Trước làn sóng phòng vệ thương mại (PVTM) tại nhiều thị trường nước ngoài, doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động tìm hiểu quy định pháp luật, thực tiễn điều tra PVTM của các nước để đảm bảo giữ vững sản xuất và năng lực cạnh tranh.
Thời gian qua, các quốc gia tăng cường áp dụng các biện pháp PVTM. Tính đến tháng 5/2020, Bộ Công Thương đã xử lý 174 vụ việc PVTM do nước ngoài áp dụng với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam, bao gồm 98 vụ việc điều tra chống bán phá giá, 19 vụ việc điều tra chống trợ cấp, 23 vụ việc điều tra chống lẩn tránh và 34 vụ việc tự vệ.
Chỉ riêng 5 tháng đầu năm 2020, Bộ Công Thương đang xử lý 10 vụ việc phòng vệ thương mại do nước ngoài khởi xướng điều tra hàng hóa Việt Nam, đồng thời tiếp nhận xử lý 3 vụ việc có nguy cơ khởi xướng điều tra trong thời gian tới.
Các quốc gia điều tra áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam nhiều nhất bao gồm Mỹ (tổng số 34 vụ việc), Ấn Độ (với 26 vụ việc), Thổ Nhĩ Kỳ (với 21 vụ việc), Canada (15 vụ việc) và Australia (11 vụ việc). Việt Nam đã thu được những kết quả tích cực trong quá trình kháng kiện với thành công 65/151 vụ việc, chiếm tỷ lệ 43%.
Đối với các vụ việc về điều tra chống trợ cấp, Việt Nam đã xử lý thành công các cáo buộc liên quan tới chính sách ưu đãi của Chính phủ, dẫn đến việc trong nhiều vụ việc, cơ quan điều tra kết luận thuế suất chống trợ cấp ở mức trợ cấp không đáng kể. Trong 14 vụ việc điều tra chống trợ cấp đã kết thúc, có 6 vụ việc chấm dứt điều tra và không áp dụng biện pháp chống trợ cấp, chiếm tỷ lệ 43%.
Đối với các vụ việc giải quyết tranh chấp tại WTO, Bộ Công Thương đã phối hợp chặt chẽ với các Bộ,ngành liên quan để tiến hành tham, đàm phán, thỏa thuận song phương, tranh thủ tìm kiếm sự ủng hộ của các nước thành viên khác của WTO, phối hợp với luật sư nghiên cứu các thủ tục pháp lý thực hiện công tác khiếu kiện nước ngoài theo cơ chế giải quyết tranh chấp tại WTO. Nhờ đó, trong 5 vụ Việt Nam tiến hành khiếu nại tại Cơ quan giải quyết tranh chấp của WTO, có 3 vụ đã kết thúc với kết quả tích cực và 2 vụ việc còn lại vẫn đang trong giai đoạn xét xử tại WTO.
Theo Cục trưởng Cục PVTM (Bộ Công Thương) Lê Triệu Dũng, cùng với quá trình hội nhập kinh tế sâu rộng khi tham gia vào rất nhiều Hiệp định thương mại tự do (FTA), nhất là với các FTA có mức độ cắt giảm thuế quan rất cao như Hiệp định Thương mại tự do giữa Liên minh châu Âu (EU) và Việt Nam (EVFTA) thì áp lực cạnh tranh đối với các doanh nghiệp Việt Nam và EU trong một số lĩnh vực cũng sẽ cao hơn. Do vậy, nhu cầu sử dụng các công cụ PVTM sẽ tăng.
Vì vậy, để ứng phó hiệu quả với các vụ việc PVTM của nước ngoài, Bộ Công Thương đã chủ động hỗ trợ doanh nghiệp tăng cường công tác nghiên cứu, dự báo, cảnh báo đối với các biện pháp PVTM áp dụng lên hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam; chủ động làm việc, phối hợp và đấu tranh với các cơ quan điều tra nước ngoài ngay từ giai đoạn điều tra ban đầu để bảo vệ lợi ích chính đáng của các doanh nghiệp Việt Nam để giảm thiểu tác động bất lợi…
Tuy nhiên, ông Lê Triệu Dũng cho rằng, doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam vẫn phải chủ động ứng phó có hiệu quả với các biện pháp PVTM của nước ngoài, cần tìm hiểu quy định pháp luật, thực tiễn điều tra PVTM của các nước. Đặc biệt, phải đa dạng hóa thị trường, thường xuyên tìm kiếm thị trường xuất khẩu mới, đa dạng hóa sản phẩm, tránh tập trung xuất khẩu vào một thị trường, đặc biệt là các thị trường thường xuyên sử dụng công cụ PVTM và đã từng kiện hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam.
Đồng thời, doanh nghiệp Việt cần chuyển dần từ chiến lược cạnh tranh bằng giá sang cạnh tranh bằng chất lượng và thương hiệu; có chiến lược rà soát giá bán một cách phù hợp để tránh bị coi là bán phá giá và phối hợp chặt chẽ với các bạn hàng tại nước sở tại để cập nhật thông tin. Song song với đó, khi đã có thông tin về vụ việc điều tra áp dụng biện pháp PVTM đối với hàng hóa liên quan, doanh nghiệp cần cập nhật tin tức và tích cực tham gia, hợp tác trong quá trình điều tra để tránh việc bị cơ quan chức năng sử dụng số liệu sẵn có bất lợi khi đưa ra kết luận về vụ việc.
Trong bối cảnh xu thế bảo hộ ngày một gia tăng, ông Lê Triệu Dũng nhấn mạnh, cần có cơ chế phối hợp hiệu quả hơn giữa các cơ quan liên quan trong quá trình điều tra như: Phát triển, kết nối hệ thống dữ liệu cập nhật về tình hình xuất nhập khẩu giữa Bộ Công Thương và Tổng cục Hải quan (Bộ Tài chính); theo dõi sát diễn biến về giá, lượng nhập khẩu của một số mặt hàng trọng điểm.
Bên cạnh đó, cần duy trì liên hệ thường xuyên giữa cơ quan quản lý nhà nước và các hiệp hội ngành hàng; cần tăng cường năng lực của cán bộ điều tra, bổ sung nhân lực để đảm bảo hiệu quả của công tác điều tra. Ngoài ra, cần tiếp tục quan tâm, bảo vệ lợi ích chính đáng của các ngành sản xuất trong nước thông qua việc điều tra, áp dụng các biện pháp PVTM trên nguyên tắc công khai, minh bạch, tuân thủ quy định pháp luật và phù hợp với các cam kết quốc tế của Việt Nam.
Gia Thành
