Vốn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam vẫn đang tăng trưởng mạnh mẽ, nhưng thực tế là không phải dự án nào cũng đầu tư, kinh doanh hiệu quả và đóng góp tích cực cho kinh tế – xã hội Việt Nam. Bởi vậy, bài toán hiện nay là làm sao lựa chọn được dự án tốt và tối ưu hóa được lợi ích dòng vốn quý giá này.
Bài 3: “Lọc” từ đầu vào để có được dự án tốt
Một bộ tiêu chí để lựa chọn các dự án FDI đã được Bộ Kế hoạch và Đầu tư trình Chính phủ, với kỳ vọng sẽ có đủ công cụ kiểm soát và nâng cao chất lượng dòng vốn FDI.
Hai dự án, hai số phận
Hơn một tháng trước, Dự án 1,32 tỷ USD của Tập đoàn LEGO (Đan Mạch) đã được Bình Dương trao chứng nhận đăng ký đầu tư. Dự án ngay lập tức được lấy làm ví dụ điển hình cho một xu hướng đầu tư mới – đầu tư xanh, trong bối cảnh các cam kết đưa phát thải ròng về ‘0’ vào năm 2050 đã được nhiều nước đưa ra, bao gồm Việt Nam, tại Hội nghị COP26.
Lý do rất dễ hiểu, bởi nhà máy ở Việt Nam chính là nhà máy trung hòa carbon đầu tiên của LEGO trên toàn cầu. Dự án này được chào đón không chỉ vì có quy mô lớn, mà hơn hết, đó là một dự án “xanh”, điều mà Việt Nam trông chờ lâu nay.
Trong khi đó, cách đây ít năm, Vĩnh Phúc thẳng tay từ chối dự án 300 triệu USD của Tập đoàn TAL. Đó là một khoản vốn không nhỏ, nhưng lý do Vĩnh Phúc từ chối, đó là dự án của TAL là trong lĩnh vực dệt nhuộm và có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường.
“Thực ra, chúng tôi không đặt ra các tiêu chí để nói ‘không’ với các dự án, mà từ nhiều năm trước, đã đưa ra các tiêu chí để lựa chọn đầu tư. Đó là dự án đó phải thân thiện với môi trường, mang hàm lượng công nghệ cao, suất đầu tư cao và giúp nâng cao mức sống của người dân”, ông Nguyễn Xuân Phương, Trưởng ban Quản lý các khu công nghiệp tỉnh Vĩnh Phúc cho biết.
Lựa chọn dự án tốt, nên như báo cáo của Bộ Tài chính, các dự án FDI ở Vĩnh Phúc đã đạt hiệu quả cao trong hoạt động sản xuất – kinh doanh.
Tương tự, ở khu vực phía Bắc, Bắc Ninh là một trong những tỉnh đi đầu về thu hút FDI trong những năm gần đây. Các dự án quy mô lớn như Samsung, Canon, Goertek… không chỉ giúp chuyển đổi cơ cấu kinh tế, mà còn đưa Bắc Ninh trở thành một trong những địa phương đứng đầu cả nước về giá trị sản xuất công nghiệp và xuất nhập khẩu…
“Thời gian qua, chúng tôi đã kiên định thực hiện tiêu chí ‘hai ít, ba cao’ trong thu hút đầu tư. Hai ít là sử dụng ít lao động và đất đai; ba cao là suất vốn đầu tư cao, hiệu quả kinh tế cao và công nghệ cao”, ông Nguyễn Quang Thành, Phó giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư Bắc Ninh nói.
Tất nhiên, cùng với việc đưa ra các tiêu chí này, để thu hút đầu tư, Bắc Ninh còn thực hiện cả 5 sẵn sàng, đặc biệt là sẵn sàng về mặt bằng, nhân lực, cũng như luôn hỗ trợ tích cực cho nhà đầu tư.
Trong khi đó, Bà Rịa – Vũng Tàu từ nhiều năm nay cũng đã tuân thủ chặt chẽ các tiêu chí lựa chọn dự án đầu tư mà mình đặt ra. Là một tỉnh có lợi thế về phát triển du lịch, Bà Rịa – Vũng Tàu càng coi trọng hơn các yếu tố về môi trường và từng từ chối dự án có quy mô vốn tới 1 tỷ USD chỉ vì lo ngại ảnh hưởng đến môi trường.
“Các cơ quan chức năng của tỉnh đã thể hiện quyết tâm cao trong việc đổi mới chính sách về FDI. Nhờ đó, chất lượng, hiệu quả các dự án nâng lên rõ rệt, góp phần vào sự phát triển kinh tế của tỉnh và giải quyết việc làm, thu nhập ổn định cho hàng ngàn lao động”, ông Nguyễn Anh Triết, Trưởng ban Quản lý các khu công nghiệp Bà Rịa – Vũng Tàu cho biết.
Rất nhiều địa phương đã chủ động đặt ra tiêu chí để lựa chọn dự án FDI như vậy và điều đó đã mang lại hiệu ứng tích cực. Tuy vậy, việc thiếu vắng một “bộ lọc” mang tính chất định lượng, cụ thể, áp dụng chung trong cả nước khiến cho chất lượng dòng vốn FDI chưa được như kỳ vọng.
 |
| Việc lựa chọn được dự án có vốn đầu tư nước ngoài tốt tất yếu sẽ mang lại hiệu quả cao trong hoạt động sản xuất – kinh doanh. |
Xây bộ lọc chuẩn để đón dự án chất lượng
Chuyện có hơn 16.000 doanh nghiệp FDI có số lỗ lũy kế trên báo cáo tài chính, tính đến hết năm 2020, theo báo cáo của Bộ Tài chính, chỉ là một trong những ví dụ tiêu biểu cho thấy chất lượng vốn FDI vào Việt Nam chưa như kỳ vọng.
Trong báo cáo trình Chính phủ về việc cần thiết xây dựng bộ tiêu chí để thu hút FDI có chọn lọc, Bộ Kế hoạch và Đầu tư còn chỉ ra một loạt hạn chế khác. Một trong số đó chính là hiệu quả sử dụng đất của nhiều dự án FDI chưa cao, suất đầu tư trên 1 ha đất sử dụng trong lĩnh vực chế biến, chế tạo chỉ đạt bình quân 3,7 triệu USD/ha.
Chưa kể, công nghệ sử dụng tại doanh nghiệp FDI được đánh giá là không quá vượt trội so với doanh nghiệp trong nước, thậm chí vẫn tồn tại một tỷ lệ khá lớn (15%) là công nghệ thấp, lạc hậu, còn phần lớn (80%) là công nghệ trung bình… Việc chuyển giao công nghệ c