Nhiều dấu hiệu cho thấy, xuất khẩu của ngành da giày phục hồi mạnh mẽ, hiện nhiều doanh nghiệp đã ký được hợp đồng xuất khẩu cho cả năm 2024. Tuy nhiên, doanh nghiệp cần nỗ lực để đáp ứng những yêu cầu ngày càng cao của khách hàng.
Đơn hàng tăng
Theo số liệu từ Tổng cục Hải quan, 7 tháng năm 2024, xuất khẩu giày dép đạt 10,147 tỷ USD, tăng 10,4%; túi xách đạt 1.621 triệu USD, tăng 7,4% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, doanh nghiệp FDI chiếm 77,9% tổng kim ngạch (giày dép 79,3%, túi xách 70%).
Thực tế cho thấy, hiện nhiều doanh nghiệp đã ký được hợp đồng xuất khẩu cho cả năm 2024. Công ty Cổ phần đầu tư Thái Bình (Thái Bình Group) là điển hình, hiện công ty đang tập trung sản xuất theo đơn hàng nhằm bảo đảm tiến độ giao hàng cho các đối tác. Bên cạnh sản xuất, công ty đang mở rộng các phân xưởng, thu hút thêm 10.000 lao động nhằm tiếp nhận thêm các đơn hàng mới, đồng thời để đáp ứng yêu cầu nâng cao sản lượng xuất khẩu ngay từ quý I/2025. Đến nay, công ty đã có đủ đơn hàng xuất khẩu cho cả năm 2024.
Theo đại diện Hiệp hội Da giày Bình Dương, doanh nghiệp da giày trên địa bàn tỉnh hiện đã có đủ đơn hàng xuất khẩu cho cả năm 2024. Bên cạnh đó, nhờ điều kiện sản xuất trong nước ổn định nên lượng đơn hàng những tháng cuối năm đã dịch chuyển từ một số quốc gia châu Á về Việt Nam, mở ra triển vọng tốt đẹp cho ngành da giày trong thời gian tới.
Đáng chú ý, sản lượng da giày xuất khẩu của doanh nghiệp Bình Dương trong 7 tháng năm 2024 đạt bình quân 5 triệu đôi/tháng, tăng gần 1,1 triệu đôi/tháng so bình quân hàng tháng của năm 2023.
Về thị trường xuất khẩu của ngành, số liệu từ Tổng cục Hải quan cũng cho thấy, trong 7 tháng năm 2024, ngành da giày vẫn tập trung vào 5 thị trường chính chiếm 97,3% tổng kim ngạch xuất khẩu. Trong đó, thị trường Bắc Mỹ chiếm tỷ trọng lớn nhất (giày dép 41,4 %, túi xách 47%), tiếp đến là Liên minh châu Âu – EU (giày dép 29,5 %, túi xách 25,4 %), châu Á hiện chiếm 22,2 % tỷ trọng xuất khẩu về giày dép và 24,5% về túi xách.
Tổng xuất khẩu da giày sang 16 nước lớn nhất chiếm trên 88,4% tổng kim ngạch xuất khẩu toàn ngành. Cụ thể: Xuất khẩu sang Mỹ đạt 5.668,1 triệu USD, tăng 14,3%; Trung Quốc 1.180,5 triệu USD, tăng 6,4%; Nhật Bản 811,9 triệu USD, giảm 4,4%; Hà Lan 1.074,2 triệu USD, tăng 55,2%…
Da giày là một trong số ngành tận dụng tốt Hiệp định thương mại tự do (FTA), trong đó có FTA Việt Nam-EU (EVFTA). Số liệu thống kê cũng cho thấy, xuất khẩu mặt hàng da giày sang một số thị trường trong khu vực đạt kim ngạch tương đối cao như: Đức đạt 532,4 triệu USD, Bỉ 808,6 triệu USD, Hà Lan 1.074,2 triệu USD, Tây Ban Nha 335,8 triệu USD…
Tương tự, tại thị trường khối Hiệp định Đối tác Toàn diện Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), tổng kim ngạch xuất khẩu 7 tháng đạt 2.098,3 triệu USD, tăng 6,1%. Tuy nhiên, tốc độ tăng giảm ở mỗi thị trường là khác nhau. Trong đó, thị trường Chile có mức tăng cao nhất 20,2%, đạt 82,3 triệu USD, Mexico tăng 18,8%, đạt 307,5 triệu USD, nhưng thị trường Peru giảm 10,5%, đạt 45,0 triệu USD, Australia giảm 3,7%, đạt 241,8 triệu USD…
Hiện nay, Việt Nam có khoảng hơn 1.000 nhà máy sản xuất giày và tạo công ăn việc làm cho khoảng 1,5 triệu nhân công, đóng góp khoảng 8% GDP của cả nước. Đặc biệt, ở khu vực Tây Nam Bộ và miền Trung Việt Nam vẫn còn nhiều lao động, chi phí nhân công rẻ, diện tích đất trống lớn… Đây là cơ hội để doanh nghiệp Việt tiếp tục phát triển, đồng thời thu hút các nhà đầu tư nước ngoài vào ngành da giày của Việt Nam.
Về phân khúc sản phẩm, Việt Nam được đánh giá có thể sản xuất được những sản phẩm giày dép có chất lượng từ trung bình trở lên và sản phẩm có độ khó cao. Chưa kể, chất lượng nguồn lao động tốt với kỹ năng hơn 30 năm sản xuất giày dép cùng uy tín thương hiệu giày dép made in Việt Nam đã được khẳng định là bí quyết giúp doanh nghiệp nhanh chóng có được các đơn hàng mới ngay khi thị trường “ấm” lên.
Bà Phan Thị Thanh Xuân, Tổng thư ký Hiệp hội Da giày, Túi xách Việt Nam chia sẻ, một trong những tín hiệu tích cực là nhờ các FTA mà việc dịch chuyển nguồn cung ứng nguyên phụ liệu đã vào Việt Nam bởi muốn tận dụng các FTA thì doanh nghiệp phải tuân thủ các điều kiện về quy tắc xuất xứ. Hiện nay, tỷ lệ nội địa hóa đối với sản phẩm da giày xuất khẩu từ mức 45% lên 55% và đang tiếp tục tăng lên. Đây là thành công đáng kể cho ngành da giày bên cạnh sự tăng trưởng xuất khẩu.
Nỗ lực đáp ứng yêu cầu
Trong năm 2024, bên cạnh thị trường có các FTA, ngành da giày Việt Nam đặt mục tiêu tiếp tục mở rộng và đa dạng hóa thị trường, cùng đó chú trọng duy trì thị trường truyền thống như Mỹ, EU bởi sức mua và dung lượng thị trường lớn.
Dù kim ngạch xuất khẩu ngành da giày từ đầu năm tới nay được đánh giá khả quan, tuy nhiên, các doanh nghiệp đang lo phải đối mặt với nhiều thách thức lớn. Nhiều quốc gia nhập khẩu giày dép lớn đưa ra hàng loạt yêu cầu mới về việc nhập khẩu các sản phẩm có trách nhiệm về xã hội và môi trường ngày càng cao.
Điển hình như thị trường EU, từ tháng 3/2024, thị trường này đã bắt đầu đưa ra các yêu cầu mới như thiết kế sinh thái với các thiết kế bền vững. Hay như vấn đề truy xuất và minh bạch chuỗi cung ứng. Nếu nhập khẩu nguyên liệu từ nước ngoài, doanh nghiệp sẽ phải minh bạch toàn bộ quá trình sản xuất tại khu vực sản xuất.
Bên cạnh tín hiệu vui từ việc các đơn hàng quay trở lại, doanh nghiệp ngành da giày vẫn còn đang phải đối diện với không ít khó khăn, đặc biệt là các thay đổi từ thị trường.
Đơn cử như với thị trường EU, một trong những thị trường lớn nhất với kim ngạch nhập khẩu khoảng 6 tỷ USD giày dép từ Việt Nam hiện nay đang áp dụng một loạt các quy định về các sản phẩm sinh thái, trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, truy xuất chuỗi cung ứng, các yêu cầu về giảm thiểu phát thải carbon đối với các sản phẩm sản xuất… Các nước khu vực Bắc Âu cũng đã và đang chuẩn bị lộ trình áp dụng “nhãn sinh thái thiên nga Bắc Âu” cho các sản phẩm dệt may và da giày.
Khu vực EU cũng đang có xu hướng ưu tiên tiêu dùng các sản phẩm sinh thái, có lợi cho môi trường chứ không dùng các sản phẩm ảnh hưởng đến môi trường. Ngoài ra, còn có rất nhiều quy định của EU đối với mặt hàng giày dép như hóa chất, an toàn sản phẩm… cần phải tuân theo.
Hoặc, Cơ chế định giá carbon (CBAM) cũng được EU xây dựng để dần áp dụng với hàng hóa nhập khẩu. Trong khi đó, giày dép là ngành được đánh giá trong quá trình sản xuất gây ra phát thải lớn, do vậy cũng nằm trong số đối tượng chịu tác động từ CBAM. Mặc dù các quy định này có lộ trình áp dụng từ 5-7 năm nữa, tuy nhiên, nếu doanh nghiệp không nhanh chóng tìm hiểu và dần thay đổi sản xuất thì sẽ không thể đáp ứng được và đứng trước nguy cơ mất thị trường.
Hay với thị trường Canada, một trong những thị trường mặt hàng da giày Việt Nam có kim ngạch nhập khẩu tăng trưởng lên đến trên dưới 20% thời gian vừa qua cũng đang trong giai đoạn áp áp dụng trách nhiệm mở rộng với nhà bán buôn và phân phối.
Ngoài ra, dù tỷ lệ nội địa hóa sản phẩm da giày ngày càng tăng lên, song hiện nay vẫn chưa đáp ứng được hết nhu cầu, đặc biệt là đáp ứng hoàn toàn yêu cầu về xuất xứ của nguyên phụ liệu của các nước mà ta đã ký kết các FTA. Hiện nay phần lớn nguyên liệu phục vụ sản xuất xuất khẩu được nhập từ Trung Quốc, Hàn Quốc và các nước ASEAN.
Do đó, các quốc gia xuất khẩu, trong đó có Việt Nam, cần nhanh chóng cải thiện và minh bạch thông tin chuỗi cung ứng sản phẩm của mình bắt đầu từ khâu nguyên liệu, sản xuất bền vững hướng đến kinh tế tuần hoàn, có trách nhiệm với xã hội và môi trường.
Hơn nữa, xu hướng xanh hóa trên thế giới đang ngày càng đòi hỏi khắt khe đối với doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp xuất khẩu. Doanh nghiệp da giày không thể đứng ngoài cuộc cách mạng 4.0, áp dụng dây chuyền sản xuất tự động, trí tuệ nhân tạo, phát triển xanh nếu không muốn bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu.
Ông Nguyễn Đức Thuấn, Chủ tịch Hiệp hội Da giày Túi xách Việt Nam cho rằng, giải pháp quan trọng hiện nay là cần xây dựng khu trung tâm giao dịch phát triển nguyên phụ liệu và đổi mới sáng tạo ngành thời trang Việt Nam. Bởi về lâu dài, ngành da giày cần có chuỗi cung ứng sẵn ngay trong thị trường nội địa, từ đó nâng được chuỗi cung ứng thượng nguồn cũng như nguyên phụ liệu theo đúng như chiến lược phát triển của ngành, bảo đảm được năng lực cạnh tranh.
Bộ Công Thương đánh giá, kết quả tích cực của ngành da giày góp sức hoàn thành mục tiêu tăng trưởng của ngành công nghiệp chế biến, chế tạo năm 2024. Để ngành da giày cũng như các ngành hàng xuất khẩu tận dụng tốt hơn hiệp định thương mại tự do đã ký kết, ông Ngô Chung Khanh – Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách Thương mại Đa biên, Bộ Công Thương cho rằng, cần lập nhóm kết nối giữa doanh nghiệp xuất khẩu với cơ quan liên quan; tập trung xây dựng thương hiệu và có chiến lược xây dựng bài bản, hiệu quả; xây dựng hệ sinh thái cho ngành; tập trung nâng cao chất lượng, chú ý phát triển bền vững…
Chiến lược phát triển công nghiệp Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035 ban hành theo Quyết định số 879/QĐ-TTG ngày 9/6/2014 đã xác định dệt may-da giày là 2 trong số 7 ngành công nghiệp ưu tiên của Việt Nam. Theo Bộ Công Thương, hiện nay, bộ này đang triển khai xây dựng Chương trình phát triển bền vững ngành dệt may-da giày và trình Thủ tướng phê duyệt nhằm định hướng phát triển ngành bền vững và lâu dài.
Hải An
