Báo cáo của Ngân hàng Thế giới (WB) cho biết, chi phí vay mượn toàn cầu tăng mạnh nhất trong 4 thập kỷ qua đã đẩy tổng khoản thanh toán nợ nước ngoài của các quốc gia đang phát triển lên mức kỷ lục 443,5 tỷ USD vào năm 2022.
Sự gia tăng này đã làm giảm nguồn vốn cho các nhu cầu thiết yếu như y tế, giáo dục và khí hậu, đồng thời đẩy các quốc gia nghèo nhất vào nguy cơ đối mặt với “khủng hoảng nợ” ngày càng nghiêm trọng.
Theo Báo cáo Nợ Quốc tế mới nhất, các khoản thanh toán dịch vụ nợ, bao gồm cả gốc và lãi, đã tăng 5% lên mức cao kỷ lục 443,5 tỷ USD trong năm 2022 so với năm trước, khi lãi suất toàn cầu tăng mạnh nhất trong 40 năm. Dự báo các khoản thanh toán dịch vụ nợ sẽ tiếp tục tăng hơn 10% trong giai đoạn 2023-2024.
Các quốc gia nghèo nhất, đặc biệt là 75 quốc gia thuộc diện được vay vốn từ Hiệp hội Phát triển Quốc tế (IDA), sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Thanh toán dịch vụ nợ công nước ngoài của các quốc gia này đã đạt mức kỷ lục 88,9 tỷ USD trong năm 2022 và có thể tăng 40% trong giai đoạn 2023-2024. Trong đó, riêng khoản thanh toán lãi đã tăng gấp bốn lần kể từ năm 2012, đạt 23,6 tỷ USD.
Nhà kinh tế trưởng của WB, Indermit Gill, cảnh báo: “Đây là thập kỷ cần phải tính toán kỹ lưỡng… Mức nợ kỷ lục và lãi suất cao đã đẩy nhiều quốc gia vào nguy cơ khủng hoảng.”
Ông cũng đặc biệt chú ý đến các cuộc đàm phán của Ethiopia với các trái chủ, sau khi cuộc đàm phán về việc gia hạn thời gian đáo hạn và dàn trải các khoản thanh toán cho trái phiếu quốc tế trị giá 1 tỷ USD đáo hạn vào tháng 12/2024 thất bại.
“Ethiopia giống như chim hoàng yến trong mỏ than. Đây là quốc gia lớn nhất có nguy cơ vỡ nợ và cũng là một quốc gia quan trọng, nằm trong số năm nền kinh tế lớn nhất ở khu vực châu Phi cận Sahara,” ông chia sẻ.
Ethiopia đang đối mặt với nguy cơ vỡ nợ sau khi quốc gia này thông báo vào tuần trước rằng không thể thanh toán khoản trái phiếu trị giá 33 triệu USD đáo hạn vào ngày 11/12.
Áp lực tài chính ngày càng gia tăng khi chi phí trả nợ cao, gánh nặng nợ lớn và tốc độ tăng trưởng chậm lại ở nhiều quốc gia. Điều này gây ra lo ngại về một cuộc khủng hoảng nợ mới và nguy cơ lây lan, mặc dù ông Gill cho rằng rủi ro này không phải là “ngay lập tức”.
Ông cũng cho rằng tình hình sẽ tiếp tục khó khăn đối với các quốc gia đang phát triển, với lãi suất khó giảm trong thời gian ngắn, đặc biệt khi các cú sốc về nguồn cung có thể nhanh chóng đẩy lạm phát tăng trở lại.
Báo cáo cho biết: Một trong bốn quốc gia đang phát triển hiện đã bị loại khỏi thị trường vốn quốc tế, và trong ba năm qua, đã có 18 vụ vỡ nợ công ở 10 quốc gia—nhiều hơn tổng số vụ trong hai thập kỷ qua.
“Cứ mỗi quý lãi suất cao, các quốc gia đang phát triển sẽ càng khó khăn hơn và phải đối mặt với sự lựa chọn đầy thử thách giữa việc trả nợ công hay đầu tư vào y tế, giáo dục và cơ sở hạ tầng. Tình hình này yêu cầu hành động khẩn cấp và phối hợp của các chính phủ đi vay, các chủ nợ tư nhân và chính thức, cùng với các tổ chức tài chính đa phương, để đảm bảo tính minh bạch, các công cụ nợ bền vững hơn và các thỏa thuận tái cơ cấu nhanh chóng. Nếu không, một thập kỷ mất mát nữa sẽ đến,” báo cáo cảnh báo.
Các khoản thanh toán dịch vụ nợ giờ đây chiếm tỷ trọng lớn hơn bao giờ hết trong tổng thu nhập xuất khẩu của các quốc gia, trong đó một số quốc gia đang đối mặt với nguy cơ “khủng hoảng nợ” chỉ sau một cú sốc nữa. Mức nợ trong nước cũng cao ở nhiều quốc gia như Argentina và Pakistan, làm gia tăng rủi ro tài chính.
Báo cáo cũng chỉ ra rằng các quốc gia đã trì hoãn thanh toán gốc và lãi theo Sáng kiến Đình chỉ Dịch vụ Nợ (DSSI) của G20 trong đại dịch COVID-19 sẽ phải đối mặt với chi phí bổ sung khi các khoản thanh toán này đến hạn, mặc dù dữ liệu chính xác sẽ chỉ được báo cáo vào năm 2024.
Bên cạnh đó, vốn tư nhân đã rút khỏi các quốc gia đang phát triển khi lãi suất tăng ở các nền kinh tế phát triển. Tuy nhiên, Ngân hàng Thế giới và các chủ nợ đa phương khác đã hỗ trợ lấp đầy khoảng trống này, cung cấp một khoản tài trợ kỷ lục 115 tỷ USD cho các quốc gia đang phát triển vào năm 2022.
“Lãi suất tăng ở các nền kinh tế tiên tiến đã khiến các chủ nợ tư nhân rút khỏi các nước đang phát triển. Họ đã rút ra nhiều hơn 185 tỷ USD tiền gốc so với số tiền họ giải ngân, đánh dấu lần đầu tiên kể từ năm 2015 họ rút tiền khỏi các quốc gia đang phát triển nhiều hơn là đầu tư vào đó,” ông Gill cho biết.
(theo WTO)
