- Đặt vấn đề
Như chúng ta đã biết, vai trò của việc huy động vốn đối với nước ta nói riêng và tất cả các nước nói chung là vô cùng quan trọng. Vốn là cơ sở, nền tảng để tổ chức mọi hoạt động trong nền kinh tế của mỗi quốc gia. Nguồn vốn để phát triển kinh tế có thể được huy động ở trong nước hoặc từ nước ngoài. Tuy nhiên, nguồn vốn trong nước thường có hạn, nhất là đối với những nước đang phát triển như Việt Nam (có tỷ lệ tích lũy thấp, nhu cầu đầu tư cao, nên cần có một số vốn lớn để phát triển kinh tế). Vì vậy, nguồn vốn đầu tư nước ngoài ngày càng giữ vai trò quan trọng đối với sự phát triển của nước ta. Hơn nữa, trong bối cảnh của nền kinh tế phát triển, tự do hóa thương mại và ngày càng hội nhập vào thị trường tài chính quốc tế. Vai trò của vốn đầu tư, đặc biệt là vốn đầu tư trực tiếp từ nước ngoài để phát triển kinh tế được các chuyên gia đánh giá là rất cần thiết. Việc làm thế nào để số lượng thành viên tham gia và chất lượng vốn huy động FDI luôn là một vấn đề được quan tâm của nước ta.
Nhận thức đúng vị trí, vai trò của đầu tư nước ngoài, trong những năm vừa qua, Chính phủ Việt Nam luôn coi trọng công tác thu hút đầu tư từ nước ngoài. Chính phủ liên tục cải thiện môi trường đầu tư, tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp trong và ngoài nước, trong đó đặc biệt coi trọng việc triển khai chương trình xây dựng pháp luật. Mặc dù, nước ta đã và đang cố gắng trong việc huy động vốn trực tiếp nước ngoài, nhưng vẫn còn gặp rất nhiều khó khăn và bất cập. Vì vậy, chúng ta cần tìm ra giải pháp để hoàn thiện hoạt động thu hút vốn FDI là rất thiết thực và cấp bách.
- Thực trạng thu hút vốn đầu tư trực tiếp FDI tại Việt Nam
Với thắng lợi của năm 2016, đã tạo đà rất lớn về thu hút vốn FDI năm 2017. Theo Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), vốn FDI đăng ký năm 2017 đạt 21,276 tỷ USD, tăng 42,3% so với 2016. Tính chung tổng vốn FDI vào Việt Nam (cấp mới, điều chỉnh vốn, mua cổ phần…) năm 2017 gần 36 tỷ USD, xấp xỉ tăng 45% so với năm 2016. Các dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài đã giải ngân được 17,5 tỷ USD trong 12 tháng năm2017. Những năm trước đây, vốn FDI giải ngân chỉ ở mức 11-12 tỷ USD, năm 2016 mức giải ngân đạt 15,8 tỷ USD.
Theo đối tác đầu tư
Trong 12 tháng năm 2017 có 115 quốc gia và vùng lãnh thổ có dự án đầu tư tại Việt Nam so với năm 2016 chỉ có 95 nước đầu tư. Nhật Bản đứng vị trí thứ nhất đã vượt lên Hàn Quốc với tổng vốn đầu tư là 9,112 tỷ USD, chiếm 25,4% tổng vốn đầu tư; Hàn Quốc đứng thứ hai với tổng vốn đầu tư đăng ký là 8,494 tỷ USD, chiếm 23,7% tổng vốn đầu tư vào Việt Nam; Singapore đứng vị trí thứ 3 với tổng vốn đầu tư đăng ký là 5,308 tỷ USD, chiếm 14,8% tổng vốn đầu tư. Năm 2017 được cho là năm thành công khi Việt Nam đã thu hút được thêm các nhà đầu tư từ các nước. (Biểu đồ 2)
Theo lĩnh vực đầu tư
Năm 2017, như mọi năm trước đó, các nhà đầu tư nước ngoài vẫn tiếp tục đầu tư vào 19 ngành lĩnh vực, nhưng nổi trội nhất là lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo vẫn là lĩnh vực thu hút được nhiều sự quan tâm của nhà đầu tư nước ngoài, với tổng số vốn là 15,87 tỷ USD, chiếm 44,2% tổng vốn đầu tư đăng ký. Nguyên nhân FDI đầu tư mạnh vào lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo một phần là do Việt Nam có nguồn lao động dồi dào, so với các quốc gia trong khu vực và trên thế giới, lao động Việt Nam được đánh giá rẻ hơn. Bên cạnh đó, lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo cũng chính là lĩnh vực Chính phủ đang rất quan tâm, ưu tiên thu hút đầu tư, nhằm đạt mục tiêu công nghiệp hóa vào năm 2020. Nếu năm 2016, bán buôn, bán lẻ, sửa chữa là lĩnh vực thứ 2 được nhắc tới thì trong năm 2017, lĩnh vực sản xuất, phân phối điện lại đứng thứ hai với tổng vốn đầu tư là 8,37 tỷ USD, chiếm 23,3% tổng vốn đầu tư đăng ký, đây là một bất ngờ đối với các doanh nghiệp cũng như Nhà nước. Đứng thứ 3 là lĩnh vực kinh doanh bất động sản vẫn được nhà đầu tư nước ngoài quan tâm với tổng vốn đầu tư đăng ký là 3,05 tỷ USD, chiếm 8,5% tổng vốn đầu tư đăng ký. (Biểu đồ 3)
Theo địa bàn đầu tư
Năm 2017, nhà đầu tư nước ngoài đã đầu tư vào 59 tỉnh, thành phố so với năm 2016 là 51 tỉnh. Như vậy, năm 2017 có sự mở rộng thêm 8 tỉnh, với các lĩnh vực khác nhau, trong đó, TP. Hồ Chí Minh đã vươn lên dẫn đầu là địa phương thu hút nhiều vốn đầu tư nước ngoài nhất với tổng số vốn đăng ký là 6,5 tỷ USD, chiếm 18,1% tổng vốn đầu tư. Bắc Ninh đứng thứ 2 với tổng vốn đăng kýlà 3,4 tỷ USD, chiếm 9,5% tổng vốn đầu tư. Thanh Hóa đứng thứ 3 với tổng số vốn đăng ký 3,17 tỷ USD, chiếm 8,8% tổng vốn đầu tư. Năm 2016, Bình Dương xếp ở vị trí đầu, thì năm 2017 đã tụt xuống vị trí thứ 4 với 2,79 tỷ USD, chiếm 6,3% tổng vốn đầu tư.
Một số dự án lớn được cấp phép trong năm 2017:
Nối tiếp thành công trong các năm 2016, năm 2017, chúng ta đã thực việc giúp thu hút vốn FDI tăng cao, đồng thời đã xây dựng thêm được nhiều các dự án được cấp phép xây dựng:
– Dự án đầu tư xây dựng Nhà máy Nhiệt điện BOT Nghi Sơn 2, tổng vốn đầu tư 2,79 tỷ USD do nhà đầu tư Nhật Bản đầu tư tại Thanh Hóa với mục tiêu thiết kế, xây dựng, vận hành và chuyển giao một nhà máy nhiệt điện đốt than, công suất (thuần) khoảng 1.200 MW.
– Dự án Nhà máy Nhiệt điện BOT Vân Phong 1, tổng vốn đầu tư đăng ký 2,58 tỷ USD do nhà đầu tư Nhật Bản đầu tư tại Khánh Hòa với mục tiêu thiết kế, xây dựng, vận hành và chuyển giao nhà máy nhiệt điện đốt than với công suất tinh 1.320MW.
– Dự án SamSung Display Việt Nam điều chỉnh tăng vốn đầu tư thêm 2,5 tỷ USD tại Bắc Ninh.
– Dự án Nhà máy Nhiệt điện BOT Nam Định 1, tổng vốn đầu tư 2,07 tỷ USD do nhà đầu tư Singapore đầu tư với mục tiêu thiết kế, xây dựng, vận hành và chuyển giao một nhà máy nhiệt điện đốt than, công suất thuần khoảng 1.109,4 MW.
– Dự án nhà máy nhiệt điện BOT Nam Định 1, tổng vốn đầu tư 2,07 tỷ USD do nhà đầu tư Singapore đầu tư với mục tiêu thiết kế, xây dựng, vận hành và chuyển giao một nhà máy nhiệt điện đốt than, công suất thuần khoảng 1.109,4 MW.
Dự án đường ống dẫn khí lô B Ô Môn, tổng vốn đầu tư đăng ký 1,27 tỷ USD do nhà máy đầu tư Nhật Bản liên doanh với PVN và PVGAS Việt Nam đầu tư với mục tiêu xây dựng, vận hành đường ống dẫn khí lô B – Ô Môn tại Kiên Giang.
Tóm lại, năm 2017 vốn đầu tư FDI vào Việt Nam đã tăng kỷ lúc trong vòng 10 năm trở lại, đồng thời cũng là một tín hiệu đáng mừng cho năm 2018 sẽ đạt được nhiều kết quả tốt hơn. Song bên cạnh đó, kết quả trên 36 tỷ USD thu hút FDI của Việt Nam trong năm 2017 đang tạo áp lực cho kế hoạch thu hút FDI năm 2018 và các năm tiếp theo.
III. Giải pháp thu hút vốn FDI vào Việt Nam
- Mở rộng hình thức thu hút
Ngoài các hình thức đầu tư như Luật Đầu tư hiện nay quy định, để tăng cường thu hút FDI, có thể áp dụng các hình thức sau:
– Công ty cổ phần trong nước có vốn đầu tư nước ngoài. Đây là loại hình công ty phổ biến trên thế giới và được áp dụng ở nhiều nước Đông Nam Á. So với công ty trách nhiệm hữu hạn, loại hình này có nhiều lợi thế về huy động vốn và giảm rủi ro. Do đó, Nhà nước ta cần phải có hệ thống văn bản pháp quy quy định về loại hình thu hút FDI này.
– Cổ phần hóa các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Theo ý kiến của các nhà đầu tư, Luật Đầu tư quy định donh nghiệp