Ngày 21/2/2018, ông Malusi Gigaba – Bộ trưởng Tài chính Nam Phi đã có bài phát biểu về Ngân sách quốc gia năm 2018. Các tổ chức đánh giá tín nhiệm quốc tế như Moody và S&P hoan nghênh, các nhà phân tích kinh tế cho rằng đâỵ là một chính sách tài chính cứng rắn nhưng sẽ mang lại hy vọng phát triển kinh tế. Việc tăng thuế VAT lên 1% là hiểu được vì hơn 10 năm qua thuế này giữ nguyên. Trong khi đó, đảng EFF và Liên minh công đoàn Nam Phi (COSATU) cho rằng người nghèo sẽ bị ảnh hưởng nhiều. Báo chí đưa tin Tổng thống Cyril Ramaphosa đã nhiều lần trao đổi với Bộ trưởng Tài chính Gigaba để Phát biểu ngân sách 2018 thực sự thể hiện tinh thần đổi mới trong Thông điệp quốc gia SONA 2018.
1. Chỉ tiêu chung: Chi tiêu chung sẽ tăng từ 1.67 nghìn tỷ Rand trong năm 2018/19 lên 1.94 nghìn tỷ Rand, tương đương tăng trưởng trung bình hàng năm là 7,6% trên danh nghĩa hoặc 2,1% về giá trị thực. Trong trung hạn, Chính phủ sẽ chi 792 tỷ Rand cho giáo dục cơ bản, 668 tỷ Rand cho y tế và 528 tỷ Rand cho trợ cấp xã hội.
2. Phân bổ ngân quỹ: chỉ riêng năm tài chính sắp tới, chính phủ đã phân bổ hơn 200 tỷ Rand cho hòa bình và an ninh và thêm 200 tỷ Rand cho phát triển kinh tể để xây dựng một quốc gia an toàn hơn vối nền kinh tế tăng trưởng. Bổ sung 57 tỷ Rand trong trung hạn cho giáo dục và đào tạo đại học.
3.Tăng trưởng: Tăng trưởng năm 2017 được xác định ở mức 1%. Dự báo tăng trưởng năm 2018 là 1,5% và 2,1% vào năm 2020.
4. Thuế: Các đề xuất về thuế nhằm tạo ra thêm 36 tỷ Rand trong doanh thu thuế cho năm tài chính 2018/19. Các đề xuất thuế chính cho tài chính quốc gia năm 2018 bao gồm: (1) Tăng tỷ lệ thuế giá trị gia tăng (VAT) từ 14% lên 15%, cỏ hiệụ lực từ 1/4/2018; (2) Tăng hoàn trả thuế thu nhập cá nhân dưới tốc độ lạm phát, với sự hỗ trợ lớn hơn cho những người đóng thuế theo thu nhập thấp hơn; (3) Tăng thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt đối với hàng hóạ xa xỉ từ 7% lên 9%; (4) Thuế suất thuế bất động sản cao hơn 25% đối với bất động sản cỏ giá trị lớn hơn 30 triệu Rand; (5) Tăng 52 xu/lít trong thuế nhiên liệu, trong đó bao gồm 22 xu/ lít đối với thuế nhiên liệu nói chung và 30 xu cho mỗi lít trong thuế quỹ tai nạn đường bộ. (6) Tăng thuế rượu và thuổc lả từ 6 đến 10%.
5. Chi tiêu: Trong ba năm tới, khung chi tiêu bao gồm: (1) Các khoản gỉảm chi tiền được Chính phù phê duyệt lên đến 85 tỷ Rand; (2) Một khoản phân bổ 57 tỷ Rand bổ sung cho giáo dục và đào tạo đại học miễn phí trong trung hạn; (3) Bổ sung kinh phí dự phòng 10 tỷ Rand.
6. Thâm hụt: Thâm hụt dự kiến bị thu hẹp từ 4,3% GDP trong năm 2017/18 xuống còn 3,5% trong năm 2020/21. Thiếu hụt ngân sách cơ bản (không kể trả lãi các khoản nợ) sẽ chám dứt trong trung hạn, giúp ổn định tỉ số tổng nợ đến GDP ở mức 56,2% GDP trong năm 2022/23 và sẽ giảm sau đó.
7. Cơ sở hạ tầng: Chính phủ đã thiết lập một Cơ chế Ngân sách cho Cơ sở hạ tầng để chuẩn hóa và cải thiện tình trạng quản lý các dự án cơ sở hạ tầng công.
8. Quỹ cho doanh nghiệp khởi nghỉệp: Nguồn quỹ với sự phân bổ của 2.1 tỷ Rand trong trung hạn đang được triển khaỉ giữa các Sở Doanh nghiệp nhỏ, Khoa học và Công nghệ và Bộ Tài chính để hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong giai đoạn khởi đầu.
9. Thuế khí thải carbon: Quốc hội hiện đang xem xét Dự thảo Luật thuế Khí thải (Carbon Tax Bill) nhằm đáp ứng được các cam kết về biển đổi khí hậu, giảm khí thải carbon. Thuế sễ được áp dụng từ ngày 1/1/2019.
10. Thụế giá trị gia tăng (VAT); Cập nhật dự thảo các quy định liên quan tới thuế VAT cho các doanh nghiệp nước ngoài bán dịch vụ điện tử cho người tiêu dùng Nam Phi.
11. Ưu đãi việc làm: Phê duyệt sáu đặc khu kinh tế nhằm hưởng tới mục tiêu các công tỵ đủ điều kiện phải giảm thuế thu nhập doanh nghiệp và cho phép họ hưởng thuế làm ưu đãi cho ngươi lao động thuộc mọi lứa tuổi.
12. Giáo dục đại học miễn phí có điều kiện: Chính phủ sẽ cấp học phí học đại học cho sinh viên thuôc các hộ gia đinh nghèo và gia đình lao động. Điều này có nghĩa là tất cả các sinh viên năm thứ nhất tại các trường đại học và cao đẳng Dạy nghề xuất thân từ các gia đình có thu nhập dưới 350.000 Rand/năm sẽ được tài trợ cho toàn bộ chi phí học tập trong năm học 2018.
13. Các trường học: Trong trung hạn, Chính phủ sẽ cấp 3,8 tỷ Rand dành cho việc xây dựng cơ sở hạ tầng của các trường nhằm xây dựng lại 82 trường học không phù hợp và không an toàn, cung cấp nước cho 325 trường học và nhà vệ sinh cho 286 trường học. Phân bổ khoảng 31,7 tỷ Raad cho trung hạn để xây dựng mới các trường học, nâng cấp và duy trì cơ sở hạ tầng hiện có và cung cấp trang thiêt bị trường học. Các bữa ăn sẽ được cung cấp tại 19800 trường học cho khoảng 9 triệu học sinh mỗi ngày học thông quaChương trình dinh dưỡng học đường cấp quốc gia (được phân bổ 21,7 tỷ Rand trong trung hạn).
14. Y tế: Chính phủ sẽ chi 55 tỷ Rand cho y tế vào năm 2018/19 và lên mức 240 tỷ Rand vào năm 2020/21.
15. Trợ cấp xã hội: Chính phủ đã triển khai các bước nhằm điều chỉnh giá trị trợ cấp xã hội trên lạm phát lên mức ít nhất bao gồm một phần cho tăng thuế VAT được đề xuất, theo đó: (1) Trợ cấp cho người già, tàn tật và ngươi bị phụ thuộc sẽ tăng từ 1600 Rand lên 1690 Rand vào ngày 1/4/2018 và lên mức 1700 Rand vào ngay 1/10/2018; (2) Trợ cấp nuôi con sẽ tăng từ mức cơ bản 380 Rand lên 400 Rand vào ngày 1/4 và lên mức 410 Rạnd vào ngày 1/10, tương đương tăng 6,6%/năm; (3) 2.6 tỷ Rand đã được bổ sung cho các khoản trợ cấp xã hội nhằm điều chỉnh các thay đổi này.
16. Chương trình lao động cho người dân da đen: Ước tính 581,7 triệu Rand dự kiến sẽ được tái ưu tiên cho chương trình thương mại hóa của các nhà sản xuất là người da đen. Để cung cấp cho việc hỗ trợ ngắn hạn, ngân sách này bao gồm các khoản trợ cấp khắc phục thảm họa cho các tỉnh thành và các đô thị, trị giá R473 triệu vào năm 2018/19.
17. Cổ tức và thuế thu nhập doanh nghiệp: Tỉ lệ thuế cố tức vẫn không đổi ở mức 20% trong khi thuế thu nhập doanh nghiệp hiệu quả tối đa cho các cá nhân vẫn ở mức 18%.
18. Đầu tư ra nước ngoài: Giới hạn phân bổ ra nước ngoài cho các nhà đầu tư thuộc các tổ chức tăng thêm 5% trong tẩt cả các hạng mục, bao gồm các khoản phân bổ đặc biệt cho cảe khoản đầu tư cùa Châu Phi, dự kiến tăng lên 10%.
19. Các nhà cung cấp Chính phủ: Các quan chức chính phủ không thanh toán cho nhà cung Cấp đúng thời hạn sẽ bị buộc tội về hành vi sai trái trong tài chính.
(Đại sứ quán Việt Nam tại Nam Phi)
