Ngày 18/8/2021, Bộ Giao thông vận tải Đức tuyên bố rằng họ sẽ thực hiện chuyển đổi tích hợp cơ sở hạ tầng đường sắt, bao gồm 181 dự án. Sau khi hệ thống đường sắt của Đức chuyển đổi, tốc độ tối đa sẽ đạt 300 km/h. Điều này cho thấy Đức sẽ hoạch định lại lộ trình phát triển giao thông vận tải của chính mình. Như chúng ta đã biết, Châu Âu là một khu vực “bị chia cắt”. Nhiều quốc gia có lãnh thổ nhỏ và dân số tương đối nhỏ, và việc xây dựng cơ sở hạ tầng rất khó để tạo ra lợi thế kinh tế theo quy mô. Đức tương đối lớn trong số các nước Châu Âu, nhưng khó có thể so sánh với Trung Quốc và các nước khác về dân số và diện tích đất. Do vậy, mặc dù Đức có công nghệ đường sắt tiên tiến, nhưng khó có thể sử dụng công nghệ đường sắt của Đức trên đất nước mình. Công ty Siemens của Đức xuất khẩu công nghệ đường sắt cao tốc sang Trung Quốc. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Đức đang bán công nghệ đường sắt cao tốc maglev cho chính phủ Trung Quốc. Trung Quốc đã xây dựng mạng lưới đường sắt cao tốc lớn nhất thế giới và đang xây dựng một tuyến đường sắt cao tốc maglev ở Thượng Hải. Điều này là do Trung Quốc có dân số đông và diện tích đất tương đối lớn, việc phát triển đường sắt cao tốc có triển vọng rộng lớn.
Các nước Châu Âu là nơi khai sinh ra nền văn minh công nghiệp và có mạng lưới đường sắt phức tạp. Tuy nhiên, do hạn chế của giao thông đường sắt, chưa thể hiện thực hóa vận tải “điểm – điểm” nên nhiều nước châu Âu chủ yếu dựa vào đường cao tốc để giải quyết vấn đề giao thông. Với sự cải tiến liên tục của công nghệ ô tô và sự cải tiến liên tục của hệ thống quản lý đường cao tốc, các nước Châu Âu đã hình thành một mạng lưới đường cao tốc mở rộng theo mọi hướng. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, các nước Châu Âu nhận thấy chi phí vận chuyển trên đường cao tốc là tương đối cao, xe tải đi và đến các nước đã thực hiện được luồng hàng hóa xuyên biên giới nhưng đồng thời cũng làm tăng chi phí lưu thông. Do đó, liệu có thể nâng cấp và chuyển đổi công nghệ trên nền tảng của hệ thống đường sắt truyền thống để tăng tốc độ vận tải đường sắt hay không đã trở thành một vấn đề quan trọng được các nhà hoạch định ở nhiều nước châu Âu cân nhắc. Bộ Giao thông Vận tải Đức đã quyết định tăng tốc độ vận chuyển đường sắt và cải thiện hệ thống đường sắt Đức, đây là một khởi đầu tốt. Nếu Đức, một quốc gia quan trọng ở châu Âu, bắt đầu chuyển đổi hệ thống đường sắt của riêng mình, thì nước này sẽ dẫn đến các nước láng giềng xây dựng đường sắt cao tốc. Đây chắc chắn là cơ hội hiếm có đối với các nước có công nghệ đường sắt tốc độ cao như Đức, Pháp. Nếu các nước lớn ở Châu Âu như Đức, Pháp xây dựng hệ thống đường sắt cao tốc, thì hệ thống đường sắt cao tốc hiện đại sẽ xuất hiện khắp Châu Âu.
Như chúng ta đã biết, Trung Quốc đã đưa ra sáng kiến BRI với hy vọng xây dựng mạng lưới giao thông lớn nhất thế giới trên lục địa Á-Âu. Hệ thống đường sắt của Trung Quốc đến châu Âu đang hoạt động. Các chuyến tàu tốc hành Trung Quốc – Châu Âu chạy tại Trung Quốc liên tục chuyển hàng Trung Quốc đi Châu Âu và hàng hóa của các nước Châu Âu đến Trung Quốc một cách nhanh chóng. Điều đáng quan tâm là, để tiết kiệm thời gian vận chuyển, một số nước trong khu vực Đông Nam Á đã xin phép Trung Quốc sử dụng hệ thống đường sắt của Trung Quốc để vận chuyển hàng hóa sang các nước châu Âu bằng phương tiện đường sắt. Điều này cho thấy quyết định xây dựng hệ thống đường sắt cao tốc của Trung Quốc là đúng đắn. Việc Trung Quốc hoàn thành hệ thống đường sắt cao tốc lớn nhất thế giới đã đóng một vai trò quan trọng trong việc thể hiện sự kết nối giữa châu Á và châu Âu. Trung Quốc đã vượt qua những trở ngại lớn trong việc xây dựng hệ thống đường sắt cao tốc ở châu Á. Việc Trung Quốc xây dựng hệ thống đường sắt cao tốc ở châu Âu chưa bao giờ khó khăn hơn thế. Trung Quốc đã giúp Indonesia xây dựng hệ thống đường sắt cao tốc từ Jakarta đến Bandung. Hệ thống đường sắt của Trung Quốc đã được kết nối với hệ thống đường sắt của Lào và Việt Nam. Trung Quốc đã bước đầu hình thành mạng lưới đường sắt cao tốc ở châu Á, đặc biệt là khu vực Đông Á. Trong tương lai, mạng lưới đường sắt cao tốc sẽ được tối ưu hóa hơn nữa, hệ thống đường sắt cao tốc sẽ tạo điều kiện cho các nước Châu Á, đặc biệt là một số nước Châu Á không giáp biển, kết nối với thế giới. Mông Cổ đã yêu cầu Trung Quốc xây dựng hệ thống đường sắt. Kazakhstan đã xây dựng một khu ngoại quan ở Liên Vân Cảng, Trung Quốc. Tất cả điều này cho thấy đầy đủ rằng kế hoạch xây dựng đường sắt của Trung Quốc mang lại lợi ích cho các nước Châu Á.
Tuy nhiên, Châu Âu là một thị trường đường sắt tương đối khép kín. Việc xây dựng hệ thống đường sắt ở các nước Châu Âu trước hết xét đến nhu cầu của chính các nước Châu Âu. Lý do tại sao các nước lớn ở Châu Âu như Đức và Pháp cam kết hội nhập kinh tế Châu Âu là để thiết lập một thị trường lớn thống nhất để đảm bảo rằng các sản phẩm của các nước Châu Âu lớn như Đức và Pháp không bị cản trở trong Liên minh Châu Âu. Cả Đức và Pháp đều là những nước có công nghệ đường sắt cao tốc tiên tiến nên sẽ ưu tiên sử dụng công nghệ của Đức và Pháp trong việc xây dựng hệ thống đường sắt cao tốc, nếu Trung Quốc muốn can thiệp thì có thể bán thiết bị đường sắt cao tốc sang các nước Châu Âu hoặc tham gia vào các dự án xây dựng đường sắt cao tốc, song sẽ vấp phải lực cản rất lớn.
Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là Trung Quốc không có cơ hội. Các nước thuộc Liên minh Châu Âu không phải là một khối thống nhất. Các nước Đông Âu gia nhập Liên minh Châu Âu để được “đi xe miễn phí”. Nhưng họ sớm phát hiện ra rằng một hệ thống phân công lao động đặc biệt đã được hình thành ở các nước châu Âu. Các nước Tây Âu như Đức và Pháp bán sản phẩm của họ cho các nước Đông Âu. Trong thị trường rộng lớn của Liên minh Châu Âu, đã có một khoảng cách rõ ràng. Sau khi gia nhập Liên minh Châu Âu, các nước Đông Âu không được hưởng lợi từ hội nhập kinh tế. Do đó, họ đã tìm đến Trung Quốc để cầu cứu, hy vọng rằng Trung Quốc sẽ giúp đẩy nhanh tốc độ xây dựng cơ sở hạ tầng. Đầu tư của Trung Quốc vào các nước Đông Âu đã đạt được những kết quả bước đầu. Công ty Gang thép Hà Bắc của Trung Quốc đã đạt được lợi nhuận khi mua một công ty thép của Serbia. Sản phẩm được bán cho các nước khác trong Liên minh Châu Âu. Liên quan đến các dự án hợp tác xây dựng cơ sở hạ tầng giữa Trung Quốc và các nước Đông Âu, lãnh đạo một số nước Tây Âu đã nảy sinh tâm lý chua chát. Các phương tiện thông tin đại chúng của một số nước Liên minh Châu Âu đã tạo ra những tin đồn nhằm phá hoại sự hợp tác giữa Trung Quốc với các nước Trung và Đông Âu. Ngoài những cân nhắc về địa chính trị, lý do khiến Litva rút khỏi cơ chế hợp tác giữa Trung Quốc với các nước Trung và Đông Âu là nước này hy vọng sẽ làm hài lòng Mỹ và các nước Tây Âu để được hỗ trợ nhiều hơn. Đây là con đường để các nước vừa và nhỏ tồn tại, đồng thời cũng là bài toán nan giải mà Trung Quốc phải đối mặt khi hợp tác với các nước Liên minh châu Âu.
Trung Quốc sẽ tiếp tục tăng cường hợp tác với các nước Đông Âu trong các dự án xây dựng cơ sở hạ tầng để giúp các nước Đông Âu cải thiện cơ sở hạ tầng, nhưng đồng thời Trung Quốc cũng phải xem xét cách thức tăng cường hợp tác với các nước Tây Âu. Xét cho cùng, các nước Tây Âu là đầu tàu của nền kinh tế Châu Âu, và Liên minh Châu Âu đã trở thành đối tác thương mại lớn thứ hai của Trung Quốc.
Đầu tiên, Trung Quốc phải xem xét cải thiện quan hệ với Đức. Thủ tướng Đức sắp rút lui khỏi chính trường, và tình hình chính trị trong nước của Đức đang trở nên phức tạp hơn. Một số đảng cánh hữu và cánh tả ở Đức có thành kiến với Trung Quốc, và họ có thể thay đổi các nguyên tắc và chính sách đã thiết lập của mình trong việc xử lý quan hệ với Trung Quốc. Trung Quốc phải thực hiện các biện pháp hữu hiệu để thuyết phục Đức duy trì hợp tác với Trung Quốc. Sự hợp tác giữa Trung Quốc và Đức là rất quan trọng đối với sự phát triển của nền kinh tế Đức. Trung Quốc có thể xem xét tăng cường mua các sản phẩm của Đức, đồng thời tăng cường hợp tác trong lĩnh vực chuyển đổi công nghệ đường sắt cao tốc. Trước đây, việc Trung Quốc giới thiệu công nghệ đường sắt cao tốc maglev của Đức và xây dựng tuyến đường sắt maglev ở Thượng Hải, Trung Quốc đã gây ra tranh cãi lớn. Cho đến nay, tuyến đường sắt cao tốc maglev được xây dựng ở Đức vẫn thua lỗ. Chính quyền Thượng Hải có đủ tiềm lực tài chính để thu hồi những tổn thất của tuyến đường sắt cao tốc maglev. Tuy nhiên, về lâu dài, đó không phải là giải pháp. Trung Quốc có thể mời các kỹ thuật viên Đức nâng cấp và chuyển đổi công nghệ đường sắt cao tốc maglev hiện có. Bằng cách này, một mặt, hợp tác kỹ thuật có thể được tăng cường, và mặt khác, nó cũng có thể đảm bảo rằng Đường sắt cao tốc Maglev Thượng Hải đạt được lợi nhuận càng sớm càng tốt. Tất nhiên, nếu trong quá trình hợp tác có thể đạt được thỏa thuận và các công ty Trung Quốc tham gia xây dựng đường sắt cao tốc của Đức thì đây sẽ là cơ hội hiếm có cho việc xây dựng đường sắt cao tốc của Trung Quốc và Đức. Trước đây, khi Trung Quốc mời Pháp xây dựng nhà máy điện hạt nhân, hai bên đã cùng nhau hợp tác xây dựng nhà máy điện hạt nhân ở các vùng ven biển Trung Quốc. Trong quá trình xây dựng nhà máy điện hạt nhân, các nhân viên kỹ thuật từ Trung Quốc và Pháp đã làm việc chặt chẽ với nhau để vượt qua hàng loạt khó khăn kỹ thuật. Các kỹ sư và kỹ thuật viên Trung Quốc đã tối ưu hóa hơn nữa thiết kế trong quá trình xây dựng các nhà máy điện hạt nhân, do đó xây dựng các nhà máy điện hạt nhân an toàn nhất trên thế giới. Với công nghệ tiên tiến, Trung Quốc và Pháp cùng nhau xây dựng nhà máy điện hạt nhân cho Vương quốc Anh. Đây là mô hình hợp tác giữa Trung Quốc và các nước thuộc Liên minh Châu Âu. Tất nhiên, trước những thay đổi của sóng gió chính trị ở Anh, chính phủ Đức đã từng buông lời tuyên bố hủy bỏ dự án hợp tác xây dựng nhà máy điện hạt nhân giữa Trung Quốc và Anh. Tuy nhiên, chính phủ Trung Quốc đã bày tỏ quan ngại của mình với chính phủ Anh thông qua nhiều kênh khác nhau, và chính phủ Anh đang xem xét lại việc xây dựng các nhà máy điện hạt nhân. Nếu Trung Quốc và Đức cùng nhau chuyển đổi hệ thống đường sắt maglev Thượng Hải và hình thành một đặc điểm kỹ thuật tiêu chuẩn dựa trên kinh nghiệm tích lũy, thì các nhân viên khoa học và kỹ thuật của Đức và Trung Quốc có thể lần lượt xây dựng hệ thống đường sắt cao tốc maglev cho Đức. Tựu chung lại, miễn là có thể có lãi, thì việc Trung Quốc và Đức xây dựng tuyến đường sắt maglev tốc độ cao là hoàn toàn khả thi.
Thứ hai, Trung Quốc đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực đường sắt cao tốc và có quyền sở hữu trí tuệ của riêng mình. Hệ thống tàu cao tốc Phục Hưng với đầy đủ quyền sở hữu trí tuệ có thể đạt tốc độ 400 km/h, đây là tốc độ vận chuyển đường sắt mà các nước Châu Âu không có. Hệ thống đường sắt cao tốc maglev của Trung Quốc đạt tốc độ 600 km/h. Đây là tốc độ vận chuyển bằng đường sắt mà các nước Châu Âu không có. Trung Quốc có thể giúp các nước Châu Âu xây dựng hệ thống đường sắt cao tốc bằng cách chuyển giao công nghệ. Trước đây, Siemens của Đức đã từ chối chuyển giao công nghệ cho Trung Quốc, dẫn đến việc đấu thầu mua sắm đường sắt cao tốc ở Trung Quốc không đạt kết quả gì. Siemens AG của Đức đã quyết định chuyển giao công nghệ đường sắt tốc độ cao cho Trung Quốc và thu được các đơn đặt hàng lớn trong cuộc đấu thầu và mua sắm đường sắt cao tốc tiếp theo. Trung Quốc có thể chuyển giao quyền sở hữu trí tuệ của Trung Quốc cho Đức và các nước Châu Âu khác, đồng thời chuyển giao công nghệ đường sắt cao tốc có bánh xe 400 km/giờ của Trung Quốc cho Đức, để Đức có thể tăng tốc độ đường sắt cao tốc có bánh xe của riêng mình. Khi cần thiết, Trung Quốc có thể chuyển giao công nghệ hệ thống đường sắt cao tốc maglev 600 km/giờ cho Đức, để Đức có khả năng xây dựng hệ thống đường sắt cao tốc maglev của Châu Âu. Nếu Đức sử dụng cơ chế ra quyết định ở Brussels để thuyết phục các nước Liên minh châu Âu khác xây dựng mạng lưới đường sắt cao tốc maglev giữa các nước Liên minh châu Âu, thì các công ty Trung Quốc chắc chắn sẽ có cơ hội kinh doanh. Tất nhiên, làm thế nào để đảm bảo rằng quyền sở hữu trí tuệ của chính mình được duy trì một cách hiệu quả và hiệu quả trong quá trình đàm phán, và làm thế nào để có được các dự án hợp đồng đường sắt tốc độ cao trong quá trình thay đổi công nghệ trên thị trường là những vấn đề cần được xem xét nghiêm túc.
Nhìn chung, có một tương lai tươi sáng cho việc xây dựng hệ thống đường sắt trên lục địa Á-Âu. Nếu một hệ thống đường sắt cao tốc được xây dựng trên diện tích đất lớn nhất thế giới với tốc độ vận hành 400 km/h thì mối quan hệ kinh tế giữa các nước trong lục địa Á – Âu sẽ khăng khít hơn, sự hội nhập kinh tế của Á – Âu sẽ thay đổi. Trung Quốc nên nắm bắt cơ hội, giống như một số công ty Đức tham gia xây dựng tuyến đường sắt cao tốc của Trung Quốc, và cố gắng đạt được dự án chuyển đổi hệ thống đường sắt cao tốc của Đức.
(Tổng Lãnh sự quán Việt Nam tại Nam Ninh)
