Gần như chắc chắn kinh tế thế giới sẽ chững lại vào năm 2019 tới. Có nhiều lý do. Trước tiên, nước Mỹ đã đạt tình trạng việc làm tốt nhất với tỷ lệ thất nghiệp thấp nhất (dưới 4%) và tỷ lệ người dân trong độ tuổi lao động đi xin việc làm không tăng. Khi người Mỹ đã có đầy đủ việc làm, thì việc tạo công ăn việc làm cũng như tăng trưởng giảm đi.
Trong khu vực đồng ơ rô, mặc dù tỷ lệ thất nghiệp vẫn rất cao, nhưng các doanh nghiệp vẫn khó khăn trong việc tuyển người, điều này sẽ kìm hãm việc tạo việc làm cũng như hoạt động sản xuất. Hơn nữa, việc giá dầu có thể tiếp tục tăng tác động tiêu cực tới nhu cầu nội địa do sức mua của người làm công ăn lương giảm.
Các nước mới nổi từ đầu năm 2018 cũng gặp cảnh vốn «đội nón ra đi» do các nhà đầu tư muốn chuyển hướng sang Mỹ. Điều này làm suy yếu nền kinh tế các nước này với việc đồng tiền của họ mất giá và lạm phát tăng cao làm giảm sức mua của người tiêu dùng.
Cuối cùng, Trung Quốc đã bão hòa về nhu cầu hàng hóa có giá trị sử dụng lâu dài sau một thời gian tăng trưởng mạnh : hiện nay tại nước này việc mua xe hơi, đầu tư của các doanh nghiệp, tiêu dùng cũng như xây dựng nhà ở đều đã ngừng trệ.
Rõ ràng tăng trưởng kinh tế thế giới sẽ chững lại, nhưng năm 2019 sẽ là sự chuyển tiếp từ tăng trưởng cao sang tăng trưởng vừa nhưng ổn định (điều mà người ta thường gọi là “hạ cánh nhẹ nhàng”) hay sẽ là suy thoái, thậm chí khủng hoảng ?
Trong quá khứ, chưa bao giờ có tình trạng “soft landing”. Khi tỷ lệ thất nghiệp trở về mức thấp thì ngay sau đó là suy thoái. Ngày nay chúng ta có thể tránh được tình trạng này không ? Cần phải xem xét là điều gì đã kéo theo suy thái và khủng hoảng trong quá khứ.
Trước tiên đó là lạm phát và tăng lãi suất. Nhưng hiện nay lạm phát tại Mỹ ở mức thấp, tại khu vực đồng ơ rô và Trung Quốc cũng ở mức tăng yếu. Thậm chí nếu Cục dự trữ liên bang Mỹ muốn bình thường hóa chính sách tiền tệ với lạm phát thấp, thì lãi suất cũng sẽ không quá cao. Do vậy khó có khả năng lãi suất tăng dẫn đến khủng hoảng toàn cầu.
Tiếp đến là tình hình tại các nền kinh tế mới nổi : đối diện với tình trạng vốn “đội nón ra đi”, các nước này mà thâm hụt thương mại cao (Argentina, Brasil, Thổ Nhĩ Kỳ, Ấn Độ, Nam Phi, Indonesia…) đang rất khó khăn. Nhưng nếu tính đến sức nặng kinh tế của những nước này, thì những điều phiền muộn của họ cũng khó có thể làm nổ ra khủng hoảng toàn cầu.
Cuối cùng là vấn đề nợ và giá cổ phiếu. Trong các nước OECD, nợ tư đã giảm từ 10 năm nay, nhưng nợ công đã tăng nhiều. Tuy nhiên, khủng hoảng nợ công chỉ có thể xảy ra khi lãi suất tăng cao quá cao và các ngân hàng trung ương chấp nhận khủng hoảng. Đây là điều rất khó xảy ra.
Cũng phải xem xét đến giá các cổ phiếu. Trong toàn bộ các cổ phiếu (tài chính và bất động sản) và toàn bộ các khu vực, đáng ngại nhất là thuộc về các cổ phiếu Mỹ. Bởi vì trong năm 2018, trên thị trường chứng khoán Mỹ có cả việc các doanh nghiệp mua lại ồ ạt các cổ phiếu (1.000 tỷ USD) và việc những người không sống tại mua cổ phiếu, do vậy giá trị các cổ phiếu Mỹ đã tăng đáng kể, nhất là cổ phiếu của các doanh nghiệp công nghệ. Có thể thị trường chứng khoán thế giới sẽ sụt giảm mạnh xuất phát từ Mỹ như đã từng xảy ra thời kỳ suy thoái 2000 – 2001. Dường như sự mất cân bằng tài chính lớn nhất là liên quan tới thị trường chứng khoán ở Mỹ nơi mà chắc chắn cổ phiếu của các doanh nghiệp công nghệ là bong bóng.
Bài phân tích của Patrick Artus, kinh tế trưởng và thành viên Hội đồng điều hành ngân hàng tài chính Natixis của Pháp, đăng trên Les Echos ngày 9/11/2018, do ĐSQ VN tại Pháp tổng hợp.
