Xuất khẩu gạo năm 2025 dự báo sẽ đối diện với nhiều khó khăn như sự trở lại của Ấn Độ, dự báo nước này có thể xuất khẩu 22 triệu tấn, tăng 5 triệu tấn so với năm 2024 hay các đối tác lớn giảm nhập.
Những con số kỷ lục
Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, năm 2024, Việt Nam đã đạt kỷ lục cả về sản lượng và giá trị xuất khẩu gạo, khoảng 9 triệu tấn với 5,7 tỷ USD.
Giá gạo xuất khẩu gạo bình quân cũng đạt mức cao nhất từ trước tới nay với trên 600 USD/tấn. Giá bình quân xuất khẩu gạo của Việt Nam trong ba năm vừa qua đã có hành trình tăng ấn tượng, tăng tới trên 28%, kéo theo kim ngạch xuất khẩu cũng tăng trưởng hai con số.
Philippines là thị trường tiêu thụ gạo lớn nhất của Việt Nam với thị phần chiếm trên 45%. Đến cuối tháng 10/2024, Philippines nhập khẩu 2,91 triệu tấn gạo từ Việt Nam, chiếm hơn 79% trong tổng số 3,68 triệu tấn gạo nhập khẩu của Philippines. Thị trường lớn tiếp theo là Indonesia và Malaysia. Trong nhóm 15 thị trường Việt Nam xuất khẩu gạo lớn nhất, giá trị xuất khẩu gạo tăng mạnh nhất ở thị trường Malaysia với mức tăng 2,3 lần.
Riêng Philippines đã nhập khẩu tổng cộng 3,68 triệu tấn gạo trong 10 tháng năm 2024. Con số này cao hơn rất nhiều so với cùng kỳ năm 2023 là 2,84 triệu tấn và vượt qua tổng lượng gạo nhập khẩu trong cả năm 2023 của Philippines. Những tháng gần đây, lượng gạo nhập khẩu vào Philippines luôn ở mức cao, cho thấy nhu cầu nhập khẩu gạo của Philippines vẫn đang rất lớn.
Năm 2024, Việt Nam đứng thứ 3 thế giới về xuất khẩu gạo sau Ấn Độ 17 triệu tấn, Thái Lan 10 triệu tấn. Ông Đỗ Hà Nam – Chủ tịch HĐQT, Tổng giám đốc Tập đoàn Intimex – đánh giá, Việt Nam đang tạo dựng ngành hàng lúa gạo với hướng đi khác biệt là tập trung vào gạo thơm, gạo chất lượng cao, giảm dần gạo cấp thấp. Năm 2024, xuất khẩu gạo lập kỷ lục xuất khẩu 9 triệu tấn năm 2024 nhờ sản xuất, kinh doanh theo nhu cầu thị trường. Về sản xuất, nông dân Việt Nam đang tập trung sản xuất các giống lúa chất lượng cao, được thị trường quốc tế ưa chuộng như Đài Thơm 8, OM 18, các giống ST,… bán được giá, hiệu quả kinh tế cao.
Ông Đỗ Hà Nam đưa ra đánh giá thị trường gạo sẽ khá ổn định và không có rủi ro cao, lý do vì “Việt Nam đang dần tạo dựng ngành hàng lúa gạo tương đối khác biệt so với các nước. Đồng thời tập trung vào gạo thơm, gạo chất lượng cao, giảm dần gạo cấp thấp. Từ đó, hình thành dần mặt bằng thị trường với hàng hóa riêng biệt và tạo ra được giá riêng biệt”, ông Đỗ Hà Nam cho hay.
Với các loại gạo chất lượng cao, các doanh nghiệp nhận định: Gạo Việt Nam vẫn giữ được vị thế cạnh tranh trên thị trường thế giới. Theo ông Đinh Ngọc Tâm, Phó Tổng giám đốc Công ty Cỏ May, giá gạo ST 25 sẽ khó giảm, thậm chí có thể tăng do khan hiếm nguồn cung. Mặc dù giá gạo thế giới có xu hướng giảm nhưng nhờ nhu cầu cao từ các thị trường lớn và những loại gạo chất lượng cao vẫn giữ được vị thế.
Cho đến thời điểm này, 95% giống lúa của Việt Nam là các giống lúa chất lượng cao, 89% sản lượng gạo là gạo chất lượng cao. Giá gạo của Việt Nam vẫn neo ở mức 623 USD/tấn dù Ấn Độ đã mở cửa trở lại với đường đua xuất khẩu gạo. Nếu Việt Nam thực hiện thành công Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao, phát thải thấp, chắc chắn giá trị của ngành hàng lúa gạo còn tăng cao hơn nữa. Đó chính là lợi thế của quốc gia.
Khó khăn còn ở phía trước
Năm 2024 đang dần khép lại với kết quả xuất khẩu tích cực của nhiều mặt hàng nông sản chủ lực, gạo nổi bật với giá trị xuất khẩu đạt khoảng 5,7 tỷ USD, đây cũng là mức cao nhất từ trước tới nay. Và đây cũng là thời điểm nhiều doanh nghiệp đã bắt đầu chào và ký kết các hợp đồng bán gạo cho năm 2025.
Ông Nguyễn Ngọc Nam – Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) – nhận định, xuất khẩu gạo năm 2025 dự báo sẽ đối diện với nhiều khó khăn như sự trở lại của Ấn Độ, dự báo nước này có thể xuất khẩu 22 triệu tấn, tăng 5 triệu tấn so với năm 2024. Về thị trường nhập khẩu, Indonesia, nước nhập khẩu gạo lớn trên thế giới, dự báo sẽ giảm nhập khẩu. Ngoài ra, Trung Quốc đã giảm nhập khẩu gạo rất mạnh trong năm 2024 cũng là điều đáng chú ý. Ông Nguyễn Ngọc Nam kiến nghị ngân hàng quan tâm vấn đề vốn vay và đề nghị ngành thuế sớm hoàn thuế giá trị gia tăng để hỗ trợ các doanh nghiệp xuất khẩu.
Về việc này, ông Dương Đức Quang – Phó Tổng giám đốc Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam (MXV) Sở giao dịch hàng hoá Việt Nam cũng nhận định, năm sau xuất khẩu gạo của nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam sẽ gặp nhiều thách thức hơn so với năm 2024 vì nguồn cung gạo thế giới sẽ trở nên dồi dào hơn.
Nhiều nước xuất khẩu gạo trên thế giới đang nỗ lực đẩy mạnh nguồn cung lương thực, bên cạnh đó Ấn Độ cũng đã mở lại nguồn cung. Có thể, vì những lý do trên, giá gạo xuất khẩu trung bình có thể giảm xuống dưới 600 USD/tấn.
Nhìn nhận ở góc độ khá lạc quan, các doanh nghiệp xuất khẩu cho rằng, giá gạo xuất khẩu có thể giảm nhẹ khi nguồn cung phục hồi, nhưng cơ hội của gạo Việt Nam vẫn có bởi chất lượng gạo Việt ngày càng được chú trọng nhằm đảm bảo những tiêu chuẩn ngày càng khắt khe của các thị trường nhập khẩu. Và đây sẽ là lợi thế cạnh tranh chính của gạo Việt trong thời gian tới.
Đồng hành với các doanh nghiệp trong hoạt động xuất khẩu gạo trong năm tới, bà Nguyễn Thị Thu Hương – Phó Cục trưởng Cục trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) – cho hay, chúng tôi sẽ tiến hành nghiên cứu việc đối với diện tích nào phù hợp trồng lúa chất lượng cao, năng suất cao. Diện tích lúa nào kém hiệu quả vẫn duy trì một phần chất lượng cao chuyển đổi cơ cấu sang trồng lúa rươi, lúa cá, lúa tôm cũng là một hình thức tốt để xây dựng thương hiệu cho ngành hàng lúa gạo Việt Nam.
Về phía Bộ Công Thương, trong thời gian tới, Bộ sẽ tập trung các hoạt động xúc tiến thương mại, tận dụng hiệu quả ưu đãi của các Hiệp định thương mại tự do (FTA) mang lại; hỗ trợ doanh nghiệp xúc tiến các thị trường mới, thị trường tiềm năng; duy trì đều đặn tham gia các Hội nghị giao ban xúc tiến thương mại với hệ thống thương vụ Việt Nam ở nước ngoài. Đồng thời, nâng cao năng lực dự báo, thông tin thị trường, kịp thời thông tin với các Hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp về những diễn biến của thị trường xuất khẩu để doanh nghiệp nắm bắt, có kế hoạch sản xuất phù hợp, định hướng tìm kiếm đơn hàng từ các thị trường. Theo dõi sát tình hình, diễn biến thị trường, chính sách xuất nhập khẩu của các nước để kịp thời thông tin cho doanh nghiệp.
Theo các chuyên gia, nguồn cung dồi dào hơn, giá cạnh tranh hơn và nhu cầu ổn định được kỳ vọng sẽ mang lại lợi ích cho người tiêu dùng, góp phần vào an ninh lương thực toàn cầu. Tuy nhiên, đây cũng là tín hiệu cho thấy cạnh tranh đang gia tăng trên thị trường gạo toàn cầu, buộc các doanh nghiệp phải linh hoạt trong chiến lược xuất khẩu của mình.
Hải An
