Ngày 26/6, nhóm các nước châu Phi gồm 43 quốc gia đã đưa ra tuyên bố phản đối quyền phủ quyết của Mỹ trong WTO, chính thức gia nhập danh sách các quốc gia đang tìm cách chấm dứt quyền phủ quyết của Mỹ trong cơ quan phúc thẩm của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Như vậy, hiện nay có 114 quốc gia đang kêu gọi chấm dứt ngay lập tức quyền phủ quyết của Mỹ.
Mỹ đang ngăn chặn việc bổ nhiệm mới các thành viên của Cơ quan phúc thẩm WTO là tòa án thương mại hàng đầu thế giới, vì cho rằng cơ quan này đã không làm đúng vai trò của mình, phá vỡ các quy tắc tố tụng. Các nhà phê bình cho rằng Tổng thống Mỹ Donald Trump muốn vô hiệu hóa cơ quan phúc thẩm giải quyết tranh chấp vì một số phán quyết đi ngược lại thuế quan của Mỹ. Trước đây, hầu hết các quốc gia châu Phi đều im lặng về vấn đề này. Mặc dù sự thay đổi về số học sẽ không ảnh hưởng đến việc sử dụng quyền phủ quyết của Mỹ, nhưng điều đó phần nào cho thấy Washington đang ngày càng bị cô lập trong vị thế của mình.
Cơ quan phúc thẩm WTO cần ít nhất ba thành viên để nghe từng kháng cáo trong các tranh chấp thương mại quốc tế. Nhưng sau khi hết nhiệm kỳ của các thẩm phán vào ngày 11/12 năm nay, cơ quan này sẽ chỉ còn một thành viên, nghĩa là các quốc gia có thể tránh được việc thực thi thương mại vì bất kỳ tranh chấp kháng cáo nào cũng không có cơ quan ra phán quyết. Trong tuyên bố đưa ra, nhóm các nước châu Phi nhận thức sâu sắc rằng cần có một giải pháp khẩn cấp để đảm bảo hoạt động hiệu quả của Cơ quan phúc thẩm WTO như một diễn đàn hợp pháp, nơi tất cả các thành viên có thể thực hiện cơ hội bình đẳng trong việc thực thi các quyền. Do đó, kêu gọi các thành viên WTO tham gia cách tiếp cận dựa vào giải pháp và kêu gọi các thành viên bổ sung kịp thời các thẩm phán mới ngay lập tức.
Trong số hàng chục quốc gia của châu Phi, chỉ có Nam Phi, Morocco, Ai Cập và Tunisia đã trực tiếp tham gia vào tranh chấp trong số 584 tranh chấp được đưa ra WTO kể từ khi tổ chức này được thành lập năm 1995. Các chuyên gia thương mại cho rằng hệ thống tranh chấp hỗ trợ toàn bộ WTO và sẽ có rất ít điểm trong việc đàm phán các quy tắc mới nếu không có cơ chế thực thi hiệu quả.
Các nước châu Phi hầu như vắng mặt trong cuộc tranh luận, vì chỉ có 5 nước đã ký một bản kiến nghị 76 quốc gia thường xuyên được nêu ra tại các cuộc họp giải quyết tranh chấp hàng tháng của WTO. Nhóm châu Phi cũng đề xuất một số thay đổi quy tắc để đảm bảo hệ thống tiếp tục hoạt động. Một số quy tắc trong đó tương tự như các đề xuất đến từ Liên minh châu Âu. Nhóm đã đề xuất tăng số lượng thành viên của Cơ quan phúc thẩm từ 7 lên 9 người, đưa ra các điều khoản nhiệm kỳ 7 năm, cho phép các thành viên hoàn thành các vụ kiện đang diễn ra trong hai năm sau khi các nhiệm kỳ của họ kết thúc và cho họ thêm thời gian để hoàn thành mỗi vụ kiện. Nhóm châu Phi cũng đề xuất tự động đưa ra lựa chọn một thẩm phán mới ít nhất ba tháng trước khi thẩm phán đương nhiệm hết nhiệm kỳ./.
Việt Minh/congthuong.vn
