Chiều 25/6, Hội đồng Bộ trưởng châu Âu đã thông qua hai hiệp định về thương mại (EVFTA) và đầu tư (IPA) với Việt Nam, mở đường cho việc ký kết các hiệp định này và kết thúc tiến trình. Hiệp định sẽ được chính thức ký kết vào ngày 30/6 tại Hà Nội. Bộ trưởng Công Thương Trần Tuấn Anh đã có cuộc trả lời báo chí về những vấn đề liên quan đến Hiệp định này.
Thưa Bộ trưởng, xin ông điểm lại một số dấu mốc quan trọng nhất trong quá trình Việt Nam và EU đàm phán Hiệp định EVFTA?
Tháng 10 năm 2010, Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EVFTA) đã được Thủ tướng Chính phủ Việt Nam và Chủ tịch Liên minh châu Âu (EU) đã đồng ý khởi động đàm phán và đến tháng 6 năm 2012 thì hai bên đã chính thức khởi động đàm phán.
Trải qua nhiều cuộc họp cấp Bộ trưởng, phiên họp cấp Trưởng đoàn đàm phán và các phiên họp cấp kỹ thuật chính thức và không chính thức với rất nhiều nỗ lực, vào tháng 12 năm 2015, hai bên đã kết thúc đàm phán và bắt đầu khởi động tiến trình rà soát pháp lý để chuẩn bị cho việc ký kết Hiệp định.
Tuy nhiên, vào tháng 9 năm 2017, EU đã đề nghị Việt Nam tách riêng nội dung bảo hộ đầu tư và cơ chế giải quyết tranh chấp giữa Nhà nước với nhà đầu tư (ISDS) ra khỏi Hiệp định EVFTA thành một hiệp định riêng do phát sinh một số vấn đề mới liên quan đến thẩm quyền phê chuẩn các hiệp định thương mại tự do của EU hay từng nước thành viên.
Theo đề xuất này, EVFTA sẽ được tách thành hai hiệp định riêng biệt, bao gồm: Hiệp định Thương mại tự do là toàn bộ nội dung EVFTA hiện nay nhưng phần đầu tư sẽ chỉ bao gồm tự do hóa đầu tư trực tiếp nước ngoài. Với Hiệp định này, EU có quyền phê chuẩn và đưa vào thực thi tạm thời; Hiệp định Bảo hộ đầu tư bao gồm nội dung bảo hộ đầu tư và giải quyết tranh chấp đầu tư (IPA). Hiệp định IPA phải được sự phê chuẩn của cả Nghị viện Châu Âu và của Nghị viện các nước thành viên thì mới có thể thực thi.
Tháng 6 năm 2018, Việt Nam và EU đã chính thức thống nhất việc tách riêng EVFTA thành hai hiệp định gồm Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA) và Hiệp định Bảo hộ đầu tư (IPA) cũng như kết thúc toàn bộ quá trình rà soát pháp lý Hiệp định EVFTA đồng thời thống nhất toàn bộ các nội dung của Hiệp định IPA. Ngày 17 tháng 10 năm 2018, Ủy ban châu Âu đã chính thức thông qua EVFTA và IPA.
Ngày 25/6/2019, Hội đồng châu Âu phê duyệt cho phép ký các Hiệp định. Theo đó, Cao ủy về Thương mại của EU bà Cecilia Malmström và Bộ trưởng phụ trách về Kinh doanh, Thương mại và Doanh nghiệp của Rumani ông Stefan-Radu Oprea sẽ thay mặt EU, Bộ trưởng Công Thương Việt Nam sẽ thay mặt Chính phủ Việt Nam ký các hiệp định này tại Hà Nội và Chủ nhật 30/6/2019.
EVFTA là một trong số những hiệp định thế hệ mới mà Việt Nam đã ký kết. Hơn thế nữa, Việt Nam lại là nước ASEAN thứ 2 (sau Singapore) mà EU có FTA. Điều này có ý nghĩa như thế nào đối với tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam và quan hệ hợp tác giữa Việt Nam – EU nói riêng, thưa Bộ trưởng?
Với kết quả đàm phán đã đạt được, cam kết mở cửa thị trường mạnh mẽ trong Hiệp định EVFTA chắc chắn sẽ thúc đẩy quan hệ thương mại song phương Việt Nam và EU một cách toàn diện và sâu sắc hơn.
Trong lĩnh vực thương mại hàng hóa, gần như toàn bộ 100% biểu thuế và kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU sẽ được xóa bỏ thuế nhập khẩu sau một lộ trình ngắn (tối đa là 7 năm). Cho đến nay, đây là mức cam kết cao nhất mà một đối tác dành cho ta trong các hiệp định FTA đã được ký kết. Do vậy, khi đưa vào thực thi, EVFTA sẽ là cú hích rất lớn cho cho xuất khẩu của Việt Nam, giúp đa dạng hóa thị trường và mặt hàng xuất khẩu, đặc biệt là các mặt hàng nông, thủy sản cũng như những mặt hàng Việt Nam vốn có nhiều lợi thế cạnh tranh.
Bên cạnh đó, những cam kết dành đối xử công bằng, bình đẳng, bảo hộ an toàn và đầy đủ cho các khoản đầu tư và nhà đầu tư của nhau trong Hiệp định IPA cũng sẽ góp phần tích cực vào việc xây dựng môi trường pháp lý và đầu tư minh bạch, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, từ đó Việt Nam sẽ thu hút nhiều hơn nhà đầu tư đến từ EU và các nước khác.
Với quy mô và tiềm năng của EU, Việt Nam có cơ hội trở thành địa bàn thu hút mạnh đầu tư của EU và là điểm trung chuyển, kết nối các hoạt động thương mại – đầu tư của EU tại khu vực ASEAN. Tác động này sẽ được cộng hưởng mạnh mẽ khi Cộng đồng kinh tế ASEAN được thực hiện cũng như với việc ta đã và đang thực hiện các Hiệp định FTA quan trọng như FTA với Liên minh Kinh tế Á – Âu, với Hàn Quốc, hay Hiệp định CPTPP.
Xin Bộ trưởng cho biết các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam sẽ được hưởng lợi ích gì từ Hiệp định EVFTA?
Với kết quả đạt được, cam kết mở cửa thị trường mạnh mẽ trong Hiệp định EVFTA chắc chắn sẽ thúc đẩy quan hệ thương mại Việt Nam – EU, giúp mở rộng hơn nữa thị trường cho hàng xuất khẩu, đặc biệt là những sản phẩm mà ta có thế mạnh như dệt may, giày dép, nông sản (kể cả gạo, đường, mật ong, rau, củ, quả, v.v), thủy sản, đồ gỗ của Việt Nam và máy móc, thiết bị, ô tô, xe máy, đồ uống có cồn, một số loại nông sản của EU. Có thể nói 100% hàng xuất khẩu của Việt Nam sang EU sẽ được xóa bỏ thuế nhập khẩu khi xuất sang EU ngay sau khi Hiệp định có hiệu lực hoặc sau một lộ trình ngắn. Đây có thể coi là mức cam kết cao nhất mà Việt Nam đạt được trong các Hiệp định FTA đã được ký kết cho tới nay. Điều này càng có ý nghĩa khi hiện nay, mới chỉ hơn 42% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU được hưởng mức thuế 0% theo Chương trình ưu đãi thuế quan phổ cập (GSP). Tuy nhiên, thời gian tới, khi Việt Nam đạt đến trình độ phát triển kinh tế nhất định thì GSP sẽ không còn nữa. Nếu FTA không có hiệu lực sớm thì sẽ rất khó khăn cho doanh nghiệp Việt Nam cạnh tranh ở thị trường EU.
Theo Bộ trưởng, sau khi ký kết EVFTA, các doanh nghiệp Việt Nam phải làm gì để phát huy hiệu quả những thuận lợi mà EVFTA mang lại? Bộ Công Thương sẽ có kế hoạch cụ thể như thế nào trong thời gian tới?
Hiệp định EVFTA chắc chắn sẽ mở ra nhiều cơ hội về thương mại, đầu tư, hợp tác mới cho doanh nghiệp hai bên. Đối với doanh nghiệp Việt Nam, trong quá trình đàm phán, Đoàn đàm phán đã tích cực cung cấp đầy đủ thông tin cũng như tham vấn ý kiến của các hiệp hội doanh nghiệp với mong muốn kết quả đàm phán phải đáp ứng được tốt nhất lợi ích của doanh nghiệp. Trong quá trình này, một số hiệp hội như dệt may, da giày, thủy sản và nhiều doanh nghiệp khác đã thể hiện sự quan tâm đặc biệt.
Tuy nhiên, có sự khác biệt về sự chuẩn bị giữa các doanh nghiệp. Các doanh nghiệp lớn dường như có sự chuẩn bị tốt hơn so với các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Các doanh nghiệp xuất khẩu dường như tích cực hơn so với các doanh nghiệp phải chịu cạnh tranh từ EU sau khi Hiệp định được ký kết.
Do đó, để khai thác được tối đa lợi ích mà hiệp định này mang lại, các doanh nghiệp của chúng ta, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, cần chủ động nghiên cứu thông tin để có sự chuẩn bị tích cực. Việc chuẩn bị nên được tiến hành toàn diện từ nghiên cứu cơ hội, thách thức của thị trường EU đến các giải pháp như nâng cao chất lượng, mẫu mã sản phẩm; phát huy lợi thế cạnh tranh, tăng hiệu suất, v.v. Cần lưu ý là để tận dụng được ưu đãi từ Hiệp định, doanh nghiệp cần đảm bảo sản phẩm của mình đáp ứng yêu cầu về quy tắc xuất xứ, về tiêu chuẩn kỹ thuật và về vệ sinh an toàn động thực vật của EU.
Việt Nam đã có quá trình dài trong hội nhập kinh tế quốc tế, quá trình hội nhập là quá trình học hỏi, giữa khâu xây dựng chính sách về hội nhập, gắn với việc phục vụ lợi ích cho người dân, doanh nghiệp tạo điều kiện cho phát triển xã hội bền vững.
Bộ Công Thương sẽ triển khai, quyết định của Thủ tướng Chính phủ để phê duyệt kế hoạch Chương trình hành động tổng thể để cung câp thông tin tuyền truyền phố biến đến toàn thể cộng đồng người dân, doanh nghiệp hiểu toàn diện về EVFTA, cả thuận lợi và thách thức.
Từ kế hoạch hành động trên, tiếp tục, xây dựng kế hoạch tổ chức thực thi, nội lực hóa, xây dựng hoàn thiện văn bản quy phậm pháp luật cho phù hợp với cam kết hội nhập mà chúng ta đã ký kết đã cam kết.
Với trách nhiệm quản lý của các Bộ, ngành, việc cam kết thực hiện không chỉ dừng lại ở trong pháp luật mà còn tiếp tục trong quá trình điều hành, quản trị kinh tế, các kế hoạch tổ chức tái cơ cấu các ngành kinh tế, nâng cao hiệu quả của quản lý nhà nước, cải thiện môi trường kinh doanh, gắn chặt với cam kết hội nhập.
Hiệp định EVFTA hướng tới phát triển bền vững và tiêu chuẩn cao về lao động, vậy lĩnh vực năng lượng tái tạo sẽ mở ra cơ hội như thế nào cho Việt Nam, thưa Bộ trưởng?
Trong các nội dung của các chương của hiệp định EVFTA có nhiều nội dung hàm chứa các yêu cầu về cải cách để hướng tới sự phát triển bền vững trong không chỉ về kinh tế, môi trường mà cả xã hội… Trong đó, năng lượng nhất là năng lượng sạch không chỉ là mục tiêu chung của Việt Nam và EU mà cũng là những định hướng quan trọng của Chính phủ Việt Nam trong nỗ lực của mình để hướng tới phát triển xanh và bền vững. Chính vì vậy, Việt Nam cũng chính là một trong các quốc gia đi đầu trong việc cam kết các nội dung về bảo vệ môi trường.
Thời gian qua chúng ta đã chứng kiến sự tham gia rất mạnh mẽ của nhiều doanh nghiệp trong liên minh châu Âu về các dự án năng lượng sạch tại Việt Nam. Bằng hai hiệp định thương mại này, Bộ Công Thương tin tưởng sự phát triển về năng lượng sạch và năng lượng xanh ở Việt Nam sẽ có bước phát triển mạnh mẽ trong thời gian tới, tạo nền tảng quan trọng để Việt Nam tiếp tục bảo vệ môi trường cũng như duy trì các định hướng quan trọng để phát triển bền vững.
(Hường – Cương/baocongthuong.vn)
