PGS.TS. Bùi Quang Tuấn, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam phát biểu nhấn mạnh tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2021, Tọa đàm cấp cao với chủ đề “Một số gợi ý đối với Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế – xã hội Việt Nam”, rằng đã đến giai đoạn phải thay đổi, bắt buộc thay đổi, thay đổi nhanh thì mới thích ứng, tồn tại và phát triển được trong thời gian tới,
Nêu con số so sánh GDP 3 quý của các năm gần đây, thì năm 2021 là thấp nhất, và so sánh cả giai đoạn 35 năm đổi mới, tác động của dịch bệnh Covid-19 làm cho nền kinh tế Việt Nam tăng ở mức thấp nhất kể cả so với hai cuộc khủng hoảng năm 1997 và năm 2008, ông Tuấn nhấn mạnh khủng hoảng không xuất phát từ nguyên nhân phi kinh tế đôi khi còn trầm trọng hơn cả xuất phát từ nguyên nhân kinh tế.
Theo vị chuyên gia này thì dù kinh tế có dấu hiệu phục hồi (so với tháng trước) như số doanh nghiệp thành lập mới tăng lên, lao động phục hồi, xuất nhập khẩu cũng tăng, FDI cũng có thể nói là tốt…, nhưng doanh nghiệp vẫn khó khăn, tỷ lệ tạm ngừng kinh doanh vẫn tăng và số doanh nghiệp chờ làm thủ tục giải thể vẫn tăng 3,8%. Bên cạnh đó thì việc đứt gãy chuỗi cung ứng cũng là thách thức rất lớn.
Chưa kể là doanh nghiệp đang thiếu tín dụng trầm trọng, “doanhh nghiệp thiếu máu, cần phải bơm máu”, ông Tuấn nhìn nhận.
Cho rằng, Việt Nam đang ở vùng trũng của tăng trưởng, ông Tuấn đặt vấn đề phải chăng do hỗ trợ chưa đủ, đầu tư cho động lực tăng trưởng chưa đủ. Nên tới đây gói hỗ trợ cần đủ quy mô, đủ cấp thiết, nhanh nhạy đi thẳng vào nền kinh tế, Viện trưởng Tuấn nhấn mạnh.
Bên cạnh vùng trũng của sự can thiệp vào nền kinh tế, ông Tuấn còn nêu những khó khăn về dài hạn, như hệ số ICOR, năng suất lao động cũng vẫn là vùng trũng, đặc biệt là thách thức về bứt phá thông qua chuyển đổi số mới dừng ở chủ trương, rồi nguồn lực, thu hút tài năng cũng đang còn rất nhiều vấn đề.
Thách thức nữa được ông Tuấn đề cập là năng suất lao động đang rất thấp so với các nước trong khu vực, mà trong cuộc đua đường trường, ăn nhau ở năng suất.
Tiếp đến, so sánh năng lực cạnh tranh thì Việt Nam cũng đã có sự cải thiện, nhưng thể chế không cải thiện được nhiều, vẫn xếp hạng thứ 89, thị trường lao động thì tụt hậu,.
Tỷ lệ đầu tư từ ngân sách cho khoa học công nghệ lại giảm, các nước thì có xu hướng phải tăng, đầu từ từ ngân sách cũng giảm, năm 2021 so với năm 2012 là giữ nguyên thì không thể nói là dựa vào đổi mới sáng tạo được, chuyên gia Bùi Quang Tuấn nhấn mạnh và cho rằng, chúng ta gặp nhiều thách thức nếu muốn đổi mới công nghệ và sáng tạo.
Khẳng định Việt Nam đang lệch nhịp về tăng trưởng, ông Tuấn cho rằng, nếu xác định nguyên nhân là y tế, là can thiệp chưa đủ thì gói hỗ trợ phải ra sao, yêu cầu quy mô thế nào.
“Chúng tôi tính toán cần từ 6 – 8% GDP và trực tiếp chi cho y tế, người lao động, chú trọng cho cả cung và cầu, cho các động lực tăng trưởng”, ông Tuấn phát biểu.
Về giải pháp, theo ông Tuấn, chính sách tiền tệ phải giảm mặt bằng lãi suất, tăng cung tiền hợp lý. Còn về chính sách tài khoá thì cần tập trung chi tiêu cho các mục tiêu y tế, nhà ở xã hội, doanh nghiệp nhỏ và vừa, giãn, hoãn thuế phí, đẩy mạnh đầu tư công, ưu tiên các dự án có thể hấp thụ vốn… Đặc biệt chú ý tăng cường đẩy mạnh chuyển đổi số, phát triển kinh tế số. Đầu tư bằng vật chất, nguồn lực, đổi mới sáng tạo cho các nhà khoa học nghiên cứu.
Ngoài ra cần tăng cường phối hợp, kết nối chủ thể trong và ngoài nước đào tạo nhân lực có kỹ năng kết nối nhân tài, tinh hoa …
Ông cũng đặt vấn đề “chúng ta đang ở vùng trũng tăng trưởng, phải chăng do can thiệp hỗ trợ chưa đủ?”. Các số liệu thống kê cho thấy nhiều chỉ số đáng lo sẽ còn “đeo bám”, thể hiện chất lượng tăng trưởng trong cả dài hạn, đáng chú ý là năng suất lao động thấp. “Cuộc đua đường trường ăn nhau ở năng suất, tốc độ, mà năng suất lao động tụt hậu thế thì khả năng đuổi kịp là thách thức rất lớn, là điểm nghẽn khi bàn tăng trưởng dài hạn”.
Việt Nam có những chính sách về chuyển đổi số, tiếp cận cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 nhưng dừng lại ở chủ trương chính sách là chính mà thiếu sự quyết liệt về nguồn lực. Bên cạnh đó việc củng cố nền tảng cho tăng trưởng dài hạn cũng còn vấn đề, nhất là về công nghệ sáng tạo, giáo dục, thu hút nhân tài, tinh hoa…
“Tỷ lệ đầu tư cho KHCN về con số tuyệt đối thì tăng nhưng tỷ lệ giảm, cả trong nghiên cứu, trong khi các nước tăng cả con số và tỷ lệ. Thế thì khó có thể nói phát triển dựa vào KHCN và đổi mới sáng tạo” – ông Tuấn nói.
Liên quan trụ cột cho tăng trưởng dài hạn là tăng trưởng xanh cũng như yêu cầu đặt ra Việt Nam phải bắt nhịp hai xu hướng quan trọng là “phục hồi số” và “phục hồi danh”, PGS.TS Bùi Quang Tuấn cũng cho rằng đang là những thách thức lớn. Tuy vậy, vị chuyên gia này cũng phân tích số liệu dự báo cho thấy Việt Nam cho dù có thua các lĩnh vực khác thì cũng đang có cơ hội vàng về kinh tế số.
Đề cập giải pháp, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam đề nghị có gói hỗ trợ đủ lớn, có thể từ 6-8% GDP và chi trực tiếp cho mục tiêu y tế, an sinh xã hội, trong đó chú trọng đối tượng là DN và người lao động. Đồng ý với cách tiếp cận chú trọng cả về cung và cầu, ông Bùi Quang Tuấn nhấn mạnh cần chú ý tới các động lực tăng trưởng gắn với “phục hồi số” và “phục hồi xanh”, đầu tư công ưu tiên dự án hấp thụ ngay được vốn, tránh “bơm không khéo lại vào chứng khoán, bất động sản thì không đạt mục tiêu tạo độ lan tỏa”.
Dẫn lời của cha đẻ của thuyết tiến hoá Darwin rằng không phải kẻ mạnh nhất hay thông minh nhất mà kẻ có khả năng thích nghi tốt nhất sẽ tồn tại, PGS.TS Bùi Quang Tuấn đề nghị Việt Nam cũng cần thay đổi quyết liệt, nhanh nhằm thích ứng với những thay đổi nhanh xung quanh để có thể phục hồi và phát triển.
Văn An
