Từ khi Luật Đầu tư được ban hành, trong đó quy định phương thức đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP), việc thu hút các dự án chưa nhiều, chưa hiệu quả. Thời gian gần đây, Bộ Giao thông Vận tải đã phối hợp với các bộ, ngành, địa phương kêu gọi doanh nghiệp tham gia.
Chiều 6/11, trong phiên trả lời chất vấn Quốc hội về nhóm lĩnh vực giao thông, Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thắng thẳng thắn cho biết, việc thu hút các dự án theo hình thức đối tác công tư (PPP) trong lĩnh vực giao thông chưa nhiều, chưa hiệu quả.
Lý do các dự án giao thông theo phương thức PPP chưa thu hút doanh nghiệp? chưa có nhà đầu tư nước ngoài tham gia?
Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, lý do các dự án PPP chưa thu hút doanh nghiệp, về khách quan do tình hình kinh tế trong nước và quốc tế khó khăn nên doanh nghiệp gặp khó. Mặt khác, đầu tư trong lĩnh vực giao thông lợi nhuận không cao nhưng lại có nhiều rủi ro.
Liên quan đến hiệu quả của dự án, nhà đầu tư thu hồi vốn trên lưu lượng xe, các dự án lưu lượng phân bổ không đồng đều nên có những bất lợi cho nhà đầu tư. Cùng với đó, phần vốn nhà nước hỗ trợ tối đa 50%, trong khi chi phí cho giải phóng mặt bằng nên vốn thực chất hỗ trợ cho doanh nghiệp chưa nhiều.
Ngoài ra còn một số vấn đề về cơ chế nên hiện chưa có nhà đầu tư nước ngoài tham gia. “Vì sao chúng ta không có nhà đầu tư nước ngoài tham gia dự án PPP, bởi họ đòi hỏi bảo lãnh về doanh thu của Chính phủ và đảm bảo chuyển đổi ngoại tệ”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng lý giảỉ.
Tới đây, Bộ Giao thông Vận tải sẽ tham mưu Chính phủ để trình điều chỉnh cơ chế chính sách, thu hút nhà đầu tư. Trước mắt, tại kỳ họp này, Chính phủ cũng trình nâng tỷ lệ vốn nhà nước hỗ trợ nhà đầu tư khi làm dự án PPP lên mức cao hơn.
“Vấn đề lớn quan ngại là giải phóng mặt bằng, các dự án PPP thường tách giải phóng mặt bằng làm trước và doanh nghiệp chủ yếu thực hiện việc triển khai dự án. Nhận diện được khó khăn này, Bộ Giao thông Vận tải sẽ tham mưu Chính phủ để có giải pháp điều chỉnh cơ chế, chính sách, thu hút nhà đầu tư. Với tinh thần đó, ngay tại kỳ họp này, Chính phủ trình Quốc hội có những tháo gỡ cho các dự án đầu tư giao thông đường bộ, như nâng tỷ lệ vốn Nhà nước hỗ trợ nhà đầu tư”, Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải cho biết.
Cũng nhằm thu hút nguồn lực trong lĩnh vực hạ tầng giao thông, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết quan điểm của ngành về giải pháp tăng cường xã hội hoá cảng hàng không.
Để hiện thực hoá Quy hoạch mạng lưới sân bay Việt Nam đến 2030 cần ít nhất 400 nghìn tỷ đồng. Tuy nhiên, nguồn lực Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV) hiện chỉ đáp ứng được 60-65% nên cần nguồn lực lớn từ xã hội hóa.
Bộ Giao thông Vận tải được Chính phủ giao nhiệm vụ xây dựng đề án, nguyên tắc xã hội hóa, cùng với đó điều chỉnh quy hoạch cảng hàng không. Hiện về phía bộ đã bổ sung một số địa phương có tiềm năng phát triển cảng hàng không để thực hiện công tác này.
“Khi thực hiện xã hội hoá vẫn cần hài hoà lợi ích nhà nước, doanh nghiệp, người dân; theo đó, có chính sách thu hút doanh nghiệp vì thực tế đầu tư vào hạ tầng cảng hàng không rất khó đảm bảo hiệu quả. Cùng với đó, bảo đảm nguyên tắc quốc phòng an ninh và quyền quản lý nhà nước về hàng không dân dụng và quyền của nhà nước về định đoạt kết cấu hạ tầng giao thông khi có việc xảy ra”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho hay.
Hiện Chính phủ đã trình Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư 6 dự án giao thông trọng điểm quốc gia với tổng vốn đầu tư gần 400 nghìn tỷ đồng. Về phía Chính phủ đã đẩy nhanh giải phóng mặt bằng, hoàn thiện thủ tục khởi công toàn bộ các dự án được Quốc hội thông qua; đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công các dự án giao thông. Theo đó, 10 tháng năm 2023 giải ngân được 63.5 nghìn tỷ đồng, đạt 68% kế hoạch.
Quy định của Luật PPP và kiến nghị?
Theo quy định của Luật PPP, vốn nhà nước hỗ trợ xây dựng công trình, hệ thống cơ sở hạ tầng được sử dụng để hỗ trợ thực hiện dự án trong giai đoạn xây dựng nhằm gia tăng tính hiệu quả về tài chính cho dự án.
Điều 76 Nghị định 35/2021/NĐ-CP hướng dẫn thi hành Luật PPP (NĐ 35) quy định, trường hợp dự án PPP hình thành tiểu dự án sử dụng vốn đầu tư công, cơ quan ký kết hợp đồng thanh toán tối đa 50% giá trị dự toán của tiểu dự án khi doanh nghiệp dự án (DNDA) hoàn thành công trình thuộc tiểu dự án, thanh toán giá trị còn lại khi DNDA được xác nhận hoàn thành công trình.
Bên cạnh đó, Nghị định 28/2021/NĐ-CP về cơ chế quản lý tài chính dự án PPP (NĐ 28) quy định, vốn nhà nước chỉ được thanh toán cho khối lượng hạng mục hoàn thành mà không được tạm ứng.
Theo Hiệp hội Các nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam (VARSI), thực tế nhà đầu tư bỏ ra chi phí vốn rất nhiều để hoàn thành tiểu dự án, nhưng chỉ được thanh toán 50%, khiến vốn nhà nước chưa thực sự hỗ trợ hiệu quả cho việc thực hiện dự án.
Ngoài ra, quy định không được tạm ứng dẫn đến nhà đầu tư không thể thực hiện tạm ứng cho nhà thầu đối với hạng mục công trình có vốn nhà nước hỗ trợ. Trong khi theo quy định của pháp luật về hợp đồng xây dựng, mức tạm ứng hợp đồng xây dựng từ 10 – 50% giá trị hợp đồng, như vậy nhà đầu tư phải thực hiện tạm ứng cho nhà thầu.
VARSI kiến nghị vốn đầu tư công hỗ trợ dự án được thanh toán, tạm ứng theo tỷ lệ các nguồn vốn, giá trị, tiến độ, điều kiện được quy định tại hợp đồng dự án PPP…
Chu Văn
