoft (GAFAM). Trung Quốc, nền kinh tế số 2 thế giới, được nâng mức dự báo tăng trưởng thêm 0,1 điểm cho năm 2017 và 0,2 điểm năm 2018 để đạt lần lượt là 6,7% và 6,4%, hoạt động kinh tế vững chắc hơn dự báo và các cải cách phát huy tác dụng.
Các dự báo cho năm 2017 cũng được cải thiện cho toàn bộ các nước trong khu vực đồng ơ-rô khi mức tăng trưởng trong Quý II/2017 đã vượt quá mong đợi. Tăng trưởng thương mại thế giới và sản xuất công nghiệp cũng được duy trì ở mức cao hơn các năm trước. Đà tăng trưởng này đã cho phép đẩy lùi tỷ lệ thất nghiệp ở Mỹ và ở khu vực đồng ơ-rô xuống mức thấp.
Tuy nhiên, bất chấp kinh tế phục hồi đáng kể, các nguy cơ mang tính cơ cấu vẫn tồn tại ở mức độ cao. Những bất trắc có thể trầm trọng hơn do nhiều nguy cơ rủi ro về địa chính trị, như khó có thể dự đoán về chính sách kinh tế của Tổng thống Mỹ Donald Trump, vấn đề Brexit, các xu hướng bảo hộ bên trong Tổ chức thương mại Thế giới WTO hoặc trong khuôn khổ đàm phán lại Hiệp định tự do thương mại Bắc Mỹ (NAFTA), cuộc khủng hoảng Bắc Triêu Tiên, rồi những điều sẽ đến sau Đại hội 19 Đảng cộng sản Trung Quốc vào mùa thu tới khi ông Tập Cận Bình sẽ được bầu lại làm Tổng Bí thư cho nhiệm kỳ hai.
Tuy nhiên, IMF thường xuyên phải chỉ ra « con đường cần phải đi » cho giới chức Trung Quốc để kiềm chế tăng trưởng tín dụng thái quá, có nguy cơ làm cho tăng trưởng kinh tế bị hãm phanh đột ngột và có thể lan truyền ra toàn bộ kinh tế toàn cầu thông qua các kênh thương mại quốc tế, giá nguyên liệu và cú « sốc » niềm tin.
Trong bối cảnh này, tương lai của kinh tế thế giới, nhất là của khu vực đồng ơ- rô từ nay nằm trong tay những gì được coi là « Ba chàng Ngự lâm pháo thủ » của kinh tế thê giới gồm : Trung Quốc, các ngân hàng Trung ương và tự do thương mại. Trong những tháng tới, « tính khí » của ba yếu tố này sẽ quyết định khả năng củng cố đà tăng trưởng và sự ổn định của kinh tế thế giới.
Trước tiên là Trung Quốc. Nước này dường như đang nắm giữ chiếc chìa khóa cốt lõi của hệ thống kinh tế thế giới. Mặc dù mô hình Trung Quốc có những mong manh, nhất là có nợ công rất cao, nhưng Bắc Kinh đang điều khiển một cách khéo léo các đòn bẩy về chính sách kinh tế, khôn khéo « nhào nặn » việc cải tổ các doanh nghiệp Nhà nước, siết chặt tín dụng, thay đổi mô hình tăng trưởng hướng về tiêu thụ nội địa. Hiện tại, ông Tập Cận Bình đã tránh được sự phá sản tài chính của nền kinh tế Trung Quốc, thậm chí thành công trong việc duy trì tăng trưởng GDP ở mức gần 7%. Nay ông còn phải củng cố thêm quyền lực tại Đại hội Đảng sắp tới, phải đổi mới đầu não chính quyền Trung Quốc và thay thế vị trí Thủ tướng.
Tiếp đến là các ngân hàng Trung ương, hiện đã trở thành những người « anh hùng » mới của kinh tế thế giới, sau khi đã tránh được cuộc khủng hoảng tài chính, nhờ chính sách tiền tệ nới lỏng định lượng QE phù hợp. Từ nay, các ngân hàng Trung ương đóng một vai trò vững chắc trong việc duy trì niềm tin của hệ thống kinh tế thế giới. Bà Janet Yellen, Chủ tịch Quỹ Dự trữ liên bang Mỹ FED, ông Mario Draghi, thống đốc ngân hàng Trung ương châu Âu ECB, và ông Chu Tiểu Xuyên, thống đốc ngân hàng Trung ương Trung Quốc, cùng với thống đốc các ngân hàng Trung ương của Nga, Thụy Sỹ, Nhật Bản và Canada đang đóng một vai trò còn quan trọng hơn cả các Bộ trưởng Kinh tế.
Tuy vậy, các ngân hàng Trung ương đang phải đối mặt với đà phục hồi của tăng trưởng kinh tế, và do vậy phải đối phó với lạm phát, cần phải từ bỏ chính sách nới lỏng tiền tệ một cách nhẹ nhàng và không gây cản trở cho phục hồi kinh tế. Bà Janet Yellen, Chủ tịch FED đang thực hiện một chính sách khéo léo khi đã cho nâng lãi suất cơ bản mà đến nay vẫn không gây tác động nào đối với nền kinh tế thế giới.
Cuối cùng là tự do thương mại, đang bị đe dọa bởi các phát biểu mang tính bảo hộ của Tổng thống Mỹ, nhưng cũng đang tìm lại được đà phát triển mới với việc ủy ban Châu Âu đang tích cực hơn bao giờ hết để ký được các thỏa thuận song phương, và một cách đáng ngạc nhiên, với Trung Quốc, nước đang đẩy mạnh chính sách « con đường tơ lụa ». Nếu liên minh Á-Âu được khẳng định về trung hạn, điều này sẽ cho phép đẩy nhanh đà phục hồi của thương mại thế giới nhờ tự do trao đổi giữa châu Âu và châu Á.
Như nhà văn Alexandre Dumas đã viết trong cuốn tiểu thuyết Ba chàng Ngự lâm pháo thủ, « Tài sản là một kẻ nịnh thần : hôm qua còn thân thiện, ngày mai nó có thể phản bội », do vậy Châu Âu và Trung Quốc cần phải cùng nhau làm việc nhiều hơn nữa, cùng phối hợp đưa ra các sáng kiến mạnh mẽ về các vấn đề tiền tệ, khí hậu và thương mại để chuẩn bị cho tương lai sắp tới.
