Ban Quản trị Trang NGKT trực tuyến trân trọng gửi tới Quý độc giả tóm lược bài phân tích “Làm thế nào Mỹ Latinh có thể lèo lái trong cuộc chiến thương mại Trung – Mỹ” do Americas Quarterly đăng ngày 08/9/2021.
Trong cuộc tranh luận về mối quan hệ Mỹ-Trung và tác động của nó đến các nước Mỹ Latinh, nhiều nhà quan sát nhận thấy một sự thay đổi gần đây. Sau khi Washington và Bắc Kinh đạt được thỏa thuận thương mại “Giai đoạn 1” vào tháng 01/2020, nhiều người cho rằng cuộc chiến thương mại lên đến đỉnh điểm dưới thời chính quyền Trump đã kết thúc một cách hiệu quả. Do đó, thay vào đó, sự chú ý ngày naychuyển trọng tâm sang các vấn đề phi thương mại – những câu hỏi về chiến lược, công nghệ và hệ tư tưởng.
Nhưng sự thật là căng thẳng thương mại chưa bao giờ hoàn toàn biến mất và chúng đáng để xem xét lại vì ít nhất hai lý do: Thứ nhất, đối với phần lớn châu Mỹ Latinh, mối quan hệ ngày càng tăng với Trung Quốc được thúc đẩy hơn hết bởi thương mại và các cân nhắc kinh tế lớn hơn – chứ không phải địa chính trị; Thứ hai, kể từ khi đại dịch bùng phát vào tháng 3/2020, sự gián đoạn chuỗi cung ứng do covid-19 gây ra (bao gồm sự gia tăng lớn về chi phí vận tải quốc tế) và các hạn chế về chính sách thương mại đã một lần nữa gây căng thẳng cho thương mại toàn cầu, với những tác động sâu sắc đến Mỹ Latinh trong ngắn hạnvà lâu dài.
Thương mại giữa Trung Quốc với Mỹ Latinh và Caribe giữ ổn định ở mức xấp xỉ 315 tỷ đô la trong năm 2020, thực tế không thay đổi so với năm 2019. Điều này là đáng chú ý vì đại dịch đã tàn phá xuất khẩu của Mỹ Latinh vào năm 2020, gây ra sụt giảm ước tính 11,3% so với cùng kỳ năm 2019 (bao gồm sự sụt giảm 14,6% trong vận chuyển hàng hóa đến Mỹ). Trong khi đó, Trung Quốc đang phục hồi nhanh chóng nổi bật là ngoại lệ duy nhất trong số các thị trường điểm đến chính của Mỹ Latinh khi ghi nhận mức tăng xuất khẩu lên 2,1% so với cùng kỳ năm 2019. Khả năng phục hồi của thương mại Trung Quốc – Mỹ Latinh tuân theo một quỹ đạo ấn tượng và kéo dài 20 năm từ năm 2000 đến năm 2020. Trong giai đoạn này, thương mại song phương đã tăng hơn 25 lần (từ mức cơ bản thấp là 12 tỷ đô la) và tỷ trọng của Trung Quốc trong tổng thương mại Mỹ Latinh nhân lên gấp 8 lần (từ 1,7% đến 14,4%).
Trái ngược với một số đánh giá, khu vực này chịu ảnh hưởng không đồng đều và không được hưởng lợi từ căng thẳng thương mại Mỹ – Trung. Lợi nhuận chuyển hướng thương mại mà một số nước đạt được (ví dụ như sản xuất đậu tương của Brazil và Mexico) được bù đắp bằng tổn thất trong các lĩnh vực và quốc gia khác.
Đáng chú ý, những bất ổn về nhu cầu, thương mại và đầu tư toàn cầu trong thời kỳ cao điểm của cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung (2018-2019) đã củng cố xu hướng đi xuống của giá hàng hóa (ngoại trừ quặng sắt), cũng như sự trì trệ về khối lượng. Năm 2018, Mỹ và Trung Quốc đã áp thuế đối với hàng hóa trị giá 403 tỷ USD của nhau, bao gồm mức leo thang đáng kể 260 tỷ USD vào tháng 9/2018. Mỹ Latinh đã bị tác động ngay sau đó, mặc dù Tổng thống Trump và Tập Cận Bình đã đạt được thỏa thuận bên lề cuộc họp G20 ở Buenos Aires. Năm 2019, khu vực này đã chứng kiến giá trị xuất khẩu giảm 2,4% so với cùng kỳ năm 2018 cùng sự suy yếu ở hầu hết các quốc gia.
Trong tương lai gần, căng thẳng có thể sẽ kéo dài trong mối quan hệ thương mại song phương lớn nhất thế giới. Chính quyền Trump đã tổ chức 13 vòng đàm phán thương mại chính thức với Trung Quốc trước khi đạt được thỏa thuận thương mại Giai đoạn 1. Trong khi chính quyền Biden bày tỏ nghi ngờ về thỏa thuận này, Hoa Kỳ đã giữ nguyên hầu hết các mức thuế quan đối với Trung Quốc dưới thời Tổng thống Trump. Cho đến nay, thuế suất trung bình giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc vẫn tăng ở mức xấp xỉ 20%, bao gồm hơn 58% hàng hóa thương mại song phương. Song song đó, căng thẳng chính trị Mỹ – Trung cũng không có dấu hiệu lắng xuống. Điều này có thể tiếp tục kìm hãm sự trao đổi và phối hợp song phương trong các lĩnh vực khác, bao gồm cả thương mại.
Tất cả những điều này có ý nghĩa gì đối với Mỹ Latinh và Caribe?
Một cách tiếp cận hướng tới tương lai sẽ tốt hơn cho Mỹ Latinh khi các chính phủ và doanh nghiệp trong khu vực đang cố gắng lèo lái giữa cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung. Dưới đây là một số chính sách và vấn đề chính cần theo dõi trong thời gian tới:
Đối với Hoa Kỳ
Mỹ Latinh và Caribe nên quan sát chặt chẽ hành động và chính sách của Hoa Kỳ liên quan đến Trung Quốc. Ngoài ra, Mỹ Latinh phải thực hiện các bước nhằm giảm thiểu thiệt hại có thể xảy ra do căng thẳng Mỹ-Trung. Diễn biến tiếp theo của các cuộc thảo luận Mỹ-Trung sắp tới về thỏa thuận thương mại Giai đoạn 1. Những nỗ lực của Trung Quốc nhằm tăng cường mua hàng hóa của Mỹ có thể những tác động đối với các nhà xuất khẩu Mỹ Latinh.
Đối với Trung Quốc
Về phía Trung Quốc, tín hiệu chính sách rõ ràng và toàn diện nhất sẽ đến từ diễn đàn cấp bộ trưởng giữa Trung Quốc và CELAC, dự kiến diễn ra vào cuối năm nay. Nhìn về dài hạn, các nhà xuất khẩu Mỹ Latinh cũng nên theo dõi những diễn biến ở Trung Quốc bên ngoài không gian chính sách. Sự thay đổi trong đặc điểm tiêu dùng của Trung Quốc có thể mang lại những cơ hội mới. Đối với một số nước Mỹ Latinh, đa dạng hóa sản phẩm có thể không khả thi hoặc cần thiết ngay lập tức, nhưng đa dạng hóa thị trường luôn phải là ưu tiên để giảm thiểu rủi ro tập trung. Một cách thông minh để đa dạng hóa khỏi Trung Quốc có thể là thông qua Trung Quốc. Khi Sáng kiến Vành đai và Con đường cải thiện cơ sở hạ tầng kết nối ở Trung và Đông Nam Á, chi phí vận chuyển cho các tuyến đường cụ thể từ Mỹ Latinh có thể thấp hơn, do đó tạo điều kiện cho hàng xuất khẩu vào các thị trường mới ngoài Đông Á.
Nhìn chung, hầu hết các nước Mỹ Latinh không mong muốn hoặc không cần phải lựa chọn giữa Mỹ và Trung Quốc khi nói đến thương mại. Theo đó, chiến tranh thương mại cũng là một công cụ hữu ích để hiểu được hành vi và vị thế cân bằng của Mỹ Latinh trong bối cảnh căng thẳng Trung Quốc-Hoa Kỳ ngày càng mở rộng. Về mặt kinh tế và chính trị, căng thẳng khuyến khích khu vực hợp tác với cả hai siêu cường trong các lĩnh vực tương ứng có lợi ích chung thông qua một chiến lược thực tế, chủ động và cụ thể cho từng quốc gia. Trong bối cảnh đại dịch và phục hồi sau đại dịch COVID-19, khu vực này cần tất cả các nguồn lực tăng trưởng và hỗ trợ hiện có.
(Đại sứ quán Việt Nam tại Mexico)
