Đại dịch viêm đường hô hấp cấp COVID-19 đã khiến nhiều nước đóng cửa, làm ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng, và dẫn đến tình trạng các khách hàng trên khắp châu Âu đua nhau mua sắm mì ống, thực phẩm đóng hộp và giấy vệ sinh. Tuy nhiên, tại thành phố Zurich của Thụy Sỹ, sự thiếu hụt duy nhất ở các siêu thị không phải là hàng hóa mà chính là các khách hàng mua sắm.
Cách thức ứng phó đặc biệt
Theo phản ánh của Financial Times, Sự gián đoạn chuỗi cung ứng ở Thụy Sỹ chỉ ở mức tối thiểu nhờ chính sách duy trì kho dự trữ chiến lược phòng ngừa khủng hoảng của đất nước. Tính đến năm 2019, Thụy Sỹ với dân số 8,5 triệu người, đã dự trữ 63.000 tấn đường, 160.000 tấn bột mì trắng cho bánh mì, 33.700 tấn dầu ăn (1/5 trong số đó là để trộn salad và mayonnaise), và gần 400.000 tấn thức ăn chuyên dụng cho ngành công nghiệp sữa.
Werner Meier, người đứng đầu Văn phòng cung ứng kinh tế quốc gia, cho biết lịch sử và địa lý của Thụy Sỹ đã ăn sâu vào tư duy chiến lược về chuỗi cung ứng của đất nước trong nhiều thập kỷ. Mặc dù có một số thách thức trong lĩnh vực hậu cần do nhu cầu rất cao, song hiện tại Thụy Sỹ vẫn cung cấp đầy đủ thực phẩm.
Thụy Sỹ phụ thuộc rất nhiều vào nhập khẩu với khoảng 40-50% thực phẩm nhập khẩu, do đó duy trì dự trữ một số hàng hóa là một biện pháp phòng ngừa rất quan trọng. Thụy Sỹ đã thiết kế hệ thống để ngăn chặn nguy cơ hỗn loạn của thị trường trong trường hợp khủng hoảng không lường trước được – chẳng hạn như đại dịch hiện nay.
Là một quốc gia nhỏ không có biển và phụ thuộc vào nhập khẩu, Thụy Sỹ đã thực hiện các biện pháp kể từ thời Trung cổ để đảm bảo cung cấp thực phẩm quan trọng trong trường hợp thiếu hụt nghiêm trọng. Nhưng cho đến Chiến tranh Thế giới thứ nhất, hiến pháp không có bất kỳ điều khoản nào về vấn đề chống rủi ro nguồn cung.
Trong Chiến tranh Thế giới thứ nhất, Thụy Sỹ đã trải qua sự hỗn loạn do thiếu sự chuẩn bị, điều đó buộc chính quyền phải thành lập Cơ quan thực phẩm liên bang chịu trách nhiệm cho tất cả các nhiệm vụ mua sắm.
Trong Chiến tranh Thế giới thứ hai, Thụy Sỹ đã chuẩn bị tốt hơn. Nước này đã sử dụng tất cả các phương tiện kinh tế có sẵn, đặc biệt là kế hoạch Wahlen, được giới thiệu vào năm 1940 để tăng sản xuất nông nghiệp bằng cách sử dụng đất trống. Đầu năm 1955, một luật liên bang mới tập trung rõ ràng vào việc dự trữ bắt buộc áp đặt cho khu vực tư nhân.
Cung cấp hàng hóa và dịch vụ thiết yếu là trách nhiệm của khu vực tư nhân
Một đặc điểm nổi bật của hệ thống Thụy Sỹ là sự tham gia của khu vực tư nhân. Andrin Hauri, nhà nghiên cứu cao cấp về rủi ro và khả năng phục hồi tại Trung tâm Nghiên cứu An ninh của ETH Zurich cho biết, đảm bảo an ninh trong việc cung cấp hàng hóa và dịch vụ thiết yếu trước hết là trách nhiệm của khu vực tư nhân.
Thụy Sỹ tuy không có kho dự trữ trung tâm nhưng thay vào đó, hàng hóa được dự trữ trong kho của các doanh nghiệp phân phối trên toàn quốc. Hơn 250 nhà quản lý cấp cao tại các công ty Thụy Sỹ cập nhật báo cáo tình hình lên Văn phòng cung ứng kinh tế quốc gia về các ngành công nghiệp của họ và phối hợp để tăng cường chuỗi cung ứng.
Trách nhiệm chủ yếu thuộc về khu vực tư nhân, không phải là chính quyền. Ví dụ, một nhà nhập khẩu xăng dầu sẽ được pháp luật yêu cầu lưu trữ một số lượng hàng hóa mà có thể cần để sử dụng khẩn cấp. Điều này tránh sự cần thiết phải xây dựng kho dự trữ lớn ở một địa điểm.
Sự phối hợp chặt chẽ với khu vực tư nhân mang lại lợi thế rất lớn cho Chính phủ Thụy Sỹ. Dự trữ có thể sẵn sàng được đưa vào chuỗi cung ứng bất cứ lúc nào với chi phí thấp. Đổi lại, Thụy Sỹ tài trợ chi phí lưu trữ của các công ty thông qua một quỹ dự trữ do tổ chức Reservesuisse quản lý. Chi phí quản lý các khoản dự trữ tối thiểu này vào khoảng 14 CHF (13,70 USD) trên mỗi người dân mỗi năm.
Bên cạnh đó, niềm tin của công chúng vào chính quyền là tương đối cao, ít người cảm thấy hoảng loạn và đổ xô đi mua hàng hóa. Người Thụy Sỹ được khuyên nên có 9 lít nước đóng chai mỗi người, đủ thực phẩm trong một tuần, bếp ga, radio, nến, giấy vệ sinh, một số thuốc men và tiền mặt.
Chính phủ Thụy Sỹ khuyến khích dự trữ trong nước bắt đầu từ năm 1968. Các nhà lập pháp Thụy Sỹ đã cập nhật kế hoạch dự phòng và chiến lược dự trữ vào năm 2016, khi Bern ngày càng lo ngại về sự mong manh của chuỗi cung ứng hiện đại.
Rủi ro, trách nhiệm và sự phân tích thường xuyên
Tuy nhiên, không có hệ thống nào là hoàn hảo. Nhà nghiên cứu Hauri cho rằng việc dự trữ bắt buộc chỉ có ích nếu hàng hóa đúng với số lượng được yêu cầu và đúng nghĩa vụ. Điều đó đòi hỏi phải có sự phân tích kỹ lưỡng và thường xuyên.
Trong một số lĩnh vực quan trọng, Thụy Sỹ cũng giống như các nước láng giềng, đã thất bại trong việc dự trữ máy thở. Ngay cả trước khi đại dịch COVID-19 bùng phát, các nhà chức trách Thụy Sỹ đã biết rằng lượng dự trữ máy thở sẽ không đủ. Quốc gia này cần gấp bốn lần số lượng hiện có trong ba tháng tới.
Bộ trưởng Y tế Alain Berset nói rằng khả năng áp dụng các biện pháp thắt chặt giống như ở Pháp hoặc Tây Ban Nha chưa bao giờ được loại trừ hoàn toàn đối với Thụy Sỹ, nếu tình hình trở nên tồi tệ hơn. Ông Berset cho rằng cuộc khủng hoảng COVID-19 sẽ không kết thúc vào giữa tháng 5. Sẽ là sai lầm khi cho rằng dịch bệnh sẽ tấn công, qua đi, rồi biến mất. Các chuyên gia nhận định dịch bệnh do virus SARS-CoV-2 sẽ đeo bám và giải pháp duy nhất là phát triển vắc-xin và sẽ mất nhiều thời gian. Ông kêu gọi người dân Thụy Sỹ duy trì cách sống linh hoạt và khiêm tốn.
Khoa Miễn dịch tại Bệnh viện Đại học ở Bern đã nghiên cứu vắc-xin từ tháng 1/2020. Trưởng khoa Martin Bachmann hiện đang kêu gọi một quy trình phê duyệt đơn giản hóa để cho phép sản xuất vắc-xin càng nhanh càng tốt.
Trong khi đó, Peter Burkhard, nhà miễn dịch học có phòng thí nghiệm tư nhân ở bang Basel City, cũng đã phát triển tiền thân của vắc-xin COVID-19, đã được thử nghiệm trên động vật và hiện ông đang tự mình thử nghiệm. Ông Burkhard hy vọng điều này sẽ đẩy nhanh quá trình chứng nhận. Không đợi cho đến khi các thí nghiệm trên động vật được hoàn thành, ông tự tiêm thí nghiệm vắc-xin cho mình. Và trong vòng 4 tuần ông sẽ có thể chứng minh vắc-xin cũng tạo ra được kháng thể ở người.
Nhà nghiên cứu Burkhard cũng nói lên cảm tưởng cho dù biết rủi ro nhiễm bệnh khi tự thử nghiệm chính mình: “Phải có vắc-xin càng sớm càng tốt! Bởi càng lâu bao nhiêu thì càng có thêm nhiều người chết bấy nhiêu”. Lời phát biểu của ông đã gây nên sự xúc động cao độ cho hàng nghìn trái tim người dân Thụy Sỹ.
Tố Uyên
