Hạt điều là một trong những mặt hàng thuộc “câu lạc bộ” xuất khẩu nông sản tỷ USD của Việt Nam. Theo thống kê Hải quan Việt Nam, trong 10 tháng năm 2023, kim ngạch xuất khẩu ngành điều ước đạt 2,9 tỷ USD, tăng 11% so với cùng kỳ năm 2022.
Trong các thị trường nhập khẩu hạt điều Việt Nam thì thị trường Trung Quốc đã chi tiền gấp đôi để nhập khẩu hạt điều Việt Nam so với năm 2022. Điều này khiến cho thị trường Trung Quốc vượt qua Mỹ, trở thành thị trường nhập khẩu hạt điều Việt Nam lớn nhất trong các thị trường, với mức tăng trưởng 42,3%, với kim ngạch xuất khẩu hạt điều của nước ta sang thị trường này lên tới 433,8 triệu USD.
Vinacas dự báo, trong 2 tháng cuối năm 2023, xuất khẩu hạt điều của Việt Nam sẽ nhích lên nhờ yếu tố chu kỳ và nhu cầu nhập khẩu từ Mỹ, EU tăng phục vụ tiêu dùng các dịp lễ cuối năm. Với kết quả xuất khẩu tăng trưởng cao, gần như chắc chắn xuất khẩu điều cả năm sẽ vượt mục tiêu 3,1 tỷ USD đề ra từ đầu năm, dự báo có thể đạt 3,3 tỷ USD.
Tuy nhiên, với sự phát triển công nghệ hiện nay, hạt điều Việt Nam đang bị cạnh tranh với các quốc gia khác.
Trước bối cảnh đó, các chuyên gia ngành điều cũng như Hiệp hội Điều Việt Nam đang đặt ra hướng đi mới cho ngành điều, trong đó chú trọng chất lượng chế biến và đa dạng sản phẩm điều chế biến để tăng lợi thế cạnh tranh.
Ông Phạm Văn Công, Chủ tịch Vinacas nhận định, đến thời điểm hiện tại, việc giữ được chất lượng sản phẩm hạt điều xuất khẩu là yếu tố sống còn đối với các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh điều.
Ông Phạm Văn Công cho rằng, lợi thế trước đây của ngành điều Việt Nam không còn nữa do áp lực cạnh tranh từ các nước châu Phi đang ngày một lớn hơn. Do vậy, chất lượng trở thành vấn đề lớn của ngành chế biến hạt điều Việt Nam.
Vừa qua, Vinacas nhận văn bản cảnh báo từ hai hiệp hội ở Mỹ và châu Âu cùng một số khách hàng về việc chất lượng hạt điều Việt Nam đang có xu hướng đi xuống, trong đó có những chỉ tiêu bị cảnh báo như sâu mọt sống, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật và tạp chất lạ…
Theo thống kê của Vinacas nguồn nguyên liệu điều thô trong nước chỉ mới đáp ứng được 30% công suất sản xuất của các nhà máy chế biến điều Việt Nam. Số lượng còn lại vẫn phải nhập khẩu từ các quốc gia khác nên việc quản lý chất lượng hạt điều nguyên liệu phục vụ cho chế biến phải được thực hiện nghiêm ngặt, mới có thể giữ vững thị trường, cũng như giữ được giá trị và thương hiệu hạt điều Việt Nam.
Thế nhưng, cũng chính vì cảnh báo về chất lượng này, ngành điều Việt Nam cần phải chuyển mạnh sang chế biến sâu với những sản phẩm đa dạng, đáp ứng các nhu cầu, thị hiếu khác nhau của người tiêu dùng cuối cùng.
Chia sẻ riêng về thị trường Trung Quốc, ông Trần Hữu Hậu, Phó Tổng thư ký Vinacas Trung Quốc hiện đang kiểm soát chặt chẽ vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm, trong đó có nhập khẩu thực phẩm. Nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đã ban hành 2 lệnh liên quan đến nhập khẩu và doanh nghiệp Việt Nam đã nỗ lực rất lớn để đảm bảo yêu cầu của phía đối tác Trung Quốc.
Tuy nhiên, vẫn còn tình trạng một số doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ vẫn làm theo cách cũ, tức là vẫn sản xuất thủ công, điều kiện đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm không cao nên phải xuất khẩu theo đường tiểu ngạch, không đảm bảo về chất lượng cũng như giá trị.
Cũng theo ông Hậu, Trung Quốc đã tăng cường kiểm soát về chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm cũng như xử lý nghiêm việc nhập lậu hàng hoá thực phẩm, nông sản. Do vậy họ đã bắt, tịch thu số lượng lớn hạt điều nhập lậu, thực ra là nhập khẩu qua đường tiểu ngạch.
“Chính vì thế, chúng tôi khuyến cáo các doanh nghiệp cần phải thực hiện nghiêm việc sản xuất, chế biến phải đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm theo yêu cầu của phía đối tác, đóng gói bao bì, có nhãn mác, truy xuất nguồn gốc, đồng thời xuất khẩu theo đường chính ngạch để đảm bảo giá trị cao, tránh rủi ro. Đây cũng là điều hết sức tích cực, giúp cho các doanh nghiệp của Việt Nam không chỉ xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc, mà còn vươn ra xuất khẩu cho nhiều thị trường khác trên thế giới”, ông Hậu nói.
Mai Hương
