Với trên 62 tỷ USD, giá trị xuất khẩu nông lâm thủy sản đã vượt xa kỳ vọng của Chính phủ và ngành nông nghiệp, các mặt hàng chủ lực như: gạo, cà phê, rau quả… đánh dấu nhiều mốc kỷ lục mới.
Những kỷ lục mới
Theo báo cáo của Tổng cục Hải quan, tính đến nửa đầu tháng 12/2024, tổng trị giá xuất nhập khẩu đạt 747,13 tỷ USD tăng 14,7% (tương ứng tăng 95,98 tỷ USD) so với cùng kỳ năm 2023. Như vậy, dù chưa kết thúc năm 2024 nhưng hoạt động xuất nhập khẩu đã chính thức xác lập kỷ lục mới (kỷ lục trước đây đạt hơn 730 tỷ USD vào năm 2022). Với kết quả trên và tốc độ tăng trưởng gần đây, Tổng cục Hải quan ước tính quy mô kim ngạch xuất nhập khẩu năm 2024 đạt khoảng 782 tỷ USD.
Xuất khẩu nông lâm thủy sản năm 2024 đạt kỷ lục mới trên 62 tỷ USD; giá trị xuất siêu cũng đạt kỷ lục 18,6 tỷ USD, tăng 53%, đánh dấu mốc phát triển mới khi đất nước bước vào kỷ nguyên vươn mình. Kỷ nguyên mới này, nông nghiệp, nông dân, nông thôn Việt Nam vẫn là nền tảng, động lực để đất nước phát triển. Cùng đó, xuất khẩu tiếp tục mở rộng và nông lâm thủy sản Việt Nam kỳ vọng sẽ khẳng định được vị thế mới trên bản đồ thế giới.
Ông Đỗ Hà Nam, Chủ tịch HĐQT, Tổng giám đốc Tập đoàn Intimex đánh giá: Năm 2024 là năm thành công lớn của nông sản Việt Nam. Với trên 62 tỷ USD, giá trị xuất khẩu nông lâm thủy sản đã vượt xa cả kỳ vọng Chính phủ, ngành nông nghiệp đã đặt ra từ 54-55 tỷ USD. Đóng góp vào thành công chung trên của ngành nông nghiệp đó là các mặt hàng như: gạo, cà phê, rau quả… với những dấu mốc kỷ lục mới.
Dẫn đầu tăng trưởng trong nhóm hàng nông sản là xuất khẩu cà phê tăng 56,9%, hồ tiêu tăng 53,3%, cao su tăng 24,6%, gạo tăng 10,6%. Có 11 mặt hàng tiếp tục duy trì giá trị kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD; có 7 mặt hàng đạt kim ngạch xuất khẩu trên 3 tỷ USD (gỗ và sản phẩm gỗ 16,1 tỷ USD, rau quả 7,2 tỷ USD, gạo gần 5,8 tỷ USD, cà phê gần 5,5 tỷ USD, hạt điều 4,3 tỷ USD, tôm 3,8 tỷ USD, cao su ước 3,2 tỷ USD).
Riêng về lúa gạo, Việt Nam đã đạt kỷ lục cả về sản lượng và giá trị xuất khẩu, khoảng 9 triệu tấn với 5,7 tỷ USD. Giá gạo xuất khẩu gạo bình quân cũng đạt mức cao nhất từ trước tới nay với trên 600 USD/tấn. Ông Đỗ Hà Nam chia sẻ, Việt Nam đang tạo dựng ngành hàng lúa gạo với hướng đi khác biệt là tập trung vào gạo thơm, gạo chất lượng cao, giảm dần gạo cấp thấp.
Việt Nam hiện đang tiến tới sản xuất lúa gạo giảm phát thải với Đề án Phát triển bền vững một triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đang được triển khai mạnh mẽ. Khi đó, gạo Việt Nam không chỉ được có chất lượng, giá trị cao mà còn có nhãn sản xuất xanh đó là minh chứng góp phần cùng cam kết giảm phát thải của Việt Nam.
Nhờ hàng loạt thị trường được mở cửa, như bưởi sang Hàn Quốc, chanh leo sang Australia và đặc biệt là hiệu quả từ các Nghị định thư mới đưa nhiều loại trái cây sang Trung Quốc như: sầu riêng đông lạnh, dừa tươi… đã tạo động lực giúp xuất khẩu rau quả Việt Nam tăng trưởng vượt bậc. Dự báo cả năm, kim ngạch xuất khẩu rau quả sẽ đạt 7,2 tỷ USD, tăng hơn 28% so với 2023; trong số đó, sầu riêng có thể đạt kỷ lục 3,5 tỷ USD. Đây sẽ là cột mốc mới cho ngành rau quả và sầu riêng vẫn đóng vai trò chủ lực.
Sự chuyển mình mạnh mẽ
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến cho hay, vượt qua nhiều khó khăn, thách thức do biến động thị trường, thiên tai, dịch bệnh, ngành nông nghiệp vẫn duy trì đà tăng trưởng cao, phát triển toàn diện. Đặc biệt, xuất khẩu nông lâm thủy sản là một điểm sáng, đánh dấu những cột mốc quan trọng của ngành nông nghiệp khi bước vào kỷ nguyên mới. Giá trị xuất siêu của ngành nông nghiệp thường chiếm 65 – 72% xuất siêu toàn nền kinh tế.
Theo Thứ trưởng Phùng Đức Tiến, sự chuyển mình của ngành nông nghiệp là kết quả của quá trình tái cơ cấu ngành nông nghiệp bền bỉ và thúc đẩy ứng dụng khoa học, công nghệ. Việc khắc phục hạn mặn, khôi phục nhanh chóng sau thiên thai, phát triển vùng nguyên liệu gắn kết với chế biến và mở rộng thị trường xuất khẩu đã tạo động lực cho ngành phát triển bền vững. Bên cạnh đó, việc ký kết các nghị định thư, cam kết mở cửa thị trường tạo nền tảng vững chắc, giúp thúc đẩy kim ngạch xuất khẩu tăng trưởng đột phá.
Chuyên gia kinh tế, PGS. TS Đinh Trọng Thịnh cho biết: “Thực tế, xuất khẩu nông lâm thủy sản của Việt Nam có tiềm năng rất lớn do Việt Nam là nước nông nghiệp nhiệt đới, nhiều sản phẩm mang tính đặc thù mà các quốc gia khác không có. Tuy nhiên, trong thời gian dài vừa qua, việc triển khai công tác xuất khẩu nông lâm thủy sản của Việt Nam chưa được bài bản, hoạt động sản xuất cũng chưa chuẩn chỉnh, do vậy, việc xuất khẩu nông lâm thủy sản của chúng ta chưa được như mong muốn.
Tuy nhiên, trong một vài năm gần đây, rút kinh nghiệm từ thực tế xuất khẩu theo con đường tiểu ngạch và phi chính thức có nhiều rủi ro, vì vậy, các bộ, ban, ngành doanh nghiệp cũng đã có những chú ý nhiều hơn trong hoạt động xuất nhập khẩu theo con đường chính ngạch với mặt hàng nông lâm thủy sản”.
Theo PGS.TS Đinh Trọng Thịnh, nhiều thị trường nhập khẩu lớn như Hoa Kỳ, EU, Trung Quốc đã cho phép nhiều mặt hàng nông lâm thủy sản Việt Nam được xuất khẩu chính ngạch sang thị trường của họ dưới sự công nhận chất lượng cũng như đáp ứng các yêu cầu về phẩm cấp hàng hóa, thuốc bảo vệ thực vật, dư lượng thuốc kháng sinh,…
Có thể khẳng định, hoạt động xuất khẩu đối với các mặt hàng nông sản, rau, hoa, quả đã có những bước tiến vững chắc trong thời gian vừa qua, nhất là trong năm 2024, từ đó, góp phần cho hoạt động xuất khẩu nông lâm thủy sản tăng trưởng một cách mạnh mẽ và đạt được kết quả ngoạn mục.
Đặc biệt, Trung Quốc là thị trường xuất khẩu quan trọng đối với một số mặt hàng nông thủy sản của Việt Nam. Đây là thị trường xuất khẩu lớn nhất của các mặt hàng: rau quả, sắn và sản phẩm từ sắn, cao su của Việt Nam. Trung Quốc cũng là thị trường nhập siêu nông sản; trong đó, có thủy sản, trái cây, sản phẩm sữa là những sản phẩm Việt Nam có tiềm năng xuất khẩu lớn.
Theo ông Nông Đức Lai, Tham tán thương mại Việt Nam tại thị trường Trung Quốc, xu hướng tiêu dùng của thị trường này, nhất là người tiêu dùng ở đô thị đang ngày càng quan tâm đến các sản phẩm tốt cho sức khỏe, chất lượng cao và nguồn gốc xuất xứ rõ ràng. Vì vậy, doanh nghiệp xuất khẩu cần tuân thủ các quy định về tiêu chuẩn chất lượng, kiểm nghiệm kiểm dịch, bao bì đóng gói, truy xuất nguồn gốc và chú trọng xây dựng thương hiệu. Cơ quan chức năng cần tăng cường quản lý, giám sát chất lượng hàng xuất khẩu để khẳng định uy tín, thương hiệu nông sản Việt.
Với thị trường tiêu thụ nông lâm thủy sản lớn thứ 3 thế giới là EU, ông Trần Văn Công, Tham tán nông nghiệp Việt Nam tại thị trường EU nhấn mạnh: Thị trường này liên tục thay đổi quy định mức dư lượng tối đa (MRL) thuốc bảo vệ thực vật trên các loại nông sản, thực phẩm xu hướng ngày càng nghiêm ngặt hơn. EU gia tăng các biện pháp kiểm soát bổ sung đối với một số nông sản, thực phẩm có nguồn gốc từ bên ngoài EU.
Việt Nam đang có một số nông sản, thực phẩm vào EU bị kiểm soát chặt như: thanh long, đậu bắp, ớt và sầu riêng sầu riêng. Để gia tăng xuất khẩu nông sản sang thị trường này, ông Trần Văn Công cho rằng, cần tăng cường các biện pháp kiểm tra và xử lý tháo gỡ các mặt hàng đang trong danh mục tăng tần suất kiểm tra. Các bên cùng phát triển các vùng nguyên liệu đạt chuẩn xuất khẩu sang EU.
Không chỉ tăng tốc xuất khẩu vào các thị trường truyền thống, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cho biết: Việt Nam đang mở cửa ở những thị trường mới, đặc biệt thị trường Halal ở Trung Đông. Đây cũng chính là thị trường mở ra cơ hội, thời cơ mới cho nông thủy sản Việt Nam. Ngành nông nghiệp xác định sẽ đẩy mạnh xúc tiến thương mại đưa sản phẩm nông thủy sản vào thị trường Halal.
Hải An
