Bài thuyết trình của Bộ trưởng Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin, Trung Quốc Tiêu Á Khánh về sự phát triển của ngành công nghiệp sản xuất của Trung Quốc vào tuần trước rất thú vị. Trung Quốc đã duy trì vị thế là quốc gia ngành chế tạo lớn nhất thế giới trong 11 năm liên tiếp, và lợi thế tiếp tục được mở rộng. Năm 2020, giá trị gia tăng của ngành công nghiệp chế tạo chiếm gần 30% thế giới, với vị trí thứ hai đến thứ tư của thế giới là Mỹ, Nhật Bản và Đức. Để đánh giá đầy đủ những thành tựu to lớn của ngành công nghiệp sản xuất của Trung Quốc, cần có hai nhận định rõ ràng.
Nhận định đầu tiên: ngành sản xuất của Trung Quốc không còn nhiều dư địa để tiếp tục tăng trưởng quy mô lớn về khối lượng, và cải thiện cơ bản về chất lượng là lối thoát. Thế giới đang đứng trước những thay đổi sâu sắc với những đột phá lớn về trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, công nghệ sinh học, công nghệ năng lượng mới đang ngày càng gây áp lực lớn lên Trung Quốc. Mô hình tăng trưởng trong quá khứ không còn bền vững và ngành sản xuất của Trung Quốc đang ở một điểm nút lịch sử từ tăng trưởng về số lượng đến cải thiện cơ bản về chất lượng.
Nhận định thứ hai: Mỹ đàn áp và phong tỏa sự phát triển công nghệ cao của Trung Quốc, từ chip đến siêu máy tính, từ thiết bị cao cấp đến phần mềm công nghiệp, không phải là tạm thời, mà mang tính chiến lược. Tổng hợp lại, đó là một giai đoạn lịch sử mà ngành chế tạo của Trung Quốc đang trong thời kỳ cải tiến chiến lược về chất và áp chế chiến lược từ bên ngoài. Để đạt được sự đổi mới, cải tiến và đột phá trong giai đoạn này là nhiệm vụ chiến lược của ngành chế tạo Trung Quốc. Để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chiến lược này, cần chú ý đầy đủ bốn điểm chính sau đây.
Một là cải thiện đáng kể tình trạng và lợi nhuận của các công ty sản xuất. Trong tổng số lợi nhuận của 135 công ty Trung Quốc đại lục lọt vào danh sách Fortune Global 500 vào năm 2021, 47,65% đến từ các ngành điện, ngân hàng, chứng khoán, rượu và bất động sản. Lợi nhuận trung bình của các công ty phi ngân hàng chỉ là 2,3 tỷ đô la Mỹ, bằng một nửa trong số 4,7 tỷ đô la Mỹ của 113 công ty phi ngân hàng ở Mỹ. Nhà sản xuất ô tô SAIC có tỷ suất lợi nhuận bán hàng là 2,7% vào năm 2020, 4,0% của Volkswagen của Đức và 8,3% của Toyota của Nhật Bản. Lợi nhuận không đủ đã ảnh hưởng đến việc đầu tư vào công nghệ và nghiên cứu phát triển của các doanh nghiệp, đồng thời không có lợi cho việc nâng cấp lên sản xuất cao cấp. Hơn nữa, một số lượng lớn các doanh nghiệp vừa và nhỏ sáng tạo có chi phí tài chính cao, một lý do quan trọng là chi phí cho các khoản vay cao hơn so với các nước phát triển, và lãi suất cho vay cao là một nguồn lợi nhuận béo bở cho ngành ngân hàng Trung Quốc. Vì vậy, cần tiếp tục cải cách sâu rộng hệ thống tài chính và thị trường vốn, chuyển từ ảo sang thực ở mức độ sâu hơn, nghiêng về công nghiệp chế tạo và các nền kinh tế thực khác.
Thứ hai là tạo ra một số lượng lớn các nhà lãnh đạo ngành công nghiệp thế giới và các công ty vô địch tiềm ẩn. Ngoại trừ một số công ty như Huawei, các ngành sản xuất lớn của Trung Quốc thiếu các nhà lãnh đạo thế giới. SAIC, một công ty sản xuất ô tô hàng đầu ở Trung Quốc, xếp thứ 60 trong Fortune Global 500 vào năm 2021, trong khi Toyota và Volkswagen lần lượt xếp thứ 9 và thứ 10. Công ty chip bán dẫn lớn nhất của Trung Quốc, SMIC, có doanh số 3,9 tỷ đô la Mỹ vào năm 2020 và doanh số bán hàng của Intel là 77,9 tỷ đô la Mỹ. Quy mô không đủ đã hạn chế nghiêm trọng quy mô đầu tư R&D của các doanh nghiệp Trung Quốc và ngược lại hạn chế sự mở rộng và sức mạnh của họ. Samsung Electronics dự kiến sẽ đầu tư 200 tỷ đô la Mỹ trong ba năm tới để mở rộng hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, chất bán dẫn và các lĩnh vực khác. TSMC cũng sẽ đầu tư 100 tỷ USD. SMIC đã tiết lộ tổng vốn đầu tư dự kiến vào các dự án tương lai khoảng 16,5 tỷ USD. FANUC của Nhật Bản, nhà sản xuất máy công cụ CNC lớn nhất thế giới, vượt xa các công ty máy công cụ hàng đầu như Thượng Hải và Thẩm Dương về quy mô và trình độ kỹ thuật. Do đó, tạo ra một số lượng lớn các nhà lãnh đạo thế giới trong các ngành sản xuất cao cấp chính là một chiến lược then chốt.
Nhiều công ty hàng đầu thế giới có nhiều công nghệ từ các doanh nghiệp vừa và nhỏ, trong số đó có một số lượng lớn các nhà vô địch tiềm ẩn. Năm 2019, có 1.307 công ty vô địch thế giới vô hình ở Đức, 366 ở Mỹ, 220 ở Nhật Bản và 68 ở Trung Quốc. Công nghệ cốt lõi do các công ty vô địch giấu mặt của Đức làm chủ là nền tảng của công nghệ sản xuất mạnh mẽ của Đức. Chúng ta không chỉ phải tạo ra một số công ty lớn hàng đầu thế giới mà còn phải tạo ra một số lượng lớn các doanh nghiệp vừa và nhỏ vô địch.
Thứ ba là thành lập một nhóm các công ty đa quốc gia sản xuất quy mô thế giới của Trung Quốc. Hầu hết tất cả các công ty sản xuất hàng đầu thế giới đều là các công ty đa quốc gia với quy mô toàn cầu. Năm 2020, chỉ số xuyên quốc gia trung bình của 100 công ty lớn nhất của Trung Quốc (do Hội nghị Liên hợp quốc về Thương mại và Phát triển tính toán dựa trên tài sản ở nước ngoài, thu nhập hoạt động ở nước ngoài và tỷ lệ nhân viên ở nước ngoài) là 16,1%. Trong đó, các công ty sản xuất cao nhất là Lenovo 49,8% và Huawei 32%, nhưng chỉ số cho hầu hết các công ty khá thấp. Chỉ số đa quốc gia trung bình của 100 công ty đa quốc gia hàng đầu thế giới năm 2019 là 58,07%. Đặc điểm chung của các nhà sản xuất hàng đầu thế giới là chỉ số xuyên quốc gia khá cao, trong đó General Electric của Mỹ, Toyota của Nhật Bản, Volkswagen của Đức đều chiếm hơn 60%. Một doanh nghiệp chỉ có thể là một trong những doanh nghiệp mạnh nhất thế giới nếu nó có bố cục toàn cầu và tìm kiếm cấu hình tốt nhất của chuỗi cung ứng toàn cầu trong bố cục toàn cầu, đảm bảo nguồn lực tốt nhất, nhân tài tốt nhất, thị trường tốt nhất và tiếp thị tốt nhất.
Thứ tư là tuân thủ môi trường chính sách thông thoáng, cạnh tranh và môi trường sinh thái kinh doanh. Không còn nghi ngờ gì nữa, việc nghiên cứu cơ bản về các công nghệ tiên tiến nhất của thế giới đòi hỏi sự hỗ trợ và tham gia nhiều hơn của chính phủ và chúng ta cần nhiều nỗ lực hơn trên toàn quốc. Tuy nhiên, phát triển như thế nào sau khi thương mại hóa kết quả nên giao cho doanh nghiệp và thị trường. Dù là doanh nghiệp đầu đàn hay doanh nghiệp vô địch vô hình trung, cũng nên được sản xuất trong cuộc cạnh tranh bình đẳng khốc liệt trên thị trường, chứ không nên dựa vào sự phân định, bao cấp của chính phủ. Các công ty đa quốc gia sản xuất tầm cỡ thế giới của Trung Quốc chỉ có thể phát triển và trưởng thành trong một nền kinh tế mở ở trình độ cao.
Cần lưu ý rằng thị trường nội địa khổng lồ của Trung Quốc với triển vọng phát triển rộng lớn và khả năng kinh doanh mạnh mẽ ở nước ngoài không thể bị đánh bại bởi bất kỳ chính trị gia Mỹ nào đang cố gắng ngăn chặn hoặc phân tách Trung Quốc. Chúng ta nên hoàn toàn tin tưởng và kiên quyết thực hiện chính sách lớn của chính phủ trung ương là xây dựng một nền kinh tế trình độ cao và mở, mở cửa cho đất nước và tích cực thu hút tất cả các công ty và nhân tài xuất sắc trên thế giới thành lập các trung tâm R&D và cơ sở sản xuất tại Trung Quốc; đi ra ngoài và đầu tư vào những nơi quan trọng nhất trong chuỗi cung ứng toàn cầu của ngành. Thúc đẩy mạng lưới thương mại tự do của thế giới và sáng kiến ”Vành đai và Con đường” nhằm cạnh tranh, giành vị trí dẫn đầu và tiến dần tới ngôi vị cường quốc ngành chế tạo trên thế giới.
(Tổng Lãnh sự quán Việt Nam tại Nam Ninh)
